Adam Kowalski (żołnierz)

polski wojskowy, dziennikarz, twórca piosenek

Adam Józef Kowalski[a] (ur. 23 grudnia 1896 w Rzeszowie, zm. 3 marca 1947 w Edynburgu) – major[1] Polskich Sił Zbrojnych, legionista, dziennikarz, poeta, redaktor „Żołnierza Polskiego” i „Polski Zbrojnej”.

Adam Józef Kowalski
Ilustracja
major[1] major[1]
Data i miejsce urodzenia

23 grudnia 1896
Rzeszów

Data i miejsce śmierci

3 marca 1947
Edynburg

Przebieg służby
Lata służby

1914–1945

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Legiony Polskie

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Srebrny Wawrzyn Akademicki Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Srebrny za Długoletnią Służbę

Życiorys

edytuj

Urodził się 23 grudnia 1896 w Rzeszowie, w rodzinie Wincentego i Marcjanny z Gagalów[3]. Był wnukiem powstańca styczniowego, Józefa Kowalskiego. Ukończył szkołę powszechną i wydziałową oraz seminarium nauczycielskie w Rzeszowie.

W latach 1912–1914 należał do Związku Strzeleckiego[3]. Na I wojnę światową wyruszył w sierpniu 1914 r. wraz z 2 kompanią rzeszowską Legionów Polskich pod dowództwem Mariana Bolesławicza. W listopadzie tego roku został ciężko ranny w bitwie pod Krzywopłotami. Podczas szpitalnej rekonwalescencji przygotował się do matury, którą zdał w maju 1915 r. W tymże samym roku zadebiutował jako poeta. Początkowo był żołnierzem oddziałów pomocniczych I Brygady. W maju 1916 r. przeszedł do 3 pp II Brygady Legionów Polskich i brał udział w jego walkach nad Styrem oraz pod Stochodem, tam też zachorował na tyfus plamisty. Po wyleczeniu wrócił do służby wojskowej, awansował. W tym czasie napisał wiele wierszy oraz piosenek związanych tematycznie z życiem żołnierza na froncie. Po kryzysie przysięgowym był internowany w Huszt, wcielony do armii austriackiej i wysłany na front włoski.

W listopadzie 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, początkowo w 17 p.p., następnie na różnych stanowiskach w służbie kulturalnej i oświatowej wśród żołnierzy. Był założycielem oraz kierownikiem Uniwersytetu Żołnierskiego w Grodnie. Pełnił funkcję szefa sekcji oświatowej 2 Armii, a także kierował kursami metodyczno-oświatowymi dla oficerów w Wilnie. Jednocześnie redagował dwutygodnik poświęcony problemom obrony państwa „Reduta”. Kierował referatem oświatowym w Ministerstwie Spraw Wojskowych, a następnie już w randze kapitana, był redaktorem naczelnym „Żołnierza Polskiego”. Kierował także redakcją „Polski Zbrojnej”. W 1932 w Biurze Ogólno Organizacyjnym Ministerstwa Spraw Wojskowych[4]. W kwietniu 1933 został przeniesiony do Wojskowego Instytutu Naukowo-Oświatowego w Warszawie[5]. W marcu 1934 roku został przeniesiony do korpusu oficerów piechoty z pozostawieniem na zajmowanym stanowisku w WINW[6]. W 1938 był ponownie w korpusie oficerów administracji, grupa administracyjna[7].

Napisał wiele utworów, spośród których znacząca część zyskała popularność. Zebrał je w tomach m.in. „Lutnia w tornistrze” (1934), „100 pieśni żołnierskich” (1937)[8] oraz „Wiersze o Komendancie” (1938). Wyjątkowe miejsce w latach międzywojennych zyskały jego pieśni: „Pieśń o Generale Edwardzie Śmigłym-Rydzu”, „Jedzie, jedzie na Kasztance”, „Miała matka trzech synów” i „Morze, nasze morze”. W czasie wojny polsko-bolszewickiej napisał "Leguny w niebie".

Był uczestnikiem kampanii wrześniowej, został internowany w obozie Balș w Rumunii, gdzie, w październiku 1939, napisał „Modlitwę Obozową”[9], która została spopularyzowana w Polskich Siłach Zbrojnych i w Polsce Podziemnej.

Po opuszczeniu obozu od kwietnia 1940 r. służył w Armii Polskiej we Francji, po ewakuacji zaś do Wielkiej Brytanii został przydzielony do formującego się w Szkocji 2 batalionu strzelców „Kratkowane Lwiątka”. Od sierpnia 1940 był kierownikiem referatu kulturalno-oświatowego 1 Brygady Strzelców, był też redaktorem naczelnym „Żołnierza Polskiego” i „Polski Zbrojnej”. W tym czasie nadal tworzył wiersze i pisał teksty do popularnych szopek noworocznych. Na obczyźnie ukazał się zbiór jego wierszy i pieśni z lat 1939–1942 „Kierunek: WISŁA!” (Glasgow, 1943 r.). Tytuł zbioru pochodzi z siedmiostrofowego wiersza z dopiskiem: „Szkocja 1942”.

1 stycznia 1945 został awansowany na stopień majora i dostał przydział do dowództwa 4 Dywizji Piechoty (PSZ) służąc do końca wojny na stanowisku dowódcy plutonu opieki nad żołnierzem[1].

Od 1926 był mężem Ireny Winczewskiej[3].

Po wojnie nie wrócił do Polski, zmarł 3 marca 1947 r. w Edynburgu w Wielkiej Brytanii, pochowany na cmentarzu Corstrophine w kwaterze wojskowej.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Zobacz też

edytuj
  1. Do 31 maja 1935 w ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Adam III Kowalski”, w celu odróżnienia od innych oficerów noszących to samo imię i nazwisko. 1 czerwca 1935 ogłoszono sprostowanie imion z „Adam III” na „Adam Józef”[2].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Wojciech J. Podgórski, Piosenka naszej młodości (Adam Kowalski „Marynarka Wojenna”), [w:] Dariusz Grygrowski, Elżbieta B. Zybert (red.), Bibliologia, biblioteki, bibliotekarze, Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2005, s. 110.
  2. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 czerwca 1935 roku, s. 62.
  3. a b c d e f Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 153–154. [dostęp 2021-08-04].
  4. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 430.
  5. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 90.
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 12 marca 1934 roku, s. 86.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938 roku, s. 10.
  8. 100 pieśni żołnierskich [online], polona.pl [dostęp 2019-03-30].
  9. Modlitwa obozowa [online], Portal Piosenki Religijne [dostęp 2018-03-01].
  10. M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 296 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 19 marca 1933 roku, s. 58.
  12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 11 listopada 1938 roku, s. 10 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  13. M.P. z 1928 r. nr 178, poz. 387 „za zasługi na polu pracy oświatowej w wojsku”.
  14. Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 392.
  15. M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej i krzewienie czytelnictwa w wojsku”.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj