Wikipedia

Aleksander Skowroński (ksiądz)

polski polityk

Aleksander Skowroński (ur. 9 lutego 1863 w Hugo, zm. 4 października 1934 w Mikołowie) – polski duchowny katolicki, prałat, działacz narodowy i społeczny na Górnym Śląsku, polityk, poeta.

Aleksander Skowroński
Prałat
Ilustracja
Ks. prałat Aleksander Skowroński
Data i miejsce urodzenia

9 lutego 1863
Hugo

Data i miejsce śmierci

4 października 1934
Mikołów

Miejsce pochówku

kaplica cmentarna w Mikołowie

Proboszcz parafii św. Stanisława Biskupa w Ligocie Bialskiej
Okres sprawowania

1896–1921

Proboszcz parafii św. Wojciecha w Mikołowie
Okres sprawowania

1922–1934

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

Kościół łaciński

Inkardynacja

diecezja wrocławska, diecezja katowicka

Prezbiterat

27 czerwca 1899

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Miecze Hallerowskie
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Wczesne życie

edytuj

Jego ojciec, Wojciech (ur. 1818), był synem rolnika i pochodził z Małobądza koło Będzina, a rodzina jego matki, Weroniki Eleonory z domu Walkiewicz (ur. 1829), pochodziła z Popowa koło Częstochowy, gdzie jej ojciec był leśniczym. Wojciech Skowroński zamieszkał w Siemianowicach Śląskich na pruskim Śląsku w celu uniknięcia służby wojskowej w armii rosyjskiej. Pracował jako górnik, następnie jako dozorca maszyn. W 1846 ożenił się z Weroniką w kościele św. Michała Archanioła w Michałkowicach. Wybudował dwa domy czynszowe, jeden w Hugo, drugi na Kolonii Wandy[1]. Aleksander Skowroński urodził się 9 lutego 1863 w Hugo. Miał czterech braci: Józef (1847–1882), Leopold (1852–1919), Wojciech (ur. 1855), Adam (1859–1893) oraz dwie siostry: Matylka (po mężu Hatlapina; 1861–1887) i Józefa (po mężu Pietruszczyna; 1865–1923)[1].

Edukację rozpoczął w szkole ludowej w Siemianowicach Śląskich[2]. Od jesieni 1876 do marca 1885 uczęszczał do katolickiego gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu. W styczniu 1883 jego ojciec zginął „uległszy przy domu nieszczęśliwemu wypadkowi”[3]. Z powodu śmierci ojca oraz biedy Aleksander popadł w depresję[4]. Naukę w gimnazjum kontynuował dzięki pomocy finansowej brata Wojciecha[3]. Dodatkowo zarabiał udzielając lekcje i korepetycje. 16 marca 1885 zdał maturę z odznaczeniem bez egzaminu ustnego[4].

 
Skowroński jako grenadier

W czwartej klasie gimnazjum (1880), z okazji wycieczki do Trzebnicy, napisał w języku niemieckim wiersze wzorowane na poezji Josepha von Eichendorffa. Wówczas posiadał na własność dzieła polskich pisarzy: Antoniego Malczewskiego, Adama Mickiewicza, Józefa Korzeniowskiego i Juliusza Słowackiego[4]. W 1883 odbył wycieczkę do Krakowa[5], a w 1884 wybrał się na pielgrzymkę na Jasną Górę[6]. Poznał Antoniego Robotę, bratanka polskiego nauczyciela i działacza narodowego Filipa Roboty z Prudnika[7].

28 kwietnia 1885 immatrykulował się na Wydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego. W październiku 1885 wziął udział w zjeździe polskich akademików w Gnieźnie. Należał do wrocławskich organizacjach polskich studentów, takich jak Towarzystwo Literacko-Słowiańskie, Towarzystwo Górnośląskie, Kółko Towarzyskie i Societas Hosiana[7][8]. W latach 1886–1887 służył jako jednoroczny ochotnik w 11 Pułku Grenadierów im. Króla Fryderyka III. Otrzymał kwalifikacje na oficera rezerwy[9]. Dyplom ukończenia studiów uzyskał 10 sierpnia 1888[10]. Jesienią 1888 wstąpił do alumnatu (seminarium duchownego) we Wrocławiu[11]. Święcenia kapłańskie otrzymał 27 czerwca 1889 we Wrocławiu[12].

Chorzów

edytuj
 
Skowroński jako wikariusz

Na początku sierpnia 1889 został skierowany do pracy jako wikariusz w parafii św. Barbary w Chorzowie, jednak już we wrześniu został przydzielony do parafii św. Jadwigi Śląskiej tamże[12]. Jego teksty były publikowane w „Katoliku”[13], „Gazecie Opolskiej”[14] i „Nowinach Raciborskich”[15]. Nawiązał kontakty z polską młodzieżą (m.in. z Wojciechem Korfantym), pomagając tajnemu kółku oświatowemu[10].

Pod koniec 1892 jako jedyny kapłan dekanatu Mysłowice odmówił podpisu pod publiczny zbiorowy protest przeciwko „Nowinom Raciborskim” spowodowany opublikowaniem w gazecie fałszywych zarzutów przeciwko biskupowi Georgowi von Koppowi[16]. Swoją decyzję uzasadnił tym, że aczkolwiek potępia „napaść” „Nowin Raciborskich” na Koppa, uważa protest za zbyteczny, ponieważ redakcja gazety już przeprosiła biskupa. Dziekan Józef Michalski był oburzony decyzją Skowrońskiego i zabiegał we Wrocławiu o przeniesienie go „jak najdalej od górnośląskiego obwodu przemysłowego”[17].

Łącznik, Solec, Szymiszów

edytuj
 
Kościół św. Jana Chrzciciela w Solcu

Chociaż Skowroński bronił swojego stanowiska i starał się załagodzić sytuację, nie udało mu się zapobiec decyzji o wysiedleniu go z Chorzowa. Został przeniesiony do parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Łączniku w powiecie prudnickim, gdzie proboszczem był Fryderyk von Woysky. W 1893 zgłosił się do egzaminu proboszczowskiego. Po jedenastu miesiącach przeniesiono go do Solca pod Białą. Po śmierci tamtejszego proboszcza Hoffmanna w 1894 Skowroński kierował parafią św. Jana Chrzciciela aż do nadejścia jej nowego proboszcza Roberta Engla[18]. Przebywając w powiecie prudnickim utrzymywał kontakty z polskimi działaczami, m.in. z Bronisławem Koraszewskim i Adamem Napieralskim[19]. W grudniu 1894 został przeniesiony w charakterze administratora do Szymiszowa koło Strzelec Opolskich[20].

Ligota Bialska koło Prudnika

edytuj
 
Skowroński jako proboszcz w Ligocie Bialskiej

Gdy w 1896 zmarł proboszcz parafii św. Stanisława Biskupa w Ligocie Bialskiej, Skowroński zaczął ubiegać się o stanowisko proboszcza tejże parafii, liczącej razem z przynależnymi do niej wsiami Górka Prudnicka, Otoki i Radostynia ponad 2000 wiernych. We wrześniu 1896 został proboszczem w Ligocie Bialskiej[21].

W porozumieniu z Adamem Napieralskim postanowił zorganizować samopomoc przez szerzenie polskich elementarzy[22]. 11 listopada 1900 w Bytomiu został jednogłośnie wybrany przewodniczącym Towarzystwa Dla Szerzenia Elementarzy Polskich im. ks. Engla. Władze rejencji opolskiej i wrocławskiej wystosowały prośby do kardynała Koppa o zakazanie księżom współpracy z Towarzystwem, wobec czego Skowroński przekazał przewodnictwo swojemu bratu Leopoldowi[23]. Opowiadał się za nauczaniem religii w języku polskim w szkołach na Górnym Śląsku[24]. W 1902 „Gazeta Toruńska” oświadczyła: „Polska na Śląsku jest tam, gdzie stoją ks. Skowroński, p. Koraszewski i p. Napieralski oraz ich zwolennicy”[25].

 
Skowroński jako poseł

Pod koniec lipca 1903 podjął inicjatywę utworzenia Polskiego Towarzystwa Ludowego i był jego pierwszym prezesem. W 1904 został przedstawicielem Śląska w Polskim Centralnym Komitecie Wyborczym. Od 1906 był przywódcą nielicznej grupy śląskiego duchowieństwa opowiadającego się po stronie polskiej[10]. 25 stycznia 1907 został wybrany posłem do Reichstagu. Kandydatury jednak nie uzgodnił wcześniej z kurią biskupią, przez co biskup Kopp zmusił go po kilku miesiącach do zrzeczenia się mandatu poselskiego. Wywołało to u Skowrońskiego załamanie psychiczne[26]. Skowroński nawiązał współpracę z wydawaną w Prudniku gazetą „Neustädter Zeitung”. Zaczął opracowywać kronikę parafialną, jednak miał trudności w poszukiwaniu wiadomości z dawnych czasów[27]. Ostatecznie rękopis zatytułowany „Material zur Ellguther Pfarrchronik, gesammelt vom Pfarrer Aleksander Skowroński anno 1908” zawiera 30 stron opisu patronatu parafii oraz 22 stron informacji o proboszczach do 1893. Przechowywał polityczną korespondecję, koncepty i szkice własnych pism i wierszy, ważne numery gazet wydawanych na Śląsku i poza nim[28].

 
Kościół św. Stanisława Biskupa w Ligocie Bialskiej

14 kwietnia 1909 na plebanii w Ligocie Bialskiej zmarła jego matka[3]. Z jego inicjatywy we wsi wzniesiono nowy kościół św. Stanisława Biskupa. 29 czerwca 1908 poświęcił kamień węgielny, a 31 maja 1909 dzwony nowego kościoła. Poświęcenia gotowej już świątyni dokonał 14 listopada 1909 dziekan von Woysky, a konsekracji sufragan wrocławski Karl Augustin 16 czerwca 1912[21][29].

Po wybuchu I wojny światowej zaangażował się w akcję pomocy ofiarom wojny. W 1915 został przewodniczącym śląskiego Komitetu Wykonawczego Niesienia Pomocy Głodującej Ludności Królestwa[10]. W październiku 1917 w Opolu zostało założone Towarzystwo Oświaty im. św. Jacka ze Skowrońskim na czele[30]. W grudniu 1918 sejm dzielnicowy zaboru pruskiego wybrał go do Naczelnej Rady Ludowej. 30 kwietnia 1920 został nominowany na dziekana[10].

W czasie plebiscytu na Górnym Śląsku Skowroński aktywnie angażował się w działalność propolską. Przemawiał na okolicznych polskich wiecach[31]. Zorganizował masową pielgrzymkę mieszkańców okolic Prudnika na Jasną Górę[32]. Otrzymywał pogróżki od Niemców. Thalhofer, kierownik Reichsgetreidestelle w Prudniku, na łamach „Neustädter Zeitung” zarzucił mu pobieranie łapówek od Polaków, czego jednak nie udowodnił[33]. 30 kwietnia 1921 Skowroński został ostrzeżony o grożącym mu niebezpieczeństwie ze strony niemieckich bojówek[34], po czym wyjechał do Bytomia. Podczas III powstania śląskiego przebywał w Wiśniczach koło Gliwic[35].

Mikołów

edytuj
 
Bazylika św. Wojciecha w Mikołowie

29 czerwca 1922, kiedy Wojsko Polskie wkroczyło do Mikołowa, Skowroński wygłosił mowę z balkonu tamtejszego ratusza[36]. W tymże roku został proboszczem parafii św. Wojciecha w Mikołowie. Z jego inicjatywy w parafii wydzielono dwa nowe okręgi duszpasterskie: w 1926 Łaziska Średnie, a w 1931 Piotrowice[37]. 2 maja 1923 został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[38]. Był jedynym śląskim kapłanem, który otrzymał odznaczenie tego stopnia. Otrzymał Miecze Hallerowskie w formie honoris causa[39].

Po utworzeniu diecezji katowickiej, w styczniu 1926 otrzymał nominację na archidiakona Kapituły Katedralnej, a 26 stycznia 1928 – na komisarza biskupiego regionu zachodniego. W 1930 otrzymał tytuł prałata, a 29 kwietnia 1931 (po śmierci ks. Jana Kapicy) został mianowany prepozytem Kapituły Katedralnej w Katowicach[10]. Należał do Rady Naczelnej Związku Powstańców i Byłych Żołnierzy[40]. Był zwolennikiem chrześcijańskiej demokracji[41]. W obliczu wyborów parlamentarnych w 1930 podpisał odezwę krytykującą rządy sanacji i wzywającą do głosowania na listę Katolickiego Bloku Ludowego[42].

Od 1910 Skowroński cierpiał na reumatyzm w dolnych kończynach; do tego dołączyła później chora wątroba[43]. W 1933 z okazji swoich 70. urodzin został mianowany honorowym obywatelem Mikołowa[10][43]. Zmarł 4 października 1934 na plebanii w Mikołowie[26][44][45][46]. Został pochowany w podziemiach cmentarnej kaplicy w Mikołowie[26].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj
 
Głaz upamiętniający nauczycieli walczących o polskość Ziemi Prudnickiej

W kapitule katedralnej w Katowicach znajdowało się popiersie Aleksandra Skowrońskiego autorstwa Bogusława Langmana[47].

4 października 1954, w 20. rocznicę śmierci księdza Skowrońskiego, w Ligocie Bialskiej została odsłonięta tablica upamiętniająca jego osobę[48].

Imię Aleksandra Skowrońskiego otrzymała ulica w Prudniku na Jasionowym Wzgórzu[49], Gliwicach[50] i Łączniku[51].

Skowroński jest jedną z osób wpisanych na tablicę na Głazie upamiętniającym nauczycieli walczących o polskość Ziemi Prudnickiej w Prudniku[52].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Szramek 1936 ↓, s. 6.
  2. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 7.
  3. ↑ a b c Szramek 1936 ↓, s. 8.
  4. ↑ a b c Szramek 1936 ↓, s. 9.
  5. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 11.
  6. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 12.
  7. ↑ a b Szramek 1936 ↓, s. 13.
  8. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 14.
  9. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 16.
  10. ↑ a b c d e f g Aleksander Skowroński [online], Mikołowskie Towarzystwo Historyczne [dostęp 2023-12-12] (pol.).
  11. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 18.
  12. ↑ a b Szramek 1936 ↓, s. 20.
  13. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 19.
  14. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 21.
  15. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 22.
  16. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 24.
  17. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 25.
  18. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 26.
  19. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 30.
  20. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 32.
  21. ↑ a b Szramek 1936 ↓, s. 35.
  22. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 77.
  23. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 78.
  24. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 84.
  25. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 110.
  26. ↑ a b c Był naszym farorzem, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 4 (168), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 23 stycznia 1994, s. 9, ISSN 1231-904X.
  27. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 36.
  28. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 37.
  29. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 146.
  30. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 88.
  31. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 153.
  32. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 157.
  33. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 159.
  34. ↑ Plebiscyt na Śląsku, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 3 (426), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 21 stycznia 1999, s. 10, ISSN 1231-904X.
  35. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 161.
  36. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 162.
  37. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 165.
  38. ↑ a b Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 20.
  39. ↑ a b Szramek 1936 ↓, s. 166.
  40. ↑ a b Olszar 1999 ↓, s. 134.
  41. ↑ Olszar 1999 ↓, s. 129.
  42. ↑ Olszar 1999 ↓, s. 132.
  43. ↑ a b Szramek 1936 ↓, s. 170.
  44. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 5.
  45. ↑ śp. Aleksander Skowroński [online], mikolow.grobonet.com [dostęp 2023-12-14].
  46. ↑ WIELCY ŚLĄZACY, KTÓRZY MIELI WPŁYW NA LOS HARMONII. chorharmonia.pl. [dostęp 2014-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-06)]. (pol.).
  47. ↑ Szramek 1936 ↓, s. 174.
  48. ↑ Uroczystości ku czci księdza prałata Aleksander Skowrońskiego. „Gość Niedzielny”, s. 428-429, Nr 42 z 17 października 1954. 
  49. ↑ Spółdzielnia Mieszkaniowa w Prudniku [online], www.smprudnik.opole.pl [dostęp 2020-03-12].
  50. ↑ Ul. Aleksandra Skowrońskiego - Mapa Gliwice, plan miasta, ulice w Gliwicach - E-turysta [online], mapy.e-turysta.pl [dostęp 2020-03-12].
  51. ↑ Ul. Skowrońskiego - Mapa Łącznik, plan miasta, ulice w Łączniku - E-turysta [online], mapy.e-turysta.pl [dostęp 2020-03-12].
  52. ↑ Głaz upamiętniający nauczycieli walczących o polskość Ziemi Prudnickiej w Prudniku w województwie Opolskim - Miejsca pamięci narodowej w Prudniku [online], Pamiętaj Skąd Jesteś [dostęp 2021-01-03] (pol.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksander_Skowroński_(ksiądz)&oldid=72224448”