Wikipedia

Dwulistnik

Dwulistnik, dwulist, dwójlist (Ophrys L.) – rodzaj roślin z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Należy do niego 28 gatunków[5], ale z powodu ich zmienności i łatwości tworzenia mieszańców[5] w niektórych ujęciach opisywanych jest bardzo wiele gatunków (do ponad 250)[6]. Zasięg rodzaju obejmuje niemal całą Europę i basen Morza Śródziemnego, gdzie rodzaj jest najbardziej zróżnicowany – północną Afrykę (wraz z Wyspami Kanaryjskimi) i południowo-zachodnią Azję (po Iran na wschodzie)[5][7]. W Polsce spotykane są dwa gatunki – dwulistnik muszy Ophrys insectifera oraz rozprzestrzeniający się i rejestrowany od XXI wieku dwulistnik pszczeli Ophrys apifera[8]. Są to storczyki naziemne, związane głównie z glebami wapiennymi[6][9], z formacjami trawiastymi lub widnymi zaroślami i lasami[9]. Warżki w ich kwiatach przypominają kształtem, zabarwieniem i układem włosków samice określonych gatunków błonkoskrzydłych[9]. Samce wabione są także substancjami zapachowymi[7]. Storczyki z tego rodzaju są jedynymi we florze Europy zapylanymi w efekcie tzw. pseudokopulacji[9].

Dwulistnik
Ilustracja
Dwulistnik pszczeli
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

storczykowate

Podrodzina

storczykowe

Rodzaj

dwulistnik

Nazwa systematyczna
Ophrys L.
Sp. Pl. 945. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Ophrys insectifera L.[4]

Synonimy

Arachnites F.W.Schmidt
Myodium Salisb.[5]
Ophris Mill.[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Dwulistnik muszy

Morfologia

edytuj
 
Ophrys lutea nothosubsp. phryganae
 
Ophrys tenthredinifera
Pokrój
Rośliny zielne z dwiema jajowatymi bulwami korzeniowymi, odnawiającymi się corocznie[6][9].
Liście
Zebrane w przyziemną rozetę, ponad którą na łodydze kwiatostanowej wykształca się jeszcze jeden, czasem dwa zredukowane, tutkowate liście[9].
Kwiaty
Zebrane po kilka–kilkanaście w luźny kwiatostan[9], często jednostronny[7]. Płatki zewnętrznego okółka okwiatu zwykle są większe od bocznych płatków okółka wewnętrznego, wszystkie są szeroko rozpostarte. Boczne płatki okółka wewnętrznego zwykle są nitkowate i omszone[9]. Warżka jest bardzo zmienna – niepodzielona lub trójłatkowa[7], przy czym łatki bardzo zróznicowane. Łatka środkowa jest zwykle omszona, ciemno zabarwiona, z wyraźnym rysunkiem, jest wycięta lub całobrzega, często z mięsistym wyrostkiem. Prętosłup jest prosty, znamię owalne, rostellum podzielone na dwie łatki, uczepki są dwie[9].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

Rodzaj sklasyfikowany do podplemienia Orchidinae w plemieniu Orchideae, podrodzina storczykowe (Orchidoideae), rodzina storczykowate (Orchidaceae), rząd szparagowce (Asparagales) w obrębie roślin jednoliściennych[2][10][11].

Wykaz gatunków[5]

Rodzaj Ophrys charakteryzuje się bardzo dużym zróżnicowaniem, u większości gatunków wyodrębniono wiele podgatunków, form i odmian a także scharakteryzowano wiele mieszańców zarówno między gatunkami, jak i podgatunkami. Łatwo tworzą się także mieszańce wielokrotne[7].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-02] (ang.).
  3. ↑ Ophrys. Tropicos.org. [dostęp 2023-05-01].
  4. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-10].
  5. ↑ a b c d e Ophrys L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-02].
  6. ↑ a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 650, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d e Helmut Baumann, Siegfried Kunkele, Richard Lorenz: Storczyki Europy i obszarów sąsiednich. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 139-140. ISBN 978-83-7073-698-9.
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 123, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ a b c d e f g h i Dariusz L. Szlachetko, Michał. Skakuj, Storczyki polski, Poznań: Sorus, 1996, s. 84-85, ISBN 83-85599-97-5, OCLC 41266828.
  10. ↑ Florida Museum of Natural History: Orchid Tree: a phylogeny of epiphytes (mostly) on the tree of life. [dostęp 2010-08-02]. (ang.).
  11. ↑ Ophrys. National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2023-05-01].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dwulistnik&oldid=70247229”