Antoni Roman

polski działacz państwowy, dyplomata

Antoni Roman (ur. 10 września 1892 w Warszawie, zm. 28 kwietnia 1951 tamże) – polski działacz państwowy, dyplomata, minister przemysłu i handlu w rządzie Felicjana Sławoja Składkowskiego, senator V kadencji w II RP, wolnomularz[1].

Antoni Roman
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

10 września 1892
Warszawa, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

28 kwietnia 1951
Warszawa, Polska

Poseł RP w Szwecji
Okres

od 1 lipca 1934
do 15 maja 1936

Poprzednik

Konstanty Rozwadowski

Następca

Gustaw Potworowski

Minister przemysłu i handlu
Okres

od 15 maja 1936
do 30 września 1939

Poprzednik

Roman Górecki

Następca

Adam Koc

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Wielki Krzyż Orderu Korony (Belgia) Order Gwiazdy Białej I Klasy (Estonia) Komandor Krzyża Wielkiego Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja) Wielki Krzyż Orderu Leopolda II (Belgia) Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Wielki Oficer Orderu Świętego Sawy (Serbia) Order Zasługi Cywilnej (Bułgaria) Wielki Oficer Orderu Korony Rumunii Komandor 1. klasy Orderu Wazów (Szwecja) Komandor Orderu Wazów (Szwecja) Order Krzyża Orła III Klasy (Estonia) Wielki Oficer Orderu Gwiazdy Rumunii Komandor Orderu Korony Rumunii Order Trzech Gwiazd II klasy (Łotwa)

Życiorys

edytuj
 
Grób Antoniego Romana na cmentarzu Powązkowskim przed renowacją

Był synem Juliana (inżyniera) i Felicji ze Stolzenwaldów. Uczęszczał do gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego w Warszawie, maturę zdał w gimnazjum rosyjskim na Pradze (1910). Rozpoczął studia na politechnice w Berlinie, ale naukę przerwał wybuch I wojny światowej. W 1915 osiadł w Petersburgu i pracował jako urzędnik oraz działał w Stowarzyszeniu Przemysłowców i Kupców Polskich w Rosji; w 1918 powrócił do Warszawy. Został referentem w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, w 1919 przeszedł do pracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych; był sekretarzem konsularnym i wicekonsulem w Nowym Jorku, w 1922 brał udział w konferencji międzynarodowej w Genui. W latach 1922–1926 studiował na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego. Przez trzy miesiące 1923 pracował w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej, następnie powrócił do resortu spraw zagranicznych; pełnił funkcję attaché emigracyjnego w Komisariacie Generalnym RP w Wolnym Mieście Gdańsku. W 1927 opublikował broszurę Ustrój polityczny Wolnego Miasta Gdańska.

W 1927 ponownie został urzędnikiem MSZ w Warszawie, pracował w gabinecie ministra, był naczelnikiem wydziału oraz radcą ekonomicznym. Uczestniczył w wielu rokowaniach dyplomatycznych. Dodatkowo prowadził zajęcia z ekonomii politycznej w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie (kolejno asystent i profesor), w Instytucie Studiów Handlowych i Orientalistycznych, a także na lwowskim Uniwersytecie Jana Kazimierza (1932–1934), wykładał przedmiot „międzynarodowe układy gospodarcze”). W 1933 został członkiem Tymczasowego Komitetu Doradczo-Naukowego[2]. W latach 1934–1936 był posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym RP w Sztokholmie. Na początku maja 1936 został powołany na wniosek Józefa Becka na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, ale nie zdążył objąć nowych obowiązków, gdyż 15 maja otrzymał tekę przemysłu i handlu w gabinecie Felicjana Sławoja Składkowskiego. Pełnił funkcję do 30 września 1939, zasiadając dodatkowo od 1938 w Senacie RP z nominacji prezydenta Ignacego Mościckiego. W wystąpieniach, m.in. na posiedzeniach Komisji Budżetowej Sejmu i Senatu, dawał wyraz swojej sympatii dla drobnej wytwórczości. W maju 1939 otwierał polski pawilon na Wystawie Światowej w Nowym Jorku.

Okres wojny spędził w Rumunii, towarzysząc ministrowi Józefowi Beckowi. Po wojnie powrócił do Polski i zgłosił się do pracy w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, był doradcą w tym resorcie, później w Ministerstwie Handlu Zagranicznego. W ostatnich latach życia chorował na cukrzycę.

Zmarł w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 30-4-13,14)[3]. W 2022 z inicjatywy premiera Mateusza Morawieckiego grobowiec Antoniego Romana został odnowiony. Cały projekt był realizowany przez Fundację Stare Powązki we współpracy z Kancelarią Prezesa Rady Ministrów[4].

Życie prywatne

edytuj
 
Grób Antoniego Romana po renowacji w 2022 roku

Był żonaty z Marią z Załęskich (1900–1977), siostrą dyplomaty Macieja Załęskiego; nie miał dzieci.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Ludwik Hass, Dwa dokumenty międzywojennego wolnomularstwa polskiego: lata trzydzieste, w: Ars Regia 6/1–2 (11–12), 1997, s. 197.
  2. Maciej Bossak: Tymczasowy Komitet Doradczo-Naukowy. imik.wip.pw.edu.pl. [dostęp 2018-03-20].
  3. Cmentarz Stare Powązki: STOLZENWALDOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-03-07].
  4. Nagrobki ministrów II RP – odnowione [online], Fundacja Stare Powązki, 3 kwietnia 2023 [dostęp 2023-06-30] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-11].
  5. a b c d e f g h i j k l m n Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 624.
  6. M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 („za zasługi na polu pracy państwowej w dziale służby zagranicznej”).
  7. M.P. z 1929 r. nr 274, poz. 630 („za zasługi na polu pracy państwowej”).
  8. M.P. z 1929 r. nr 161, poz. 404 („za zasługi na polu pracy państwowej, w szczególności przy rokowaniach ze Stocznią Gdańską”).
  9. Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-12-15]. (est.).
  10. a b Alina Szklarska-Lohmannowa: Roman Antoni. [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXI [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2015-10-03].
  11. Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 21, s. 178, 1932. 
  12. Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 19, s. 189, 1933. 
  13. Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 6, s. 79, 1934. 
  14. Eesti Vabariigi teenetemärgid. president.ee. [dostęp 2014-12-15]. (est.).
  15. Święto Niepodległości Łotwy, „Nasze Życie” (Ryga), nr 48 z 28 listopada 1937, s. 2.

Bibliografia

edytuj