Czyreń ogniowy (Phellinus igniarius (L.) Quél) – gatunek grzybów z rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae)[1].

Czyreń ogniowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

szczeciniakowce

Rodzina

szczeciniakowate

Rodzaj

czyreń

Gatunek

czyreń ogniowy

Nazwa systematyczna
Phellinus igniarius (L.) Quél.
Enchir. fung. (Paris): 177 (1886)
Dwa starsze owocniki czyrenia ogniowego
Starszy owocnik o spękanej korze
Młody okaz
Młode owocniki

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hymenochaetaceae, Hymenochaetales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Boletus igniarius. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1886 r. Lucien Quélet, przenosząc go do rodzaju Phellinus[1].

Synonimów naukowych ma ok. 80. Niektóre z nich[2]:

  • Agaricus igniarius (L.) E.H.L. Krause 1932
  • Boletus igniarius L. 1753
  • Boletus ungulatus Schaeff. 1774
  • Fomes igniarius (L.) Fr. 1849
  • Fomes trivialis (Fr.) Bres. 1931
  • Ganoderma triviale Bres. 1912
  • Mucronoporus igniarius (L.) Ellis & Everh. 1889
  • Ochroporus alni (Bondartsev) Fiasson & Niemelä 1984
  • Ochroporus igniarius (L.) J. Schröt., in Cohn,1888
  • Phellinus alni (Bondartsev) Parmasto 1976
  • Phellinus igniarius var. alni (Bondartsev) Niemelä 1975
  • Phellinus igniarius var. trivialis (Bres. ex Killerm.) Niemelä 1975
  • Phellinus nigricans (Fr.) P. Karst.1899
  • Phellinus trivialis (Bres.) Kreisel 1964
  • Placodes igniarius (L.) Quél. 1888
  • Polyporites igniarius (L.) Heer 1866
  • Polyporus igniarius (L.) Fr., 1821
  • Pyropolyporus igniarius (L.) Murrill 1903
  • Scindalma igniarium (L.) Kuntze, 1898

Nazwę polską nadał Stanisław Domański w 1967. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako czyreń ogniowy, czyr ogniowy, czyreń jabłoniowo-olszowy, czyreń bukowy[3]. Nazwy zwyczajowe: huba twarda, huba nieprawdziwa twarda, huba ogniowa, huba wierzbowa, żagiew ogniowa, żagiew płomienna[4].

Morfologia

edytuj
Owocnik

Do podłoża przyrasta bokiem, trzonu brak. Szerokość 15–25 cm, grubość 8–15 cm, kształt początkowo bulwiasty, później płaski lub kopytkowaty. Powierzchnia szara, z czasem ciemniejąca, czasami spękana. Jest gładka lub delikatnie zamszowa, czasami zielona od porastających ją glonów i nieregularnie, koncentrycznie strefowana. Skórka jest twarda, brzeg kapelusza szeroki, zaokrąglony[5][6].

Hymenofor

Rurkowaty. Rurki tworzą wiele warstw, każda ma grubość do 5 mm. Są tej samej barwy co owocnik, lub jaśniejsze[6]. Pory rurek bardzo drobne, okrągłe[5].

Miąższ

Grubość do 2 cm. Jest zdrewniały, strefowany i ma kolor od ciemnordzawobrązowego do kasztanowobrązowego[6].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki bezbarwne, o rozmiarach 4–6,5 × 4–5,5 μm[6].

Występowanie i siedlisko

edytuj

Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i na Wyspach Kanaryjskich[7]. W Polsce jest bardzo pospolity, zarówno na niżu, jak i w niższych położeniach górskich[3].

Występuje najczęściej w nadrzecznych lasach, nad potokami, ale także w sadach, ogrodach i różnego typu lasach i zaroślach. Rośnie głównie na wierzbach, ale także na innych drzewach liściastych; na buku, grabie i in[6]. Atakuje także drzewa owocowe[5].

Znaczenie

edytuj

Grzyb wieloletni, mogący żyć 10–15 lat. Głównie pasożyt atakujący żywe drzewa. Wywołuje białą zgniliznę drewna. Jest niejadalny[5].

Dawniej pocięte na plasterki i dobrze wysuszone owocniki wykorzystywane były do sporządzania tzw. hubek do rozniecania ognia za pomocą krzesiwa. Stąd właśnie pochodzą nazwy huba ogniowa, czyreń ogniowy, żagiew ogniowa, żagiew płomienna i czyr ogniowy[8].

Gatunki podobne

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c CABI Bioscience Databases. [dostęp 2015-11-10]. (ang.).
  2. Species Fungorum. [dostęp 2015-11-10]. (ang.).
  3. a b Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. Piotr Łakomy, Hanna Kwaśna: Atlas hub. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2008. ISBN 978-83-7073-650-7.
  5. a b c d e f Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele: Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie. Warszawa: 2006. ISBN 978-1-40547-937-0.
  6. a b c d e f Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  7. Discover Life Maps. [dostęp 2015-11-10].
  8. Czyreń ogniowy. [dostęp 2012-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-13)].