Chajim Nachman Bialik

żydowski poeta

Chajim[1]/Chaim[2] Nachman Bialik (hebr. ‏חיים נחמן ביאליק‎; ur. 28 grudnia 1872?/9 stycznia 1873 w chutorze Rady[potrzebny przypis] pod Żytomierzem na Wołyniu, zm. 4 lipca 1934 w Wiedniu) – żydowski poeta tworzący w języku hebrajskim oraz jidysz, nazywany „odnowicielem poezji hebrajskiej”[3][1]; narodowy wieszcz Izraela; prozaik, tłumacz, eseista, wydawca[2].

Chajim Nachman Bialik
‏חיים נחמן ביאליק‎
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

9 stycznia 1873
Rady[potrzebny przypis]

Data i miejsce śmierci

4 lipca 1934
Wiedeń

Dziedzina sztuki

literatura

Muzeum artysty

Bet Bialik, ul. Bialika 22, Tel Awiw-Jafa

Ważne dzieła
  • Do ptaszyny (אל הציפור)
  • W mieście mordu (בעיר ההרגה)
  • Wytrwały (המתמיד)
  • Sadzawka (הברכה)
podpis
Grób Bialika na cmentarzu w Tel Awiwie

Życiorys

edytuj

Chajim Nachman Bialik był synem biznesmena Icchaka Josefa Bialika i Diny, z domu Priwe. Pierwszych 6 lat życia spędził w Radach, później rodzina Bialików przeniosła się do Żytomierza, gdzie ojciec założył szynk. Po śmierci ojca (1880) Chajim Nachman wychowywał się w Żytomierzu u bardzo religijnego dziadka, Jaakowa Mosze Bialika. Otrzymał tradycyjne żydowskie wykształcenie, a także zaczął poznawać literaturę europejską. W wieku 17 lat rozpoczął naukę w wołożyńskiej jesziwie (dzisiejsza Białoruś). Liczył na zdobycie w niej nie tylko wykształcenia talmudycznego, ale i ogólnego. W wyniku rozczarowania programem nauczania, a także w związku z panującym w jesziwie konfliktem między tradycjonalistami a zwolennikami Haskali, Bialik opuścił szkołę i udał się do Odessy, ówczesnego centrum nowoczesnej kultury żydowskiej. Tam uczył się języka rosyjskiego i niemieckiego, a utrzymywał się z nauczania hebrajskiego. Wstąpił też do Chowewej Cijon. W 1893 poślubił Manię Awerbuch. Przez pewien czas pracował u swojego teścia w Korosteszowie niedaleko Kijowa. W 1897 przeniósł się do Sosnowca, będącego wówczas pod zaborem rosyjskim. Znudzony prowincjonalnym życiem, w 1900 wrócił do Odessy.

Przez kolejne dwie dekady Bialik kontynuował działalność literacką i polityczną (w kręgach syjonistycznych). Czas ten nazywany jest jego „złotym okresem”. Powstały wówczas takie utwory, jak W mieście mordu (Be-ir ha-harega) o pogromie w Kiszyniowie czy hebrajski przekład Dybuka Szymona An-skiego. Publikował w czasopismach, redagował dzieła Ibn Gabirola, pisał nowoczesne komentarze do Miszny.

W 1921 r., w związku z niesprzyjającą sytuacją polityczną w ZSRR, Bialik przeniósł się do Berlina. Tam zajmował się pracą w założonym wraz z kilkoma innymi literatami wydawnictwie Dwir. W 1922 r., za namową lekarza, przeniósł się na około dwa lata do miasta Bad Homburg. W 1924 r. Bialik emigrował do Palestyny i zamieszkał w Tel Awiwie. Natychmiast został tam uznany za osobowość literacką o wielkim wpływie na nowoczesną kulturę żydowską. Jednakże prawie nie pisał już wówczas poezji. Przywiązany do aszkenazyjskiej wymowy hebrajskiego z akcentem paroksytonicznym (na przedostatnią sylabę), nie potrafił pisać dla odbiorców erec-izraelskich, wymawiających po sefardyjsku z akcentem oksytonicznym (na ostatnią sylabę wyrazu).

Zmarł w Wiedniu w wyniku ataku serca[4]. Został pochowany na telawiwskim Cmentarzu Trumpeldor.

Wpływ na współczesny język hebrajski

edytuj

Bialik wprowadził do hebrajszczyzny poetyckiej zwroty potoczne oraz stworzone przez siebie. Pisał wiersze dla dzieci, nawiązywał do poezji ludowej. W swoich utworach odwoływał się zarówno do tradycji judaizmu rabinicznego, jak i do idei syjonizmu. Wprowadził do poezji hebrajskiej miarę sylabotoniczną[3].

Przede wszystkim jednak Bialik, wraz z innymi żydowskimi literatami i publicystami jego pokolenia, przyczynił się do rewernakularyzacji języka hebrajskiego (przywrócenia hebrajszczyźnie funkcji języka potocznego, języka używanego nie tylko w liturgii i poezji, ale we wszystkich sferach życia).

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Bialik Chajim Nachman, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-02-15].
  2. a b Chaim Nachman Bialik (1873–1934) [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2021-02-15].
  3. a b Zofia Borzymińska, Rafał Żebrowski (oprac.), Polski słownik judaistyczny. Dzieje, kultura, religia, ludzie, t. 1, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 185–186, ISBN 83-7255-126-X.
  4. Bialik dies suddenly. Hebrew Poel Laureate Passes Away in Vienna at the Age of 61, „Jewish Daily Bulleting”, 11 (2889), 5 lipca 1934, s. 1, 8 [dostęp 2021-02-15] (ang.).
  5. Mayim Bialik [online], www.jewishvirtuallibrary.org [dostęp 2021-02-15].

Linki zewnętrzne

edytuj