Eryk XIV Waza
Eryk XIV, Erik XIV (ur. 13 grudnia 1533 w Sztokholmie, zm. 26 lutego 1577 na zamku Örbyhus) – król Szwecji w latach 1560–1568.
| |
| |
| |
| Jehovah dat cui vult Jehowa daje, komu chce | |
| Król Szwecji | |
| Okres |
od 29 września 1560 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec |
Gustaw Waza |
| Matka |
Katarzyna saska |
Życiorys
edytujSyn Gustawa I Wazy i Katarzyny saskiej. Także władca Estonii po jej zdobyciu w 1561 r.
Uważany za zdolnego i inteligentnego monarchę. Prowadził umiejętną politykę. Jednak wkrótce jego nad wyraz bujna ambicja i stany niezrównoważenia psychicznego doprowadziły go do choroby umysłowej i obłąkania[1].
Dążył do uczynienia ze Szwecji mocarstwa. W przeciwieństwie do swojego ojca, zadowolonego z istniejącego status quo i uzyskanej suwerenności, Eryk dążył do narzucenia innym państwom hegemonii w strefie Morza Bałtyckiego. Dążenia te doprowadziły do konfliktu z królem Danii (Fryderykiem II).
W polityce wewnętrznej napotkał opozycję szlachty wspieraną przez jego przyrodniego brata, późniejszego króla Jana III. Przez większość czasu jego panowania toczyła się skandynawska wojna siedmioletnia (znana jako I wojna północna) przeciw Danii, w trakcie której skutecznie odparł wszystkie duńskie próby podboju posiadłości szwedzkich.
Pod koniec życia stan umysłowy króla coraz bardziej się pogarszał i prowadził do represji politycznych wobec przeciwników, w tym do zamordowania członków rodziny Sture w maju 1567 r.[2] W 1568 roku Eryk został usunięty z tronu i uwięziony przez Jana, który przejął władzę.
Zmarł w więzieniu, prawdopodobnie otruty arszenikiem. Dokument podpisany przez Jana III i Bengta Gylta dawał strażnikom pilnującym Eryka prawo do jego otrucia, jeżeli ktokolwiek podejmowałby próbę jego uwolnienia. Późniejsze analizy jego zwłok wykazały obecność trucizny. Pochowany w katedrze w Västerås[3].
Eryk przed wstąpieniem w związek małżeński był w kilku nieformalnych związkach. Z Agdą Persdotter miał trzy córki:
- Virginię Eriksdotter (1559–1633)
- Konstancję Eriksdotter (1560–1649)
- Lukrecję Eriksdotter (1564–1574)
Z Kariną Jacobsdotter:
- prawdopodobnie nieślubny syn (zm. ok. 1565)
Ostatecznie 4 lipca 1568 poślubił Katarzynę Månsdotter[4]. (1550–1612). Z tego małżeństwa miał następujące dzieci:
Przypisy
edytuj- ↑ Na tym tle stał się bohaterem dramatu historycznego Eryk XIV (1899) Augusta Strindberga.
- ↑ Svante Sture oraz jego synów Nilsa i Eryka. Za zbrodnię tę król wypłacił znaczne odszkodowanie wdowie po Nilsie Sture, które przekazała ona zbuntowanym książętom (Janowi i Karolowi Wazom) na walkę z monarchą, doprowadzając do jego obalenia (H. Kahnt, Das grosse Münzlexikon von A bis Z, Regenstauf 2005, s. 54).
- ↑ Gunnar Ekström, Västerås domkyrka i bild, Västerås, 1980, s. 62
- ↑ Historię tego romansu i małżeństwa opisuje powieść Karin, córka Monsa (1944) Mika Waltari.
Bibliografia
edytuj- Larsson L.-O., Arvet Efter Gustav Vasa: En Berattelse Om Fyra Kungar Och Ett Rike, Wydawnictwo "Prisma", Stockholm 2005, ISBN 91-518-4203-3.
- Praca zbiorowa: Svenskt biografiskt handlexikon, Wydawnictwo "Albert Bonniers Förlag", Sztokholm 1906, [on-line] T. I. ss. 309–310. (szw.) [dostęp 1 lutego 2011]
- Praca zbiorowa: Nordisk familjebok, Wydawnictwo "Nordisk familjeboks förlags aktiebolag", Sztokholm 1907, [on-line] wyd. II. T. 7. ss. 783–790. (szw.) [dostęp 1 lutego 2011]
- Przemysław Jaworski, Królewskie rody Szwecji. Genealogia, Warszawa: Warszawska Firma Wydawnicza, 2012, ISBN 978-83-7805-254-8, OCLC 812745882.