Fiołek kosmaty[4], fiołek owłosiony[5] (Viola hirta L.) – gatunek roślin z rodziny fiołkowatych (Violaceae). Występuje naturalnie na obszarze od Europy po Syberię i Azję Środkową[3].

Fiołek kosmaty
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

fiołkowate

Rodzaj

fiołek

Gatunek

fiołek kosmaty

Nazwa systematyczna
Viola hirta L.
Sp. Pl.: 934 (1753)[3]

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Rośnie naturalnie na obszarze od Europy po Syberię i Azję Środkową. Podawany jest z Norwegii, Szwecji, Finlandii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Francji, Hiszpanii, Włoch, Szwajcarii, Austrii, Niemczech, Danii, Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Białorusi, Czech, Słowacji, Węgier, krajów byłej Jugosławii, Albanii, Grecji, Bułgarii, Rumunii, Ukrainy, Rosji (z jej europejskiej części i Syberii), Kazachstanu, Kirgistanu oraz Chin (z regionu autonomiczny Sinciang)[3]. W Polsce jest pospolity na niżu i pogórzu[6].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Bezłodygowa roślina wieloletnia, często tworząca kilka rozet liściowych. Dorasta do 2–10 cm wysokości[7]. Liście i kwiaty wyrastają wprost z kłącza[8]. Nie tworzy rozłogów[9].
Liście
Blaszka liściowa ma kształt od owalnego do podługowato-owalnego[7]. Mierzy 1,5–2,5 cm długości oraz 1–2 cm szerokości (zazwyczaj są 1–1,5 raza dłuższe niż szerokie), jest karbowana na brzegu, ma sercowatą nasadę i zaostrzony lub tępy wierzchołek, owłosiona (szczególnie od spodniej strony)[7][10]. Ogonek liściowy jest owłosiony i ma 3–7 cm długości[10]. Przylistki są szeroko lancetowate, bez lub z frędzlami, które są zazwyczaj nagie, orzęsione na szczycie[7].
Kwiaty
Pojedyncze, wyrastające z kątów pędów[10]. Są spore w stosunku do innych gatunków[8]. Nie wydzielają zapachu[9]. Mają działki kielicha o podługowatym kształcie, z tępym wierzchołkiem, dorastające do 8 mm długości. Płatki są podługowato odwrotnie jajowate, lekko wycięte na szczycie i mają jasnofioletową (lub czasami białą) barwę, dolny płatek jest odwrotnie jajowaty, mierzy 15–17 mm długości, posiada obłą, wyprostowaną na końcu ostrogę o długości 5 mm[7][10].
Owoce
Kuliste torebki pękające trzema klapami[8][10]. Gdy są dojrzale, klapy torebki wysychają i wyginając się wyrzucają nasiona[8].

Biologia i ekologia

edytuj

Rośnie w lasach, zaroślach, na łąkach i skarpach[10]. Występuje na wysokości do 2000 m n.p.m. Kwitnie od marca do maja[9].

Zmienność

edytuj

Tworzy mieszańce z fiołkiem białym, fiołkiem wonnym, fiołkiem pagórkowym i fiołkiem skalnym[8].

Zastosowanie

edytuj

Jest uprawiany jako roślina ozdobna[potrzebny przypis].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
  3. a b c d Viola hirta L.. Plants of the World Online. [dostęp 2021-02-08]. (ang.).
  4. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. Jakub Mowszowicz: Pospolite rośliny naczyniowe Polski. Wyd. czwarte. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 143. ISBN 83-01-00129-1.
  6. Cervenka, Ferakova, Haber: Świat roślin skał i minerałów. Warszawa: PWRiL, 1982, s. 258. ISBN 83-09-00462-1.
  7. a b c d e Viola hirta L.. Infoflora. [dostęp 2021-02-08]. (fr.).
  8. a b c d e Szafer, Kulczyński, Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969, s. 244.
  9. a b c Violette hérissée. Flore Alpes. [dostęp 2021-02-08]. (fr.).
  10. a b c d e f Viola hirta. Plantes & Botanique. [dostęp 2021-02-08]. (fr.).