Czwartek

Czwartek (skrót czw.^[1]) – dzień tygodnia między środą a piątkiem.

Według normy ISO-8601 jest czwartym dniem tygodnia^[2]. Niegdyś był to dzień wolny od zajęć dla żaków^[3]. W kulturze ludowej ziem Polski czwartek obwarowany jest zakazami dotyczącymi sprzątania oraz przędzenia, których egzekutorką miała być bogini Marzanna^[4].

W tradycji biblijnej – chrześcijańskiej i judaistycznej, gdzie za pierwszy dzień tygodnia uznawana jest niedziela, czwartek jest dniem piątym^[5].

Polska nazwa, wspólna z innymi językami słowiańskimi, pochodzi od liczby cztery^[6]; cz. čtvrtek, ros. четверг (czetwierg), serb.-chorw. četvrtak. Podobnie w językach bałtyckich: lit. ketvirtadienis < ketvirta ‛czwarta’ + diena ‛dzień’. Od liczby pięć wywodzą się natomiast port. quinta-feira i gr. πέμπτη.

Łacińska nazwa dies Iovis (dzień Jowisza) wpłynęła na nazewnictwo wielu języków europejskich, np. hiszp. jueves. W językach germańskich pochodzi od imienia nordyckiego boga Thora: ang. Thursday, norweski, duński i szwedzki torsdag, niem. Donnerstag, niderl. donderdag. W wymarłym języku Słowian Połabskich był określany jako perundan – dzień Pioruna^[7].

Zobacz też

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Czwartek

Przypisy

↑ Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski: Skracanie nazw dni tygodnia. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2007-04-04. [dostęp 2013-08-28].
↑ Norma ISO-8601. Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna, 2004-12-01. [dostęp 2013-03-09].
↑ ElżbietaE. Skorupska-Raczyńska ElżbietaE., Kto w piątek skacze, to w niedzielę płacze... Siedem dni tygodnia w paremiologii polskiej dawnej i współczesnej, „Język. Religia. Tożsamość”, 1, 2015, s. 162 .
↑ ArkadiuszA. Bartwicki ArkadiuszA., Śmierć za przędzenie? Czyli czego nie robić w czwartek [online], iSAP – Słowiańska Agencja Prasowa, 4 czerwca 2020 .
↑ Andrzej Przybylski: Ukradzione niedziele. Niedziela, 2009. [dostęp 2013-03-09].
↑ Józef Matuszewski: Słowiański tydzień: geneza, struktura i nomenklatura. Ossolineum, 1978.
↑ NaďaN. Profantová NaďaN., MartinM. Profant MartinM., Encyklopedie slovanských bohů a mýtů, Praha: Libri, 2000, s. 161, ISBN 80-7277-011-X (cz.).

[1] Jan Grzenia, Uniwersytet Śląski: Skracanie nazw dni tygodnia. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2007-04-04. [dostęp 2013-08-28].

[2] Norma ISO-8601. Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna, 2004-12-01. [dostęp 2013-03-09].

[jt-3] ElżbietaE. Skorupska-Raczyńska ElżbietaE., Kto w piątek skacze, to w niedzielę płacze... Siedem dni tygodnia w paremiologii polskiej dawnej i współczesnej, „Język. Religia. Tożsamość”, 1, 2015, s. 162 .

[isap-4] ArkadiuszA. Bartwicki ArkadiuszA., Śmierć za przędzenie? Czyli czego nie robić w czwartek [online], iSAP – Słowiańska Agencja Prasowa, 4 czerwca 2020 .

[5] Andrzej Przybylski: Ukradzione niedziele. Niedziela, 2009. [dostęp 2013-03-09].

[6] Józef Matuszewski: Słowiański tydzień: geneza, struktura i nomenklatura. Ossolineum, 1978.

[enc161-7] NaďaN. Profantová NaďaN., MartinM. Profant MartinM., Encyklopedie slovanských bohů a mýtů, Praha: Libri, 2000, s. 161, ISBN 80-7277-011-X (cz.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]