Elisma wodna

Elisma wodna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	żabieńcowate
Rodzaj	elisma
Gatunek	elisma wodna
	Nazwa systematyczna
	Luronium natans (L.) Raf.; Autik. Bot. 63. 1840
Synonimy
	Elisma natans (L.) Raf.; Alisma natans L.;
	Elisma natans (L.) Raf.; Alisma natans L.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Elisma wodna, elisma pływająca (Luronium natans (L.) Raf.) – gatunek rośliny należący do rodziny żabieńcowatych (Alismataceae), jedyny (i tym samym typowy^[5]) przedstawiciel monotypowego rodzaju elisma (Luronium Raf. Aut. Bot. 63. 1840). Występuje w stanie dzikim w Europie. W Polsce występuje w części zachodniej oraz na Pojezierzu Pomorskim, szczególnie w Borach Tucholskich.

Morfologia

Kwiat

Liście pływające

Pokrój: Typowa forma to roślina wodna zakorzeniająca się na dnie i posiadająca taśmowate liście podwodne oraz liście pływające. Forma podwodna ma tylko liście taśmowate i nie wytwarza kwiatów. Forma lądowa lub wynurzona ma krótkoogonkowe, jajowate liście i wytwarza kwiaty w węzłach rozłogów.
Łodyga: Ulistniona, o długości do 1 m. Roślina posiada proste, cienkie kłącze i wytwarza rozłogi zakorzeniające się w węzłach.
Liście: Podwodne siedzące, wstęgowate, równowąskie, zebrane w różyczkę. W górnej części łodygi kilka liści pływających na powierzchni wody, o długich (do 70 cm) ogonkach i małych blaszkach jajowatych lub okrągławych.
Kwiaty: Pojedynczo lub po kilka na szypułkach długości 5–10 cm. Działki kielicha trzy, zielone. Płatki korony trzy, białe, okrągławe. Pręcików sześć, słupków 6 do 12.
Owoce: Żeberkowane orzeszki z komorami powietrznymi, dzięki którym przez jakiś czas mogą pływać na powierzchni wody.

Biologia i ekologia

Rozwój: Bylina, hydrofit, roślina zimozielona. Kwiaty obupłciowe, kwitną od maja do jesieni i są owadopylne lub samopylne. Roślina rozmnaża się wegetatywnie poprzez rozłogi.
Siedlisko: Jeziora oligotroficzne o piaszczystym dnie i odczynie pH 6,1–8,2 oraz małej zawartości wapnia. W Polsce występuje w jeziorach lobeliowych. Rośnie w strefie szuwarów na głębokości do 1 m.
Fitosocjologia: Gatunek charakterystyczny dla Cl. Littorelletea, dominant zbiorowiska Luronietum natantis^[6].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n=22^[7].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od roku 2001^[8]. W 2004 uzupełniono zasady tej ochrony o obowiązek wyznaczenia strefy ochronnej obejmującej cały zbiornik, w którym gatunek występuje^[9]. W 2012 zniesiono wobec tego gatunku odstępstwo od zakazów w przypadku czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej, jeżeli technologia prac uniemożliwia przestrzeganie zakazów^[10]. W 2014 podtrzymano te zakazy^[11]. Elisma jest chroniona także przez konwencję berneńską i dyrektywę siedliskową. Zagrożona jest wskutek zanieczyszczenia oligotroficznego jezior spowodowanego gospodarczym i turystycznym użytkowaniem jezior. Kategorie zagrożenia gatunku:

Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006)^[12]: E (wymierający); 2016: EN (zagrożony)^[13].
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej czerwonej księgi roślin^[14]: EN (endangered, zagrożony).

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-25] (ang.).
↑ Taxon: Luronium natans. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2010-06-25]. (ang.).
↑ Luronium natans, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów
↑ Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2012 r. poz. 81)
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

Bibliografia

Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-06-25] (ang.).

[grin-3] Taxon: Luronium natans. USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2010-06-25]. (ang.).

[iucn-4] Luronium natans, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[A-5] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-19].

[6] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[7] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[rozp2001-8] Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów

[rozp2004-9] Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną

[10] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2012 r. poz. 81)

[rozp2014-11] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin

[12] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[13] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[14] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]