Bazylika św. Wawrzyńca za Murami
Bazylika św. Wawrzyńca za Murami (wł. Papale Basilica di San Lorenzo fuori le mura, także San Lorenzo al Verano) – bazylika mniejsza i kościół parafialny w Rzymie, w latach 1374-1847 siedziba Łacińskiego patriarchatu Jerozolimy.
| bazylika tytularna, bazylika mniejsza | |||||||||||||||||
 Fasada bazyliki św. Wawrzyńca za Murami | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
Piazzale del Verano 3 | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Diecezja | |||||||||||||||||
| Bazylika mniejsza |
od niepamiętnych czasów | ||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
10 sierpnia | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Rzymu  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Włoch  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Lacjum  | |||||||||||||||||
 41°54′09″N 12°31′14″E/41,902500 12,520556
| |||||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||||
Bazylika dedykowana św. Wawrzyńcowi z Rzymu, diakonowi i męczennikowi z III wieku. Jest miejscem pochówku szeregu świętych, w czasach współczesnych bł. Piusa IX, papieża.
Historia
edytujOkoło 330 roku na polecenie cesarza Konstantyna I uporządkowano kryptę grzebalną i wzniesiono nad nią oratorium. Na południe od miejsca pochówku św. Wawrzyńca wzniesiono dużą bazylikę z przeznaczeniem na pochówki (zburzona między IX-XII w.). Istnieją również źródła uznające za zleceniodawcę budowy pierwszej bazyliki w tym miejscu papieża Sykstusa III w V wieku. Pozostałości bazyliki odkryto podczas wykopalisk w 1950 i 1957 roku na południe od obecnej bazyliki. W VI wieku papież Pelagiusz II nakazał wzniesienie bazyliki nad miejscem pochówku św. Wawrzyńca. Za Pelagiusza II sprowadzono z Konstantynopola relikwie św. Szczepana, diakona i męczennika[1]. W XII wieku zbudowano dzwonnicę. W XIII wieku, za pontyfikatu papieża Honoriusz III, dobudowano za absydą bazyliki pelagiańskiej nową bazylikę, którą połączono z poprzednią, wyznaczając nowe wejście od strony Via Tiburtina[2].
Bazylika przechodziła w ciągu wieków szereg remontów. Za pontyfikatu Piusa IX w XIX wieku usunięto wystrój barokowy i przeprowadzono wykopaliska pod posadzką części bizantyńskiej. Pracami kierował Virginio Vespignani. Budowla ucierpiała 16 lipca 1943 podczas bombardowania Rzymu. W ciągu dekady odbudowano uszkodzone części murów[1].
Bazylika była siedzibą Łacińskiego patriarchatu Jerozolimy w latach 1374-1847. W 1847 papież Pius IX przywrócił siedzibę w Jerozolimie, ustanawiając normalną jednostkę podziału terytorialnego Kościoła katolickiego[3].
Opiekę nad bazyliką i ustanowioną 4 lipca 1709 parafią sprawują kapucyni. Pierwotnie duszpasterstwo prowadzili kanonicy laterańscy, kapucyni przejęli je w 1855 roku.
Architektura i wystrój
edytujZewnętrze
edytujPrzed kompleksem znajduje się plac wytyczony na życzenie papieża Piusa IX, ozdobiony granitową kolumną z figurą św. Wawrzyńca wykonaną w brązie według projektu Stefano Gallettiego w 1865 roku. Do bazyliki od południowego wschodu przylegają romańska dzwonnica i konwent kapucynów. Ceglaną fasadę z trzema oknami odbudowano po zbombardowaniu w lipcu 1943 roku. Fasadę pokrywały mozaiki, z których zachowały się tylko fragmenty[2].
Do fasady przylega trzynastowieczny portyk oparty na sześciu kolumnach ze średniowiecznymi kapitelami w porządku jońskim. Wewnętrzne ściany pod portykiem zdobią średniowieczne freski przedstawiające żywoty świętych Szczepana i Wawrzyńca oraz ich cuda pośmiertne. Przy ścianie ulokowanych jest szereg zabytkowych sarkofagów, m.in.[2]:
- Sarkofag z portretem zmarłej i historiami ze Starego i Nowego testamentu (koniec IV w.)
- Sarkofag z winobraniem (VI w.)
Po lewej stronie znajduje się sarkofag Alcide De Gasperiego autorstwa Giacomo Manzù. Umieszczono też tablicę upamiętniającą wizytę papieża Piusa XII w dniu 19 lipca 1943, po zbombardowaniu dzielnicy San Lorenzo przez wojska alianckie.
Wnętrze
edytujWspółczesna bazylika jest trójnawowa. Budowla składa się z dwóch połączonych bazylik wzniesionych w różnych epokach. Chociaż stanowią jedną budowlę sakralną, nie są jednak współosiowe. Część z VI wieku ma posadzkę na wyższym poziomie, stanowiąc prezbiterium. Część z XIII wieku stanowi główny trzon świątyni.
Bazylika z czasów Honoriusza III
edytujBazylika wzniesiona za pontyfikatu papieża Honoriusza III posiada trzy nawy rozdzielone między sobą szeregami kolumn, pochodzących prawdopodobnie z bazyliki konstantyńskiej, której pozostałości odkryto w pobliżu w połowie XX wieku. Z tej samej budowli pochodzi zapewne również entablatura[2].
Przy tylnej ścianie znajduje się grobowiec kard. Guglielmo Fieschiego, na który składają się: sarkofag z III wieku oraz baldachim w stylu Cosmatich. W tym samym stylu jest podłoga oraz dwie ambony przy ołtarzu głównym. Przy prawej ambonie znajduje się kandelabr osadzony na dwóch kamiennych lwach, ozdobiony mozaikami. Tylna ściana i łuk nad nawą ozdobione zostały w XIX wieku freskami autorstwa Cesare Fracassiniego. W prawej nawie znajdują się fragmenty średniowiecznych fresków. Na jej końcu znajduje się kaplica dedykowana św. Tarsycjuszowi zaprojektowana przez Virginio Vespignaniego z obrazem Emilio Savonanziego Pogrzeb św. Wawrzyńca z 1619 roku. Nawę po lewej stronie zamyka podziemna kaplica św. Cyriaki z dekoracjami z XVII wieku. W kaplicy znajdują się dwa nagrobki autorstwa Pietro da Cortona[2].
Bazylika z czasów Pelagiusza II
edytujPrezbiterium stanowi podwyższoną część budowli, na którą wchodzi się za pomocą dwóch rzędów schodów. Na łuku pod sufitem zachowały się mozaiki z VI wieku przedstawiające Chrystusa między świętymi i papieżem Pelagiuszem. W podziemiu znajduje się krypta z grobem św. Wawrzyńca[2].
Posadzka oraz cyborium nad ołtarzem w stylu Cosmatich pochodzi z 1148 roku. Cztery kolumny z porfiru podtrzymują piramidalne kamienne zadaszenie. Z tyłu prezbiterium zachował się dekorowany mozaikami tron biskupi z 1254 roku. Za tronem, w dawnym narteksie bazyliki pelagiańskiej, urządzono pod koniec XIX wieku kaplicę św. Piusa IX, zaprojektowaną przez Raffaele Cattaneo. Mozaiki przedstawiają sceny z życia świętego papieża. Nad nawami po bokach prezbiterium wzniesiono emporę. Podtrzymujące kolumny zwieńczone zostały kapitelami w porządku korynckim[2].
Pochowani
edytuj- Wawrzyniec z Rzymu
- papieże: Zozym, Sykstus III, Hilary, Damazy II, Pius IX[4].
- kard. Guglielmo Fieschi
- Alcide De Gasperi
Galeria
edytuj-
Wnętrze przed 1938 rokiem -
Portyk z grobowcem De Gasperiego -
Sarkofag z winobraniem -
Nawa główna -
Tron biskupi -
Grób Piusa IX -
Dzwonnica
Przypisy
edytuj- ↑ a b San Lorenzo fuori le Mura, Rome. sacred-destinations.com. [dostęp 2020-02-12]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Guida d'Italia, Roma. Touring Club Italiano, 2016, s. 828-830. ISBN 978-88-365-6798-0. (wł.).
- ↑ Storia del Patriarcato Latino. lpj.org. [dostęp 2020-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-22)]. (wł.).
- ↑ Benigni 2006 ↓, s. 17.
Bibliografia
edytuj- Glauco Benigni: Ochroniarze papieża. Wyd. 1. Kraków: Dom Wydawniczy Rafael, 2006. ISBN 83-60293-37-6.