Falkonet

Falkonet – małe działko, rodzaj broni odprzodowej z XVI i XVII wieku, umieszczane na burcie okrętu bądź na kasztelu (zazwyczaj na ruchomej, widlastej podstawie); stosowane głównie w czasie abordażu. Na lądzie jako działko polowe piechoty lub w małych zameczkach. Był to rodzaj kolubryny (tzw. oktawa kolubryna), strzelającej kulami o wagomiarze 1-3 funtów (kaliber 55–70 mm). Działko to w Polsce często było zwane sokolikiem lub śmigownicą. Ze względu na zastosowanie broń ta w Polsce często mylona jest z działkiem relingowym, które było mniejsze, ale spełniało identyczne zadania.

Falkonet z XVII w

Użycie w powstaniu styczniowym

Prawdopodobnie ostatni raz Polacy używali tego typu działa w powstaniu styczniowym. Używano wtedy polskiego określenia śmigownica. Zachowały się wspomnienia Aleksandra Zdanowicza o wykorzystaniu jednej śmigownicy 24 lutego 1863 w bitwie pod Małogoszczem. Zdanowicz opisuje użycie tego działa w następujący sposób (pisownia oryginalna):

wynioślejsze wzgórze pokryte lasem, na skraju którego dwa nasze działa i jedna długa śmigownica starem żelaztwem bezustannie pluły w oczy Moskalom

Działa nasze celowane przez doświadczonych oficerów Dąbrowskiego z artylerii pruskiej i Wiercińskiego z artylerii moskiewskiej, dotkliwe szkody przynosiły Moskalom; za każdym strzałem widać było między nimi wielkie zamieszanie, mimo to pchano ich naprzód. Około godziny 4-tej już zabrakło amunicji, działa ucichły i tylko jeszcze śmigownica dała kilka strzałów.

Wtedy bez komendy kosyniery chwycili za lawety i ściągnęli działa z pozycyi, powlekli do stawu i zatopili, gdyż nie było sposobu wyciągnąć ich na bardzo stromą górę, a innego przejścia nie było. Do śmigownicy zaprzęgli jedynego konia, który uszedł śmierci i dopomagając ciągnąć i popychając z tyłu, ocalili ją.

Obrałem dobry kierunek, gdyż w wąwozie naprzeciwko zastałem Langiewicza i Jeziorańskiego wraz ze sztabem i około 300 ludzi – znalazła się tam i śmigownica, którą z radości uściskałem, jak starą przyjaciółkę.

Bibliografia

• PWN Leksykon: Wojsko, wojna, broń, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, ISBN 83-01-13506-9.

Linki zewnętrzne

Strona poświęcona uzbrojeniu ze zdjęciem falkonetu (en) – dostęp: 20 lutego 2011