Fosa miejska (Bydgoszcz)

Fosa miejska – ciek wodny opływający w XIV- XIV-XVIII wieku od południa miasto lokacyjne Bydgoszczy.

Fosa miejska

Wyobrażenie Bydgoszczy wzorowane na rycinie Erika Dahlberga z 1657 r. Widoczna fosa miejska opływającą od południa mury miasta
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Długość	0,5 km
Źródło
Miejsce	Młynówka (Bydgoszcz)
Współrzędne	53°07′17″N 17°59′47″E
Ujście
Recypient	Fosa zamkowa (Bydgoszcz)
Miejsce	Bydgoszcz (Stare Miasto)
Współrzędne	53°07′13″N 18°00′09″E
Położenie na mapie Polski źródło ujście

Plan Bydgoszczy Erika Dahlberga z 1657 r.

Plan Bydgoszczy Johanna Greta z 1774 r. z widocznymi resztkami fosy miejskiej

Położenie

Fosa miejska była odgałęzieniem rzeki Brdy opływającym mury miejskie Bydgoszczy. Rozpoczynała się w rejonie dzisiejszego Wełnianego Rynku, płynęła wzdłuż ul. Pod Blankami pod murami miejskimi, łączyła się z Fosą zamkową w okolicy Bramy Kujawskiej.

Historia

Fosa miejska powstała niedługo po lokacji Bydgoszczy w 1346 roku. Była ona elementem systemu obronnego miasta. Bydgoszcz została ulokowana na półwyspie w sąsiedztwie cieków wodnych: Brdy, Młynówki i Fosy zamkowej. Jedynie kierunek południowy nie był broniony przez ciek wodny. Mieszczanie uzupełnili tę lukę prawdopodobnie w wyniku spiętrzenia wody w rzece w rejonie Wyspy Młyńskiej. W ten sposób uzyskano możliwość zasilenia wodą fosy miejskiej oraz zapewniono napęd dla młynów i innych urządzeń gospodarczych zlokalizowanych w sąsiedztwie miasta (tartak, folusze itp.) Fosy prawdopodobnie nie trzeba było wykopywać, gdyż stworzono ją w starorzeczu Brdy. Miała ona na poszczególnych odcinkach różną szerokość: w najwęższym miejscu około 15 metrów, a w najszerszym 25-30 metrów. Fosa była wypełniona wodą prawdopodobnie do XVII wieku, chociaż niektóre źródła mówią, że nawet do wieku XVIII. Kiedy nie było już w niej wody, stopniowo ulegała zapiaszczeniu i zasypywaniu.

Fosę miejską w pełnej okazałości przedstawia plan i widok miasta wykonany przez szwedzkiego kwatermistrza Erika Dahlberga w 1657 r. Kolejny plan miasta wykonany przez Johanna Gretha w 1774 r. przedstawia ją jedynie częściowo nawodnioną. W latach 1774–1800 r. fosę zagospodarowano na ogrody mieszczańskie, a w latach późniejszych w większości zniwelowano i stopniowo zabudowano.

Pozostałości

Jedyną obecnie pozostałością po fosie miejskiej jest obniżenie terenu na wysokości posesji przy ulicy Pod Blankami 4. Zachowany fragment fosy został poddany oczyszczeniu, rekultywacji w 2009 r. i oznaczony specjalną tablicą informacyjną. Obok stoją podobne tablice informujące o zachowanych w tym miejscu pozostałościach murów miejskich Bydgoszczy.

Zobacz też

• Mury miejskie w Bydgoszczy
• Fosa zamkowa (Bydgoszcz)
• Młynówka (Bydgoszcz)
• Wyspa Młyńska w Bydgoszczy
• Stare Miasto w Bydgoszczy

Bibliografia

• Grochowski Robert. Mur obronny miasta Bydgoszczy – przyczynek archeologa. Kronika Bydgoska XXIV (2002). Bydgoszcz 2003
• Grochowski Robert. Zamek bydgoski. Kronika Bydgoska XXVII (2005). Bydgoszcz 2006
• http://www.pomorska.pl/apps/pbcs.dll/article?AID=/20090425/BYDGOSZCZ01/531645477 [dostęp 22-05-2009]
• Siwiak Anna, Siwiak Wojciech, Wschodnie "umocnienia" obronne Bydgoszczy w świetle badań archeologicznych ulicy Podwale, Kronika Bydgoska XXIX (2006), Bydgoszcz 2007, s. 229-257.
• Siwiak Wojciech, Życie codzienne mieszkańców Bydgoszczy od XIV do XVIII wieku (w świetle wybranych źródeł kultury materialnej), Bydgoszcz 2015.