Gabriel Podoski

polski duchowny katolicki, prymas

Gabriel Jan Podoski herbu Junosza (ur. 17 marca 1719 w Podosiu, zm. 3 kwietnia 1777 w Marsylii) – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski, konsyliarz Rady Nieustającej od 1776 roku[2], prepozyt krakowskiej kapituły katedralnej w latach 1754-1767[3], opat komendatoryjny paradyski, tyniecki i miechowski w 1775 roku[4], kapelan konwentualny maltański ad honorem (w zakonie po 1745 roku)[5].

Gabriel Podoski
Prymas Polski i Litwy
Ilustracja
Herb duchownego
Kraj działania

I Rzeczpospolita

Data i miejsce urodzenia

17 marca 1719
Stary Podoś

Data i miejsce śmierci

3 kwietnia 1777
Marsylia

Arcybiskup gnieźnieński
Okres sprawowania

1767–1777

Prymas Polski
Okres sprawowania

1767–1777

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

28 lipca 1743

Sakra biskupia

27 września 1767

Odznaczenia
Order Orła Białego Order św. Andrzeja (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie)
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

27 września 1767

Miejscowość

Warszawa[1]

Konsekrator

Kajetan Ignacy Sołtyk

Współkonsekratorzy

Antoni Kazimierz Ostrowski
Hieronim Antoni Szeptycki

Życiorys

edytuj

Był synem Mikołaja Podoskiego i Marianny z Rokitnickich[6]. Po nauce w Kolegium Jezuitów w Braniewie, w 1739 rozpoczął wraz z bratem Franciszkiem studia w kolegium pijarów w Rzymie[6]. W 1742 uzyskał niższe święcenia duchowne, został doktorem obojga praw na Akademii Krakowskiej. 28 lipca 1743 przyjął święcenia kapłańskie. Złośliwi utrzymywali, że wtedy odprawił jedyną mszę w swoim życiu podczas prymicji. Prowadził świecki tryb życia, ubierając się po francusku i otaczając kobietami (prawdopodobnie był ateistą).

Był stronnikiem Augusta III (pełnił funkcję kanclerza królewiczów Franciszka Ksawerego i Karola Krystiana). W 1757 został pisarzem wielkim koronnym[7]. W 1759 został referendarzem wielkim koronnym. Był wrogiem Familii i Stanisława Augusta Poniatowskiego. Po prawdopodobnym otruciu przez Rosjan prymasa Władysława Łubieńskiego został w 1767 z poparciem Rosji jego następcą, stając się bezwolnym narzędziem w rękach posła rosyjskiego Nikołaja Repnina. Ten miał odsłonić prawdziwe zamiary Katarzyny II wobec nowego prymasa: Trzeba, żebyś wkrótce został kardynałem, a potem papieżem, choćby to miało kosztować imperatorową 2 miliony dukatów[8].

Od 1767 był członkiem loży masońskiej pod Cnotliwym Sarmatą. Był jednym z przywódców konfederacji radomskiej. W 1768 przyczynił się do uchwalenia przez sejm delegacyjny praw kardynalnych, i uczynienia z Rzeczypospolitej formalnego protektoratu rosyjskiego. 24 marca 1768 na Radzie Senatu głosował za wezwaniem wojsk rosyjskich w celu stłumienia konfederacji barskiej[9]. W 1771 wycofał się z życia politycznego, swoje obowiązki państwowe przekazując biskupowi kujawskiemu Antoniemu Ostrowskiemu. Wyjechał z kochanką do Gdańska, a stamtąd do Marsylii, gdzie oboje zmarli w 1777 na skutek zatrucia pokarmowego[10]. Trumnę do czasu pogrzebu złożono w kościele miejscowego opactwa. Szesnaście lat później zabalsamowane zwłoki Gabriela Podoskiego zostały przez rewolucjonistów wrzucone do wody w Starym Porcie.

W 1760 odznaczony Orderem Orła Białego, kawaler rosyjskiego Orderu św. Andrzeja Apostoła Pierwszego Powołania w 1768[11]. W 1768 roku odznaczony rosyjskim Orderem św. Aleksandra Newskiego[12].

Przypisy

edytuj
  1. Krzysztof R. Prokop, Wiadomości do biografii biskupów oraz opatów i ksień z ziem Rzeczypospolitej Obojga Narodów z osiemnastowiecznej prasy warszawskiej doby saskiej i stanisławowskiej (1729-1795), w: Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, t. 86, 2006, s. 314.
  2. Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 536.
  3. Jan Szczepaniak, Spis prałatów i kanoników kapituły katedralnej oraz kapituł kolegiackich diecezji krakowskiej (XVIII wiek), Kraków 2008, s. 14.
  4. Kolęda warszawska na rok 1775, [b.n.s]
  5. Jerzy Baranowski, Marcin Libicki, Andrzej Rottermund, Maria Starnawska, Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000, s. 222.
  6. a b l, Gabriel Jan Podoski h. Junosza [online], ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2018-01-26] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-06] (pol.).
  7. Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku, Kórnik 1992, s. 98.
  8. Biblioteka Polska w Paryżu, Rękopis 69 – relacja Stanisława Radzimińskiego dla Seyfferta z 16 września 1767
  9. Władysław Konopczyński: Konfederacja barska, t. I, Warszawa 1991, str. 46.
  10. Adam Zamoyski, Ostatni król Polski, Ewa Horodyska (tłum.), Aleksandra Zgorzelska (oprac.), Warszawa: Zamek Królewski. „Arx Regia”, 1994, s. 188, ISBN 83-7022-045-2, OCLC 749557160.
  11. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 196.
  12. Бантыш-Каменский Н.Н. Списки кавалерам российских императорских орденов Св. Андрея Первозванного, Св. Екатерины, Св. Александра Невского и Св. Анны с учреждения до установления в 1797 году орденского капитула, 2005, s. 150.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj