Florian Stablewski
Florian Stablewski herbu Oksza (ur. 16 października 1841 we Wschowie, zm. 24 listopada 1906 w Poznaniu) – polski duchowny rzymskokatolicki, poseł do sejmu pruskiego w latach 1876–1891, arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański oraz prymas Polski w latach 1891–1906.
| Prymas Polski | ||
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
16 października 1841 | |
| Data i miejsce śmierci |
24 listopada 1906 | |
| Miejsce pochówku |
bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu | |
| Arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański | ||
| Okres sprawowania |
1891–1906 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Prezbiterat |
24 lutego 1866 | |
| Sakra biskupia |
17 stycznia 1892 | |
| Data konsekracji |
17 stycznia 1892 |
|---|---|
| Konsekrator | |
| Współkonsekratorzy |
Życiorys
edytujBył synem byłego żołnierza napoleońskiego, zubożałego szlachcica Onufrego Stablewskiego herbu Oksza i Emilii z Kurowskich. Kształcił się w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu i w gimnazjum w Trzemesznie (ukończył w 1861). W latach 1861–1863 studiował w seminarium duchownym w Poznaniu, następnie na uniwersytecie w Monachium. W 1866 obronił doktorat z teologii i w Gnieźnie przyjął święcenia kapłańskie.
Pracował jako duszpasterz w Wielichowie, Tarnowie Podgórnym oraz w Śremie, gdzie był także katechetą i nauczycielem języka hebrajskiego w gimnazjum. Został usunięty z pracy w 1873 po odmowie podporządkowania się zarządzeniu wykładania religii w języku niemieckim. Objął wówczas funkcję proboszcza we Wrześni, gdzie działał jednocześnie w towarzystwach rzemieślniczych, przemysłowych i rolniczych. Wspierał też szeroko pojętą działalność kulturalną[1]. Organizował bank ludowy w Śremie. W latach 1876–1891 sprawował mandat poselski w sejmie pruskim i działał w Kole Polskim, występując m.in. na rzecz zachowania języka polskiego jako wykładowego w szkolnictwie. Kapelan konwentualny maltański ad honorem (w zakonie po 1867)[2].
14 grudnia 1891 został mianowany arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim i poznańskim (z tytułem prymasa Polski). 13 stycznia 1892 objął archidiecezję, a 17 stycznia przyjął sakrę biskupią. W działalności na stolicy biskupiej, niezależnie od skomplikowanej sytuacji wewnętrznej, na pierwsze miejsce wysuwał sprawy Kościoła. Propagował w archidiecezji tzw. ruch patronacki, przedstawiony w encyklice Rerum novarum papieża Leona XIII. Założył pismo „Przewodnik Katolicki” oraz Drukarnię i Księgarnię św. Wojciecha w Poznaniu. Poszukiwał kompromisu w kwestii polskich spraw narodowościowych, w okresie strajków szkolnych (1901–1904, 1906) łagodził napięcia petycjami do cesarza niemieckiego. Jednocześnie ugodowość wobec zaborcy naraziła go na krytykę części społeczeństwa (m.in. skupionego wokół pism „Orędownik” i „Postęp”). Był przeciwny polonizacji (dokonywanej przez działaczy z zaboru pruskiego) Górnoślązaków w Rzeszy. Był członkiem honorowym Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[3].
Został pochowany w katedrze poznańskiej.
W kulturze
edytujJest jednym z bohaterów polskiego serialu historycznego Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy w reżyserii Jerzego Sztwiertni. Odtwórcą jego roli był Andrzej Piszczatowski.
Przypisy
edytuj- ↑ O działalności ks. dra Stablewskiego na rzecz teatrów polskich w Wielkopolsce zob.: Edward Webersfeld, Teatr prowincjonalny w Galicji. 1850–1908, cykl „Scena i Sztuka”, 1908–1909.
- ↑ J. Baranowski, M. Libicki, A. Rottermund, M. Starnawska, Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000, s. 233.
- ↑ B. Erzepki, Spis członków Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Poznań 1896, s. 4.
Bibliografia
edytuj- Jakóbczyk W., Przetrwać nad Wartą 1815–1914, 55. część cyklu „Dzieje narodu i państwa polskiego”, Warszawa 1989.
- Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999, Henryk Gulbinowicz, Warszawa: „Pax”, 2000, ISBN 83-211-1311-7, OCLC 189782455.
- Ochowiak E., Florian Stablewski, [w:] Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa – Poznań 1981, ISBN 83-01-02722-3.
- Śmigiel K., Florian Stablewski – arcybiskup gnieźnieński i poznański 1841–1906 (Bibliotheca Studia Gnesnensia; 2), Gniezno 1993, ISBN 83-85654-12-7.
- Zgon prymasa polskiego. „Nowości Illustrowane”. Nr 48, s. 2, 1 grudnia 1906. [dostęp 2019-01-17].
Linki zewnętrzne
edytuj- Nota biograficzna Floriana Stablewskiego na stronie archidiecezji gnieźnieńskiej (arch.). [dostęp 2021-06-03].
- Florian Stablewski [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2012-01-15] (ang.).
- Publikacje Floriana Stablewskiego w bibliotece Polona. [dostęp 2021-08-18].
- Florian Stablewski, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny [dostęp 2022-04-12].