44 Dywizja Piechoty (II RP)
44 Dywizja Piechoty (44 DP) – rezerwowa wielka jednostka piechoty Wojska Polskiego II RP.
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | |
| Działania zbrojne | |
| kampania wrześniowa | |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
44 DP nie występowała w organizacji pokojowej Wojska Polskiego. Była rezerwową wielką jednostką piechoty mobilizowaną na podstawie planu „W” na terenie Okręgu Korpusu Nr IV, w II rzucie mobilizacji powszechnej z wyjątkiem 144 pp, który miał być mobilizowany w I rzucie[1]. Eksterytorialnie miały być mobilizowane dwa bataliony 144 pp we Włocławku (Okręg Korpusu Nr VIII) oraz batalion saperów w Modlinie i dywizyjny zestaw łączności w Zegrzu i Warszawie (Okręg Korpusu Nr I). Zgodnie z planem „W” mobilizacja II rzutu, w tym gros 44 DP miała się rozpocząć siódmego dnia mobilizacji powszechnej („dzień X”)[2].
W czasie kampanii wrześniowej dywizja przeznaczona była pierwotnie do Armii „Łódź”. Walczyła jednak rozproszona: 144 pułk piechoty w obronie Sochaczewa, 145 pp z częściami 144 pp w obronie Warszawy, 146 pp w Jeżowie i Rozprzy, a następnie w obronie Palmir. I/ 54 pal włączony został do GO gen. Andersa[3].
Dywizja w kampanii wrześniowej 1939
edytuj44 Dywizja Piechoty w pierwszych dniach września koncentrowała się na tyłach Armii „Łódź”[4]. Na stanowisko dowódcy dywizji wyznaczony został pułkownik Eugeniusz Żongołłowicz, dotychczasowy dowódca piechoty dywizyjnej 5 DP we Lwowie. Wymieniony oficer przybył do Łowicza wieczorem 4 września i jeszcze tego samego dnia dwukrotnie wyjeżdżał w towarzystwie szefa sztabu do Łodzi, gdzie otrzymał rozkazy od dowódcy armii, generała dywizji Juliusza Rómmla. Rejon koncentracji dywizji wyznaczono w rejonie Dłutów –Tuszyn, a 146 pułk piechoty od 1 września mobilizowany był w Piotrkowie. Jednakże ze względu na szybkość niemieckiego natarcia nie zdążono do końca sformować całej dywizji. 4 września I batalion 146 pułku piechoty włączono do obrony Piotrkowa Trybunalskiego wraz z 86 pułkiem piechoty. Rozproszone oddziały 44 DP wycofywały się następnie ku Wiśle. 15 września zostały skierowane z rejonu Cegłowa do obrony Warszawy. Część dywizji walczyła na obszarze Pragi w ramach zgrupowania gen. Juliusza Zulaufa do kapitulacji stolicy 28 września.
Planowana organizacja wojenna 44 DP
edytujDywizyjny zestaw łączności miał być mobilizowany przez Centrum Wyszkolenia Łączności z 1 batalionem telegraficznym w Zegrzu (kompania telefoniczna, pluton łączności KG i drużyna parkowa łączności) oraz pułk radiotelegraficzny w Warszawie (pluton radio, a także personel i sprzęt radio dla drużyny parkowej łączności)[5].
Wszystkie oddziały taborów miały być mobilizowane przez kadrę 4 dywizjonu taborów w Łęczycy[6].
Oddziały i zakłady służby zdrowia miały być mobilizowane przez 4 Szpital Okręgowy w Łodzi[7].
W nawiasach podano nazwy jednostek mobilizujących pozostałe oddziały dywizji.
- Dowództwo 44 DP (10 pp jako grupa dyspozycyjna personelu Typ II Nr 15)
- dowódcy broni i szefowie służb 44 DP
- sztab 44 DP
Kwatera Główna 44 DP (10 pp)
- kompania asystencyjna nr
- pluton łączności Kwatery Głównej nr 55
- pluton pieszy żandarmerii nr 55 – por. Antoni Bielawski
- Poczta Polowa Nr 82 (UPT Łódź)
- sąd polowy nr 83 (KRU Skierniewice[8])
- kompania gospodarcza KG 44 DP
Piechota dywizyjna
- 144 pułk piechoty
- 145 pułk piechoty
- 146 pułk piechoty
- samodzielna kompania karabinów maszynowych i broni towarzyszącej nr 44 (18 pp) – por. Zdzisław Eugeniusz Kozdęba (poległ 17 IX)
- kompania kolarzy nr 44 (18 pp) – ppor. rez. Edward Beyga
Artyleria dywizyjna
- 54 pułk artylerii lekkiej
- samodzielny patrol meteorologiczny nr 54 (26 pal)
Jednostki broni
- batalion saperów typ IIb nr 71 (1 bsap.[9])
- kompania telefoniczna nr 55
- pluton radio nr 55
- drużyna parkowa łączności nr 55
Jednostki i zakłady służb
- kompania sanitarna nr 431
- szpital polowy nr 431
- polowa kolumna dezynfekcyjno-kąpielowa nr 431
- polowa pracownia bakteriologiczno-chemiczna nr 431
- polowa pracownia dentystyczna nr 431
- dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 431
- dowództwo grupy marszowej służb typ II nr 432
- kolumna taborowa parokonna nr 431
- kolumna taborowa parokonna nr 432
- kolumna taborowa parokonna nr 433
- kolumna taborowa parokonna nr 434
- kolumna taborowa parokonna nr 435
- kolumna taborowa parokonna nr 436
- kolumna taborowa parokonna nr 437
- kolumna taborowa parokonna nr 438
- warsztat taborowy (parokonny) nr 431
- pluton taborowy nr 431
- park intendentury typ I nr 431 (składnica materiału intendenckiego Nr 4 w Łodzi[10])
- pluton parkowy uzbrojenia nr 431 (Składnica Uzbrojenia Nr 4 w Gałkowie[11])
Obsada personalna Kwatery Głównej 44 DP
edytuj| Obsada personalna Kwatery Głównej 44 DP | ||
|---|---|---|
| Stanowisko etatowe | Stopień, imię i nazwisko | Uwagi |
| dowódca dywizji | płk piech. Eugeniusz Żongołłowicz | niemiecka niewola |
| oficer ordynansowy | ppor. rez. Zygmunt Muszyński | |
| dowódca piechoty dywizyjnej | płk piech. Marian Krudowski | stanowiska nie objął |
| oficer sztabu dowódcy piechoty dywizyjnej | kpt. Mieczysław Czyżewicz | do 12 IX 1939 |
| dowódca artylerii dywizyjnej | płk Jan Drejman | |
| oficer sztabu dowódcy artylerii dywizyjnej | mjr Włodzimierz Czerniakowski | †1940 Katyń[12] |
| kpt. Aleksander Matejkowski | ||
| por. Mieczysław Antoni Nejman | ||
| dowódca saperów dywizyjnych | mjr Tadeusz II Pisarski | dowódca saperów 41 DP |
| szef sztabu | ppłk dypl. Józef Moszczeński | niemiecka niewola |
| oficer operacyjny | kpt. dypl. Ludwik Sadowski | †11 IX 1939 |
| kpt. dypl. Władysław Malinowski | od 11 IX 1939 | |
| oficer informacyjny | kpt. piech. Bohdan Łuczaj | od 10 IX oficer informacyjny w sztabie 13 Brygady Piechoty |
| dowódca łączności | kpt. Kazimierz Wojnarowski | |
| kwatermistrz | mjr dypl. Edmund Januszkiewicz | |
| szef służby zdrowia | mjr dr med. Henryk Czesław Jarocki | |
| szef służby uzbrojenia | mjr uzbr. Mieczysław Czesław Markiewicz | |
| szef służby intendentury | kpt. int. Sławomir Jan Pawłowski | do 9 IX 1939 |
| kpt. int. z wsw Stanisław Piotr Musiał[13] | od 17 IX 1939, niemiecka niewola | |
| szef służby weterynaryjnej | mjr lek. wet. Marian Józkiewicz | niemiecka niewola[14] |
| szef służby duszpasterskiej | proboszcz ks. Franciszek Juszczyk[15][16] | |
| komendant Kwatery Głównej | kpt. piech. Jan Władysław Maciejewski[17] | do 18 IX 1939, niemiecka niewola[14] |
| kpt. Mieczysław Sylwester Bobrownicki-Libchen | od 18 IX 1939 | |
| oficer płatnik | por. Kozłowski[18] | |
| oficer żywnościowy | ppor. rez. Leszczyński[18] | |
| dowódca kompanii sztabowej | kpt. Loewenstamm Stanisław[18] | niemiecka niewola[14] |
Przypisy
edytuj- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. CXIX, CLXXXIV numer „44” oznaczał, że była to czwarta dywizja mobilizowana na terenie Okręgu Korpusu Nr IV. Trzy pierwsze to, dywizje czynne 7, 10 i 26..
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. LXXV.
- ↑ Zawilski 2019 ↓, s. 798.
- ↑ Jurga 1975 ↓, s. 266.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 477, 485.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 535.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 600.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 753.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 409.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 648.
- ↑ Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 578.
- ↑ Убиты в Катыни 2015 ↓, s. 816.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 334, 523, ur. 29 kwietnia 1892.
- ↑ a b c Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2024-08-01].
- ↑ Barański i Kryska-Karski 1973 ↓, s. 34.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 406.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 49, 584, ur. 13 lipca 1902.
- ↑ a b c Barański i Kryska-Karski 1973 ↓, s. 35.
Bibliografia
edytuj- Убиты в Катыни. Книга Памяти польских военнопленных – узников Козельского лагеря НКВД, расстрелянных по решению политбюро ЦК ВКП(б) от 5 марта 1940 года. Лариса Еремина (red.). Москва: Общество «Мемориал» – Издательство «Звенья», 2015. ISBN 978-5-78700-123-5.
- Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939: organizacja, działania bojowe, uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. T. 7. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Wacław Stachiewicz, Wierności dochować żołnierskiej : przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza, Warszawa: Rytm, 1998, ISBN 83-86678-71-2, OCLC 830510751.
- Ludwik Głowacki: Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1985. ISBN 83-11-07109-8.
- Juliusz Rómmel: Za honor i ojczyznę. Wspomnienia dowódcy armii „Łódź” i „Warszawa”. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, 1958.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
- Jan Wróblewski: Armia „Łódź” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
- Apoloniusz Zawilski: Bitwy polskiego września. Kraków: Znak Horyzont, 2019. ISBN 978-83-240-5692-7.
- Henryk Barański, Tadeusz Kryska-Karski: Piechota 1939-1945. Zeszyt 13. Londyn: Polish Institute, 1973.