Autor
Autor, twórca (łac. auctor - sprawca, twórca) – osoba, która tworzyła[1] lub współtworzyła dzieło[1] (utwór w rozumieniu prawa autorskiego).
Twórca utworu zależnego
edytujTypowym przykładem takiego twórcy jest tłumacz. Nie jest autorem tłumaczonego tekstu, ale w rozumieniu prawa autorskiego jest twórcą tłumaczenia - autorem tłumaczenia[2].
Koncepcje autorstwa
edytujPojęcie autorstwa nie jest jednoznaczne i podlegało znacznej ewolucji. W średniowiecznej Europie nie przykładano wagi do autorstwa i teksty były rozpowszechniane jako anonimowe, a w klasycznej literaturze Wschodu uznaniem cieszyły się utwory składające się z cytatów zaczerpniętych z innych dzieł.
Współcześnie prawo autorskie jest jednym z najważniejszych zagadnień w udostępnianiu twórczości, w tym również w tych dziedzinach życia, w których dzieło jest zwykle wynikiem pracy wielu osób (np. kod źródłowy programu w informatyce lub formy współpracy przez Internet takie jak Wikipedia; przykładem wspólnym dla obu zjawisk jest chociażby Linux).
Polskie prawo autorskie
edytujAutorem jest osoba fizyczna, która wniosła twórczy wkład do utworu. Jest to kwestia faktu (a nie prawa), innymi słowy – istnienia więzi osoby z utworem. Więź tę chroni prawo do autorstwa, jedno z autorskich praw osobistych[3]. Prawa te powstają na rzecz autora, tak więc nie można zrzec się statusu autora ani przenieść go na inną osobę. Co do zasady na rzecz autora powstają też majątkowe prawa autorskie, które podlegają obrotowi[4].
Na oznaczenie autora w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych[5] ustawodawca posługuje się także (niekonsekwentnie) pojęciem „twórca”[4]. Status współautorów mają osoby, które w procesie tworzenia utworu (jako całości) współpracowały ze sobą, a ich twórcze wkłady są możliwe do oznaczenia[6].
W zależności od kategorii dzieła różne osoby są odpowiedzialne za nadanie mu cech utworu. Twórcami utworów zależnych są tłumacze, autorzy opracowań edytorskich, aktorzy i wykonawcy muzyczni. W wypadku przedstawień autorem jest osoba odpowiadająca za nadanie dziełu wyrazu artystycznego i szczególnego charakteru. Współautorami utworu audiowizualnego są w szczególności: reżyser, operator obrazu, twórca adaptacji utworu literackiego, twórca tworzonych dla utworu audiowizualnego utworów muzycznych lub słowno-muzycznych oraz twórca scenariusza[7].
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ a b Słownik terminologiczny informacji naukowej, Maria Dembowska, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1979, s. 27.
- ↑ Dzieła George’a Orwella, Edgara Rice’a Burroughsa, George’a Bernarda Shawa i innych pisarzy od 2021 roku w domenie publicznej [online] [dostęp 2021-01-25].
- ↑ Jankowska 2011 ↓.
- ↑ a b Barta i Markiewicz 2010 ↓, s. 70.
- ↑ Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1062), dalej pr. aut.
- ↑ Barta i Markiewicz 2010 ↓, s. 72.
- ↑ Art. 69 pr. aut., zob. Status reżysera wczoraj i dziś. [dostęp 2015-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-08)]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Anna Nasiłowska. Wstęp. Kim jest Twórca?. „Teksty Drugie”. 1/2 2012 (pierwsze), s. 6-10, 2012. Warszawa: IBL PAN. ISSN 0867-0633.
- Janusz Barta, Ryszard Markiewicz: Prawo autorskie. Warszawa: Wolters Kluwer, 2010. ISBN 978-83-264-0671-3.
- Marlena Jankowska: Autor i prawo do autorstwa. Warszawa: Wolters Kluwer, 2011. ISBN 978-83-264-1345-2.