Eleuterokok (Eleutherococcus) – rodzaj roślin z rodziny araliowatych. Należy do niego 29 gatunków[4]. Występują one w Azji Wschodniej, na obszarze od Rosyjskiego Dalekiego Wschodu, poprzez Japonię, Koreę i Chiny, po Filipiny, Tajlandię i Himalaje[4]. Największe zróżnicowanie rodzaju jest w Chinach, gdzie rośnie 18 gatunków, w tym 14 endemitów[5]. Występują w formacjach zaroślowych i leśnych[6].

Eleuterokok
Ilustracja
Morfologia (Eleutherococcus Leucorrhizum)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

selerowce

Rodzina

araliowate

Rodzaj

eleuterokok

Nazwa systematyczna
Eleutherococcus Maxim.
Mém. Acad. Imp. Sci. St.-Pétersbourg Divers Savans 9: 132. 1859
Typ nomenklatoryczny

Eleutherococcus senticosus (Ruprecht ex Maximo.) Maxim[3]

Eleutherococcus gracilistylus

Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne, zwłaszcza E. sieboldianus[6]. E. trifoliatus bywa wykorzystywany jako substytut żeń-szenia[7]. Eleuterokok kolczasty E. senticosus, zwany syberyjskim żeń-szeniem, spożywany był jako napój przez sportowców rosyjskich, ale nie ma dowodów jego skuteczności[7].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Krzewy i małe drzewa osiągające do 6 m wysokości[6] o pędach prosto wzniesionych i wspinających się, często kolczastych, nagich lub owłosionych[5].
Liście
Sezonowe, skrętoległe, dłoniasto złożone z 3–5 listków[6]. Przylistków brak lub bardzo słabo wykształcone[5].
Kwiaty
Drobne, białe lub zielonkawe, zebrane w wyrastające zwykle na szczytach pędów złożone wiechy kończące się baldachami, rzadziej z pojedynczymi baldachami. Baldachy szczytowe zawierają kwiaty obupłciowe, a boczne obupłciowe lub funkcjonalnie męskie. Szypułki nie są członowane, ew. słabo tuż pod zalążnią. Rąbek kielicha całobrzegi lub z 5 drobnymi ząbkami[5]. Płatków korony jest 5, niezachodzących na siebie. Pręcików jest zwykle 5. Zalążnia dolna, składa się z 2–5 komór i zwieńczona jest 1–5 szyjkami słupka (wolnymi lub zrośniętymi w różnym stopniu)[6][5].
Owoce
Kuliste lub spłaszczone pestkowce, czarne lub fioletowoczarne, zawierające 2–5 okazałych, spłaszczonych nasion[6][5].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

Rodzaj należący do podrodziny Aralioideae z rodziny araliowatych (Araliaceae)[2][8].

Wykaz gatunków[4]

Zastosowanie

edytuj

Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne, głównie ze względu na walory dekoracyjne liści. Są całkowicie mrozoodporne (strefy mrozoodporności 3-9[9]). Wymagają pełnego oświetlenia i żyznej, próchnicznej ziemi. Rozmnaża się je przez wysiew nasion jesienią lub wiosną albo przez sadzonki[9].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-16] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
  4. a b c Eleutherococcus Maxim.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-03-07].
  5. a b c d e f Eleutherococcus Maximowicz. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-03-07].
  6. a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 377. ISBN 0-333-73003-8.
  7. a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 66, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  8. Genus Eleutherococcus Maxim.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-03-07].
  9. a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.