Fisharmonia

klawiszowy instrument muzyczny

Fisharmonia (z fr. harmonium) – instrument muzyczny z grupy instrumentów dętych klawiszowychidiofonów ze stroikami przelotowymi. Wyglądem zewnętrznym przypomina pianino "ścięte" nisko nad klawiaturą.

Fisharmonia

Historia

edytuj

Pierwsze próby skonstruowania tego instrumentu podjął we Francji w 1810 roku Gabriel Joseph Grenié (1756–1837). Podstawą dla powstania fisharmonii była chińska harmonijka ustna (sheng), a właściwie zastosowane w niej "języczki przelotowe", które w XVIII wieku bardzo rozpowszechniły się w całej Europie.

Drugą, ulepszoną wersję instrumentu, opatentował Alexandre-François Debain w 1842[1] roku w Paryżu. Dopiero ten typ fisharmonii można zaliczyć do klawiszowych instrumentów dętych. W 1836 roku Friedrich Buschmann z Hamburga skonstruował fisharmonię, której miechy nie sprężały powietrza, ale wytwarzały podciśnienie – czyli nie tłoczyły, lecz zasysały powietrze. Za wynalazcę urządzenia wytwarzającego podciśnienie uważa się nieznanego z nazwiska francuskiego rzemieślnika. Był to punkt wyjścia dla powstania tzw. fisharmonii amerykańskiej z miechami wytwarzającymi podciśnienie, skonstruowanej w 1856 roku przez Esteya w Brattleboro, a także w 1861 przez firmę Mason and Hamlin z Bostonu. Fisharmonie systemu ssącego, czyli tzw. amerykańskie, charakteryzowały się bardziej "miękkim" brzmieniem, przypominającym brzmienie piszczałek organowych.

Kompozytorzy, którzy pisali na fisharmonię:[potrzebny przypis]

Firmy produkujące fisharmonie:[potrzebny przypis]

  • Francja: Mustel, Alexandre Pere et Fils, Debain, Kasriel
  • Niemcy: Schiedmayer Pianofortefabrik, Trayser, Mannborg, Lindholm, Hofberg
  • Polska: Śliwiński, Szkielski, Wybrański
  • Austria: Kotykiewicz
  • USA: Estey Organ Company, Manson&Hamelin, Story&Clark

Fisharmonia używana była głównie w kaplicach i niewielkich kościołach, w zastępstwie organów, a także w tzw. domowym muzykowaniu. Od połowy dwudziestego wieku fisharmonia niemal całkowicie wyparta została w tych zastosowaniach przez elektromechaniczne i elektroniczne instrumenty muzyczne (elektrofony). Rzadsze egzemplarze fisharmonii cenione są obecnie przez kolekcjonerów.

Fisharmonia to jeden z instrumentów będących w obszarze zainteresowania organoznawstwa.

Przypisy

edytuj
  1. Andrzej Chodkowski (red.): Encyklopedia muzyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 266. ISBN 83-01-11390-1.