Cymbalaria bluszczykowata

Cymbalaria bluszczykowata
	; Morfologia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	babkowate
Rodzaj	cymbalaria
Gatunek	cymbalaria bluszczykowata
	Nazwa systematyczna
	Cymbalaria muralis P.Gaertn., B.Mey. & Scherb.; Oekon. Fl. Wetterau 2:397. 1800
Synonimy
	Linaria cymbalaria (L.) Mill.);
	Linaria cymbalaria (L.) Mill.);
	Multimedia w Wikimedia Commons

Cymbalaria bluszczykowata, lnica bluszczykowata, cymbalaria murowa, lnica murowa^[4] (Cymbalaria muralis G. Gaertn. et al.) – gatunek rośliny z rodziny babkowatych (Plantaginaceae)^[2], w systemach XX-wiecznych klasyfikowany zwykle do trędownikowatych (Scrophulariaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzimy obszar występowania cymbalarii murowej obejmował południową i południowo-zachodnią Europę^[5]. Rozprzestrzeniła się jednak po świecie i obecnie poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach i na licznych wyspach. W Europie na północy sięga po 64° szerokości geograficznej na Półwyspie Skandynawskim. W Polsce jest dość rzadka, spotykana głównie w zachodniej części kraju, w Sudetach i na Dolnym Śląsku^[5]. Zawleczona została do Polski na początku XIX wieku z Włoch, kiedy to zapanowała moda na przypałacowe oranżerie i egzotyczną roślinność^[6]. Pierwsze dane o jej występowaniu na terenie obecnej Polski pochodzą z 1837 roku^[5]. We florze Polski ma status kenofita^[7].

Morfologia

Łodyga: Naga, rozesłana lub pełzająca, nitkowata, purpurowo nabiegła, gęsto ukorzeniająca się i rozgałęziająca, o długości 10-60, czasem do 80 cm^[6]^[8].
Liście: Ulistnienie skrętoległe. Liście soczyste, okrągłosercowate o szerokości 1–3 cm, o nerwacji dłoniastej z 3–7 klapkami ostro zakończonymi, ułożone skrętolegle na ogonkach dłuższych od blaszki. Jasnozielone, od spodu często purpurowo nabiegłe^[6]^[5].
Kwiaty: Na długich szypułkach, po jednym w kącie liścia, grzbieciste, bez ostrogi – jedynie z zaokrągloną wypukłością, jasnofioletowe z żółtym środkiem^[6]. Korona o długości do 10 mm, dwuwargowa z gardzielą zamkniętą przez wydętą w górę dolną wargę. Słupek jeden z kulistą zalążnią i znamieniem nieco szerszym od szyjki. Pręciki o nitkach owłosionych tylko u podstawy^[5].
Owoc: Dwukomorowa, prawie kulista torebka. Otwiera się dwoma 3–5 klapowymi otworami. Jajowate nasiona o długości do 1 mm mają na powierzchni faliste listewki^[5].

Pokrój
Kwiat
Liście
Kwiaty

Biologia i ekologia

Rozwój: Roślina jednoroczna^[5]^[8] i bylina^[9]. W Polsce kwitnie w okresie od czerwca do października. Szypułki owoców wykazują fototropizm ujemny, czyli odchylają się w kierunku przeciwnym do słońca. Dzięki temu nasiona wysypują się z torebek w miejscach zacienionych, a więc zazwyczaj wilgotniejszych, czyli lepszych do kiełkowania nasion^[5]. Roślina geokarpiczna o owocach dojrzewających pod ziemią^[6].
Siedlisko: Głównie roślina ruderalna, rosnąca na gruzowiskach, starych murach, terenach kolejowych, szczelinach murów i skał, szczególnie na podłożu wapiennym. W niektórych regionach jest zadomowionym antropofitem^[5]. Gatunek charakterystyczny dla rzędu Potentilletalia caulescentis^[10].
Genetyka i zmienność: Liczba chromosomów 2n = 14^[7].
Korelacje międzygatunkowe: Na pędach cymbalarii murowej pasożytują niektóre gatunki grzybów i grzybopodobnych lęgniowców: Golovinomyces orontii, Peronospora linariae, na liściach żerują larwy chrząszcza Chrysolina intermedia^[11].

Zastosowanie

Roślina ozdobna – roślina szybko rosnąca i łatwa w uprawie. Polecana jest na półcieniste miejsca w ogrodach skalnych, na północne ściany murków, na skarpy i cmentarze. Efektownie prezentuje się w skrzynkach balkonowych, szczelinach skalnych i na różnych ogrodowych elementach, jak np. głazy, rzeźby czy schody. Na 1 m² sadzi się 3–4 rośliny, aby osiągnąć zwarte runo. Roślinom należy zapewnić próchnicze i dość wilgotne podłoże. W bezśnieżne zimy pędy wymarzają, lecz wiosną i latem rośliny się łatwo regenerują. Roślina odnawia się przez samosiew i rozłogi. Nowe nasadzenia wykonuje się przy pomocy odciętych, ukorzenionych rozłogów^[6].
Jej liście są na surowo jadalne, jednak piekące w smaku, ponadto można je spożywać tylko w niewielkich ilościach, gdyż są lekko trujące^[12].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-10] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2018-02-25].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f „Mój piękny ogród”. nr 6/2007.
↑ ^a ^b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Władysław Wojewoda: Cymbalaria Mill., Cymbalaria. W: Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. T. X. Bogumił Pawłowski (red.). Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1963, s. 269-270.
↑ DietmarD. Aichele DietmarD., H.W. & A.H.W.& A. Schwegler H.W. & A.H.W.& A., Guide to wild flowers of Britain and Europe, London: Hamlyn, 2001, s. 346, ISBN 0-600-60243-5, OCLC 49690451 .
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Malcolm Storey: Cymbalaria muralis P. Gaertn., B. Mey. & Scherb. (Ivy-leaved Toadflax). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-25].
↑ Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalovy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-10] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2018-02-25].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[sudnik-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Barbara Sudnik-Wójcikowska: Rośliny synantropijne. Warszawa: Multico, 2011. ISBN 978-83-7073-514-2. OCLC 948856513.

[ogrod-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f „Mój piękny ogród”. nr 6/2007.

[rutkowski-7] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[wojewoda-8] Władysław Wojewoda: Cymbalaria Mill., Cymbalaria. W: Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i Ziem Ościennych. T. X. Bogumił Pawłowski (red.). Warszawa, Kraków: PAN, PWN, 1963, s. 269-270.

[aichele-9] DietmarD. Aichele DietmarD., H.W. & A.H.W.& A. Schwegler H.W. & A.H.W.& A., Guide to wild flowers of Britain and Europe, London: Hamlyn, 2001, s. 346, ISBN 0-600-60243-5, OCLC 49690451 .

[matuszkiewicz-10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.

[bioinfo-11] Malcolm Storey: Cymbalaria muralis P. Gaertn., B. Mey. & Scherb. (Ivy-leaved Toadflax). [w:] BioInfo (UK) [on-line]. [dostęp 2018-02-25].

[luczaj-12] Łukasz Łuczaj: Dzikie rośliny jadalne Polski. Przewodnik survivalovy. Chemigrafia, 2004. ISBN 83-904633-5-0.

[4]

[2]

[1]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]