Garbary – część Starego Miasta w Poznaniu (w ścisłym rozumieniu), przebiegająca zasadniczo na osi północ-południe, wzdłuż ulicy Garbary.

ulica Garbary
Centrum, Stare Miasto
Ilustracja
Ulica Garbary przy skrzyżowaniu z ulicą Szyperską (2017)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Poznań

Długość

1857 m[1]

Przebieg
światła 0 m ↑ ul. Strzelecka Uwaga, tramwaj! ↘
światła ← ul. Kazimierza Wielkiego Droga jednokierunkowa
ul. Krakowska →
ul. św. Marii Magdaleny Zakaz wjazdu
ul. Długa
pl. Bernardyński
światła ← ul. Dowbora-Muśnickiego Uwaga, tramwaj!Zakaz ruchu
pl. Bernardyński Uwaga, tramwaj!Zakaz ruchu →
ul. Wszystkich Świętych
światła ← ul. Grobla
ul. Wodna →
ul. Woźna Droga jednokierunkowa
ul. Wielka
ul. Dominikańska
ul. Szyperska
światła ← ul. Estkowskiego
ul. Małe Garbary Uwaga, tramwaj! →
↙ ul. Piaskowa
światła ul. Grochowe Łąki
światła ul. Szyperska
Poznańska Palarnia Kawy Astra
światła ul. Północna Zakaz wjazdu
linia kolejowa 3
wyjazd z pętli autobusowej Garbary Zakaz wjazdu
światła 1857 m al. Armii Poznań Droga jednokierunkowa ↗
↙ ul. Szelągowska
Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Garbary”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej znajduje się punkt z opisem „ulica Garbary”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „ulica Garbary”
Ziemia52°24′39,3″N 16°56′18,6″E/52,410920 16,938500
Południowa część Garbar i Grobla na mapie z 1856
Garbary widziane z północy – w tle Kościół św. Franciszka Serafickiego

Etymologia

edytuj

Nazwa jest notowana od XV wieku: Garber-gasse (1436), za Garbari iacente (1443), platea Cerdonum (1465), na Garbarach (1564). Pochodzi od wyrazu garbarz, czyli rzemieślnik wyprawiający skóry[2].

Historia

edytuj

Garbary zlokalizowane były w średniowieczu pomiędzy wschodnimi murami Poznania a Chwaliszewem. Stanowiły wąską, długą osadę służebną. Dzieliły się na trzy części, które częściowo rozróżniano jeszcze po II wojnie światowej:

  • północną (Tama Garbarska) – rejon pomiędzy ul. Estkowskiego, a stacją Poznań Garbary (dawniej Poznań Tama Garbarska). Tutaj znajdują się m.in. Grochowe Łąki,
  • środkową (właściwe Garbary, tzw. Wielkie) – od ul. Estkowskiego do Placu Bernardyńskiego,
  • południową – poniżej Placu Bernardyńskiego, częściowo utożsamiane z Piaskami.

Mieszkańcy Garbar zajmowali się przede wszystkim oprawianiem skór, byli to garbarnicy, zwani też skórnikami. Fach ten wymagał dostępu do dużych ilości wody, co zapewniały Warta (m.in. tzw. Stara Rzeka) z jednej strony, a fosa miejska z drugiej. Garbowanie skór powodowało powstawanie nieprzyjemnych zapachów, z których znana była osada. Do fosy oraz Starej Rzeki (koryta Warty) odprowadzano ścieki poprodukcyjne, będące źródłem poważnego zanieczyszczenia wód[3].

W XIX wieku ulica Garbary obrosła reprezentacyjnymi, wielopiętrowymi kamienicami w stylach historycznym i secesyjnym. Powstawały tu także liczne niewielkie zakłady przemysłowe, często w podwórzach.

W latach 19761977, w związku z gruntowną przebudową trasy komunikacyjnej z centrum miasta w kierunku Warszawy (ul. Solna, ul. Małe Garbary), przebudowano całkowicie skrzyżowanie Garbar z ulicami Estkowskiego i Małe Garbary. Została wybudowana też trasa tramwajowa z Garbar do Placu Wielkopolskiego. Podczas prac napotykano na niewypały z okresu II wojny światowej, a także na fundamenty nieistniejących już wtedy budynków oraz fragmenty fortyfikacji i schronów, co utrudniało prowadzenie przebudowy. Podczas przebudowy wyburzono przy ulicy Garbary budynki o numerach 90, 92, 93, 95. Na każdym odcinku prace rozpoczęto 29 października 1976 roku, a zakończono 6 czerwca 1977 roku[4].

W 2008 miasto ogłosiło zamknięty konkurs architektoniczny na zagospodarowanie terenów przy ul. Północnej. Według jednej z propozycji (architekt Wojciech Krawczuk) teren ten zająć miały budynki mieszkalne, biurowe oraz użyteczności publicznej z punktowcem na rzucie trójkąta. W centrum znaleźć miał się plac połączony ze Starym Miastem za pomocą pasażu (pomiędzy Rzeźnią Miejską i lodowiskiem Bogdanka), a z Ostrowem Tumskim kładką nad Wartą na przedłużeniu ul. Północnej. Do realizacji tych zamierzeń nigdy nie doszło[5].

Niektóre obiekty zabytkowe i osobliwości

edytuj

Obiekty zlokalizowane w tym rejonie to m.in. (od północy):

Na całym odcinku ulicy Garbary stoją liczne kamienice z XIX i XX wieku o wybitnych walorach artystycznych i dekoracyjnych, np. Garbary 49 (z motywami kuźniczymi) czy Plac Bernardyński 1/2 (19001902, architekt Ludwik Frankiewicz). Na kamienicy przy ul. Garbary 44 umieszczone są popiersia Adama Mickiewicza i Tadeusza Kościuszki, a przy Garbarach 48 – prawdopodobnie Władysława Niegolewskiego i Kazimierza Kantaka[6].

Komunikacja

edytuj

Ulicą Garbary do lat 70. XX wieku kursowały tramwaje – pętle znajdowały się przy ul. Północnej oraz Woźnej. Obecnie jeżdżą tędy autobusy MPK Poznań, a tramwaje przecinają Garbary na Placu Bernardyńskim (linie 5, 13, 16) i na ul. Estkowskiego (linie 3, 4, 8, 16, 17).

Linie autobusowe

edytuj
  • Linie dzienne[7]
  • Linie podmiejskie[7]

We wrześniu 1950 stwierdzono w rejonie stacji Poznań Garbary (ulica Garbary róg Północnej, pod płotem stacyjnym) jedno z pierwszych w Polsce stanowisk iwy rzepieniolistnej, która została tu zawleczona prawdopodobnie z transportem wojskowym w czasie II wojny światowej. Było to kilka okazów, przekraczających dwa metry wysokości. Rośliny odnawiały się rokrocznie w mniej więcej tej samej liczbie. Towarzyszył im, również zawleczony, szarłat szorstki[9].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu: Spis dróg publicznych będących w administracji ZDM Poznań (stan na styczeń 2018) w formacie PDF. zdm.poznan.pl. [dostęp 2018-06-24]. (pol.).
  2. Maria Malec: Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski. Wyd. 1. Naukowe PWN, 2002, s. 80. ISBN 978-83-01-13857-8.
  3. Maciej Moszyński, Jak nie przegrać w zielone? Czyli słów kilka o relacjach Poznania z przyrodą, w: Dzikhi Bit, nr 2020, Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT, Poznań, s. 26, ISSN 2657-6473
  4. Kronika Miasta Poznania nr 1/1978 s.81-94
  5. Jakub Głaz, Na Północnej bez zmian, w: IKS Poznański Informator Kulturalny, Sportowy i Turystyczny nr 8(298)/2016, s.48, ISSN 1231-9139
  6. Jerzy Borwiński, Popiersia na fasadach kamienic jako pomniki wybitnych Polaków, w: Kronika Miasta Poznania, nr 2/2001, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2001, ss.240-241, ISSN 0137-3552
  7. a b Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2017-11-20. [dostęp 2017-11-27]. (pol. • ang.).
  8. Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń nocnych ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2017-11-20. [dostęp 2017-11-27]. (pol. • ang.).
  9. Jarosław Urbański, Iva xanthiifolia N u t t. (Compositae) w Poznaniu, w: Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, nr 1/1955, s.332

Bibliografia

edytuj