Wikipedia

43 Pułk Piechoty (LWP)

Ten artykuł dotyczy 43 pułku piechoty ludowego Wojska Polskiego. Zobacz też: 43 Pułk Piechoty.

43 Pułk Piechoty – oddział piechoty ludowego Wojska Polskiego.

43 Pułk Piechoty
Ilustracja
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1945

Rozformowanie

1957

Tradycje
Kontynuacja

9 Zaodrzański Pułk Piechoty
9 Pułk Zmechanizowany
6 Brygada Kawalerii Pancernej

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Kazimierz Sikorski

Ostatni

ppłk Ryszard Drabb

Organizacja
Numer

JW 3579[1]

Dyslokacja

Biedrusko, Szczecin, Stargard Szczeciński

Rodzaj wojsk

Piechota

Podległość

12 Dywizja Piechoty, 14 Dywizja Piechoty, 12 Dywizja Piechoty

Sformowany w 1945. Wchodził w skład 12 Dywizji Piechoty. 2 września 1952 został podporządkowany dowódcy 14 Dywizji Piechoty. W 1957. powtórnie podporządkowany dowódcy 12 DP i przemianowany na 9 Zaodrzański pułk piechoty[a]; wkrótce przemianowany na 9 Zaodrzański pułk zmotoryzowany[b]; w 1958 przeformowany na 9 pułk zmechanizowany. Stacjonował w garnizonach Biedrusko[2], Szczecin[3], Stargard Szczeciński[4][5].

Historia pułku

edytuj

Pułk w garnizonie Biedrusko

edytuj

Rozkazem nr 058/Org. Naczelnego Dowódcy WP z 15 marca 1945, w terminie do 30 kwietnia 1945, nakazano sformować 43 pp z miejscem stacjonowania w Biedrusku, będącym w składzie 12 DP[2]. Pierwszym dowódcą pułku został oficer Armii Czerwonej ppłk Kazimierz Sikorski[6]. 27 kwietnia 1945 r. rozpoczęto w pododdziałach pułku szkolenie, które poprzedzono ćwiczeniami pokazowymi na temat „Organizacja i przeprowadzenie zajęć wyszkolenia taktycznego i ogniowego”. W zakresie wyszkolenia bojowego zwracano uwagę na umiejętne prowadzenie natarcia, zaciętości i wytrwałości w obronie, zwalczanie czołgów oraz lotnictwa. W zakresie pracy politycznej, wpajano dowódcom i szeregowym zasady żelaznej dyscypliny, wytrwałości w wykonywaniu zadań bojowych oraz ugruntowanie nienawiści do wroga. Szkolenie bojowe pododdziałów prowadzone było w systemie 10 godzinnym. Informacje polityczne realizowano dwa razy w tygodniu w godzinach wieczornych. W maju przerobiono tematykę z zakresu wyszkolenia pojedynczego strzelca, działania drużyny w natarciu i obronie, zadania kompanii w ubezpieczeniu, naukę o broni i zasady służby wartowniczej[7]. 1, 3 i 9 maja 1945 r. pułk defilował przed mieszkańcami Poznania[2]. 22 maja otrzymał zadanie przedyslokowania się w rejon Starogrodu (Stargard)[c] z zadaniem nie dopuścić do przechodzenia ludności niemieckiej na ten rejon Polski. Pułk wystawił w tym terenie i na linii Odry punkty kontrolne i zorganizował wzdłuż rzeki służbę patrolową.

Pułk w osłonie granic

edytuj

Rozkaz dowódcy 2 A WP nr 018 z 27 maja 1945 r. rozszerzył pas odpowiedzialności 12 Dywizji Piechoty do Schwedt i wskazał jako miejsce postoju sztabu Stargard Szczeciński. 1 czerwca 1945 r. 43 pp osiągnął okolice Stargardu[8]. 4 czerwca na południe od Kamienia Pomorskiego rozwinął swoje pododdziały, zorganizował punkty kontrolne. Ochrona granicy zorganizowana była na zasadzie obrony pułku na szerokim froncie. Każda czata wystawiała 2 placówki w sile wzmocnionej drużyny, te z kolei 1-2 posterunki po 2-3 żołnierzy. Ponadto każda czata organizowała podsłuch i wystawiała patrole. Obserwację prowadzono z wież obserwacyjnych, kontrolowano wszystkie główne drogi. Doraźnie 43 pp kwaterował w Dąbiu w koszarach przy ul Słupskiej i Portowej, w listopadzie 1945 r., w związku z korektami linii granicznej, pułk został przebazowany do lewobrzeżnej części miasta[9] (ochraniał odcinek granicy państwowej od Kostrzynia po Gryfino). 10 czerwca 1945 r. pluton saperski z 43 pp wraz z 17 sbsap oraz plutonami saperskimi z 39 pp i 41 pp został skierowany do akcji rozminowania przydzielonego terenu[8]. Na przełomie czerwca i lipca 1945 r. 43 pp wykonywał zadania 12 DP uczestnicząc w akcji wysiedlenia ludności niemieckiej z pasa przygranicznego. Pułk brał także udział w akcji osadnictwa wojskowego oraz w akcji żniwnej, gdzie zorganizował brygadę żniwną. Podczas tych prac zginęło 5 żołnierzy w wyniku miny pułapki w Klęskowie[10]. W sierpniu 1945 r. Wojsko Polskie przeszło na etaty czasu pokojowego.

Pułk w garnizonie Szczecin

edytuj

W listopadzie 1945 r. pododdziały 43 pp zakończyły pełnienie służby granicznej. Odcinki graniczne przekazano nowo powstałym oddziałom Wojsk Ochrony Pogranicza. Pułk zlikwidował swoje placówki i przeniósł się do Szczecina[3]. Pod koniec listopada 1945 r., w wyniku rozformowania orkiestry dywizyjnej, zorganizowano w pułku 15-osobową orkiestrę[11] pod dowództwem ppor. Leona Zawodnego[12]. W styczniu 1946 r. dowódcą pułku był ppłk Jan Kaniwiec[13]. W tym samym dwukrotnie jeszcze zmieniano dowódcę pułku[5]. W 1946 r. wydano decyzję o wprowadzeniu czterocyfrowych numerów jednostek wojskowych w terminie do dnia 31 maja 1946 r. 43 pp otrzymał numer JW 3579[d]. 14 kwietnia 1946 r. żołnierze 43 pp wraz z żołnierzami 12 DP złożyli na Jasnych Błoniach w Szczecinie przysięgę na nowo ufundowany sztandar dla 12 DP. Przysięgę przyjął marszałek Polski Michał Rola-Żymierski[14].

Pułk w garnizonie Stargard Szczeciński

edytuj
 
Stargard Szczeciński – w tych koszarach od 1946 r. do 1957 r. stacjonował 43 pp[e]
 
43 pp podczas defilady[f]

W dniu 4 sierpnia 1946 r. 43 pp został przeniesiony do Starogardu[15] i był zakwaterowany przy ul. Marszałka Żukowa[16]. Pułk był na etacie 2/51 – 1304 wojskowych i 8 kontraktowych – numer poczty polowej 84256)[g]. W 1946 r. pułk brał udział w akcji wiosennych prac rolnych i w żniwnych. W listopadzie 1946 r. dowódcą pułku był płk Włodzimierz Biełasz, który wcześniej był dowódcą 39 pułku piechoty[6]. Zastępcą dowódcy pułku ds. polityczno-wychowawczych był por. Bruzda[17]. We wrześniu 1946 r. administratorem kościoła parafialnego w Stargardzie został ks. Alojzy Piłat TChr, który zarazem rozpoczął wykonywanie funkcji kapelana stargardzkiego garnizonu, w tym dla 43 pp[18].

W 1947 r. zmienił się zakres pomocy rolnictwu. Pomagano głównie w zakresie fachowej obsługi traktorów i maszyn, wypożyczano konie i sprzęt, a tylko w wyjątkowych sytuacjach bezpośrednio brano udział w pracach w polu. Jesienią żołnierze pułku wzięli udział w akcji „walki z ugorami i nieużytkami”. Rok 1947 był ostatnim, w którym żołnierze pułku bezpośrednio uczestniczyli w akcji orno-siewnej. Od tej pory pomoc na rzecz gospodarki rolnej miała charakter doraźny, mający związek z klęskami lub zagrożeniem mienia.

Umacnianie władzy ludowej, walka z ukraińskim podziemiem zbrojnym

edytuj

W grudniu 1946 r., w związku ze zbliżającymi się wyborami do Sejmu Ustawodawczego, ruszyły z pułku w teren grupy propagandowe. Pułkowi przypadł obszar powiatów stargardzkiego i choszczeńskiego. W dniach od 17 do 20 stycznia 1947 r. z pułku zostały wysłane specjalne patrole, wystawiono posterunki oraz przygotowano odwody w nadzorowanym terenie[19].

W marcu 1947 r. po śmierci gen. Świerczewskiego zaistniała polityczna wola siłowego i bardziej stanowczego rozwiązania problemu narodowościowego w Bieszczadach. Każda dywizja piechoty zobowiązana była sformować „kombinowany pułk piechoty”. 43 pp wydzielił ze swojego składu batalion piechoty do 12 kombinowanego pp. Został on podporządkowany Grupie Operacyjnej „Wisła”. 19 kwietnia 1947 r. żołnierze wydzielonego batalionu pod dowództwem mjr Henryka Bąkowskiego wyjechali w rejon koncentracji Grupy Operacyjnej „Wisła” w celu likwidacji zbrojnego podziemia ukraińskiego oraz przesiedlenia osób narodowości ukraińskiej, operacja militarno-przesiedleńcza, tzw. Akcja „Wisła”. W dniach 22 kwietnia do 26 lipca 12 pułk walczył przeciwko sotniom Łasiwki, Hromenki i Jara[20]. 26 lipca 1947 r. batalion z 43 pp powrócił do macierzystej jednostki w Stargardzie, a 12 kombinowany pp został w Szczecinie rozformowany[20].

Poświęcenie kościoła Mariackiego, wręczenie sztandaru, szkolenie poligonowe, inspekcje, stalinizacja, zmiany organizacyjne

edytuj

W maju 1947 r. żołnierze pułku uczestniczyli w poświęceniu kościoła Mariackiego[h], którego dokonał ówczesny dziekan stargardzki ks. Alojzy Piłat TChr i odtąd w każdą niedzielę odprawiano tu sumę przy udziale Wojska Polskiego[21], w tym żołnierzy 43 pp. W dniu 26 czerwca 1947 r. w Szczecinie na Wałach Chrobrego 43 pp otrzymał sztandar wojskowy[22]. Latem tego orkiestra 43 pp koncertowała w Szczecinie z okazji 75. rocznicy śmierci Stanisława Moniuszki[23]. W kwietniu 1948 r. pułk wraz z jednostkami 12 DP został poddany pierwszej inspekcji przeprowadzonej przez komisję ministra obrony narodowej pod przewodnictwem gen. dyw. Wsiewołoda Strażewskiego. Pułk otrzymał najwyższą ocenę ze wszystkich jednostek 12 DP, średnią 4,78[24]. W tym samym orkiestra 43 pp, reprezentująca OW II, zdobyła I miejsce w konkursie orkiestr wojskowych w zorganizowanym w Warszawie po raz pierwszy po wojnie[25].

Przeprowadzona kolejna reorganizacja jednostek 12 Dywizji Piechoty spowodowała, że 43 pp (JW 3579) otrzymał etat Nr 2/85 z dnia 30.03.1949 r. (1940 wojskowych i 6 pracowników kontraktowych) i dalej stacjonował w Stargardzie Szczecińskim przy ul. Wandy Wasilewskiej[16]. W tym samym pułk, stacjonujący w Stargardzie Szczecińskim przy ul. Al. Żołnierza 37[16], wraz z jednostkami dywizji rozpoczął regularne szkolenie na poligonie drawskim, na który przegrupowano pododdziały pułku marszem pieszym[26].

43 pp w garnizonie Stargard
 
Opinia służbowa oficera 43 pp por Zbigniewa Ochanowicza[i]
 
Stargard Szczeciński, 1947 r.[j]
 
Opinia służbowa oficera 43 pp kpt. Ochanowicza[k]
 
Przysięga wojskowa - w tym kompleksie wojskowym od 1946 r. do 1957 r. stacjonował 43 pp[l]
 
Brama główna jednostki - w tych koszarach od 1946 r. do 1957 r. stacjonował 43 pp[m]
 
Uroczystość wojskowa – w tych koszarach stacjonował 43 pp, przemianowany w 1957 r. na 9 Zaodrzański Pułk Piechoty[n]

W marcu 1950 r. w pododdziałach pułku i dywizji przeprowadzono alarmy ćwiczebne. Było to podyktowane sytuacją na Półwyspie Koreańskim[27]. W maju 1950 r. z przyczyn politycznych został odwołany ze stanowiska dowódcy 43 pp ppłk Aleksander Mac i skierowany do pracy poza wojskiem[28]. W tym samym po wprowadzeniu decyzji ministra obrony narodowej pułk szkolił swoje pododdziały na sześciomiesięcznym zgrupowaniu, które było prowadzone od maja do października. Pod koniec szkolenia pułk odbywał ćwiczenie taktyczne na szczeblu dywizji ze strzelaniem amunicją bojową, które było oceniane przez dowódcę okręgu wojskowego. Uroczysty powrót do garnizonu był zakończeniem półrocznego szkolenia[27]. Pułk w 1950 zanotował dużą ilość wypadków nadzwyczajnych[25].

W kwietniu 1951 r. Generał Towarzystwa Chrystusowego, ks. Ignacy Posadzy odwołał ze Stargardu Szczecińskiego ks. dziekana Alojzego Piłata, który sprawował funkcję kapelana stargardzkiego garnizonu, a zarazem kapelana 43 pp[29]. W czerwcu 1951 r. pułk zorganizował pokazowe ćwiczenie dla słuchaczy Akademii Sztabu Generalnego[27]. Latem pododdziały łączności 43 pp brały udział w dywizyjnych zawodach technicznych, gdzie wykazały najwyższy poziom[30]. We wrześniu tego komisja ministerstwa obrony narodowej przeprowadziła inspekcję oddziałów dywizji, w tym 43 pp. Pułk otrzymał ocenę dostateczną[27]. W tym samym i w 1952 r. została wykonana kolejna reorganizacja jednostek 12 Dywizji Piechoty. Wiosną 1952 r. 43 pp i inne oddziały 12DP zostały poddane kontroli przez komisję pod przewodnictwem zastępcy dowódcy OW II ds. wyszkolenia gen. bryg. Antoniego Władyczańskiego, która zarządziła alarm bojowy z wyjściem do rejonów koncentracji. Pułk uzyskał ocenę dobrą[31].

Pułk w strukturze 14DP i ponownie w 12DP

edytuj

1 września 1952 r. dowódca OW II dokonał przeniesienia 43 pp (JW 3579) do struktur 14 Dywizji Piechoty[32]. Pułk dalej kwaterował w Stargardzie Szczecińskim przy ul. Al. Żołnierza 37. Wiosną 1957 r. 43 pp będący w składzie 14 DP został przekazany do 12 DP na podstawie rozkazu MON nr 0025/Org. z 2 kwietnia 1957 r. w związku z rozformowaniem 14 Dywizji Piechoty[33]. 43 pp z miejscem stacjonowania Stargard Szczeciński[34] był ponownie w składzie 12 DP, która wiosną została zreorganizowana i otrzymała etat dywizji piechoty typu A[35].

Przemianowanie pułku

edytuj

W dniu 3 maja 1957 r. 43 pp, na mocy zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 071/Org. z dnia 03.05.1957 r. został przemianowany na 9 Zaodrzański pułk piechoty[36], który stacjonujący w Pile został w kwietniu 1957 r. rozformowany na mocy rozkazu MON nr 0025/Org. z 2 kwietnia 1957 r.[33] Miejscem stacjonowania 9 Zaodrzańskiego pułku piechoty (JW 3579) był nadal Stargard Szczeciński.

Osobny artykuł: 9 Pułk Zmechanizowany.

Zmiany organizacyjne i dyslokacyjne

edytuj

24 marca 1945 r. 43 pp rozpoczął formowanie w Biedrusku w składzie 12DP. W 1952 r. pułk został wyłączony ze składu 12DP i został podporządkowany dowódcy 14 DP[37]. 2 kwietnia 1957 r. w związku z rozformowaniem 14 Dywizji Piechoty 43 pp został przekazany do 12DP[o].

Miejsce stacjonowania pułku

edytuj

JW 3579

Osobny artykuł: Garnizon Stargard.

Żołnierze pułku

edytuj
 
Kpt. Zbigniew Ochanowicz[p]

Dowódca

  • ppłk Kazimierz Sikorski (1945–)
  • ppłk Jan Kaniwiec (był I 1946)
  • płk Włodzimierz Biełasz (był XI 1946)[17]
  • ppłk Aleksander Mac (październik 1947 – maj 1950)[38]
  • płk Jacewicz (był dowódcą w 1951)[39]
  • (?)
  • mjr Aleksander Serafin (był dowódcą w 1956)
  • ppłk Ryszard Drabb (1956 – 1957)[40]

Oficerowie

Osobny artykuł: Białe koszary w Stargardzie.

Skład etatowy

edytuj
 
Maxim – podstawowy ckm pułku

dowództwo i sztab

  • 3 bataliony piechoty
  • kompanie: dwie fizylierów, przeciwpancerna, rusznic ppanc, łączności, sanitarna, transportowa
  • baterie: armat 45 mm, dział 76 mm, moździerzy 120 mm
  • plutony: zwiadu konnego, zwiadu pieszego, saperów, obrony pchem, żandarmerii

Razem:

żołnierzy 2915 (w tym oficerów – 276, podoficerów 872, szeregowców – 1765). Sprzęt:

162 rkm, 54 ckm, 66 rusznic ppanc, 12 armat ppanc 45 mm, 4 armaty 76 mm, 18 moździerzy 50 mm, 27 moździerzy 82 mm, 8 moździerzy 120 mm

Sztandar pułku

edytuj

Sztandar dla 43 pp był ufundowany przez społeczeństwo Stargardu Szczecińskiego i został wręczony pułkowi 26 czerwca 1947 w Szczecinie na Wałach Chrobrego, po uroczystym nabożeństwie odprawionym przez naczelnego kapelana WP ks. płk Stanisława Warchałowskiego. Aktu wręczenia dokonał Prezydent RP Bolesław Bierut[23]. Wręczony sztandar dla 43 pp był już nowego wzoru[41], gdzie zamiast krzyża kawalerskiego użyto Krzyż Grunwaldu[q] – po stronie prawej czerwony na białym, po lewej biały na czerwonym. Wprawdzie utrzymano na stronie prawej dewizę Honor i Ojczyzna, ale w centrum lewej umieszczono nową – Za Polskę, Wolność i Lud. Słowo Honor umieszczono nad pozbawionym korony orłem, a Ojczyzna pod nim.

Przekształcenia

edytuj
  1. 43 pułk piechoty[r] → 9 Zaodrzański pułk piechoty → 9 Zaodrzański pułk zmotoryzowany → 9 pułk zmechanizowany → 6 Brygada Kawalerii Pancernej → 2 batalion 12 BZ
  2. 9 Zaodrzański pułk piechoty ↘ rozformowany w 1957

Uwagi

edytuj
  1. ↑ 9 pułk piechoty stacjonujący w Pile został rozformowany.
  2. ↑ Zarządzenie Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 057/Org. z dnia 11.10.1957r.
  3. ↑ Pierwszą powojenną nazwą miasta był Starogród, a następnie Starogard nad Iną, w 1946 r. wprowadzono urzędowo nazwę miasta Stargard, w 1950 wprowadzono urzędowo obecną nazwę miasta Stargard Szczeciński.
  4. ↑ Rozkaz Naczelnego Dowódcy WP Nr 053/Org. z dnia 30.03.1946r.
  5. ↑ Zdjęcie późniejsze z 2009.
  6. ↑ Zdjęcie skan z dnia 26 czerwca 1947 r. z uroczystości w Szczecinie na Wałach Chrobrego z okazji wręczenia sztandaru dla 43 pp – zbiory CAW.
  7. ↑ Rozkaz Naczelnego Dowódcy WP Nr 046/Org. z dnia 27.02.1946r.
  8. ↑ W 1948 r. władze wydały zakaz wchodzenia do tego kościoła i zakaz odprawiania mszy świętej, zakaz trwał aż do czasu erygowania nowej parafii w 1957 r.
  9. ↑ Wystawiona przez dowódcę 43 pp płk Biełasza z dnia 30 listopada 1946r.
  10. ↑ Zdjęcie skan z 1947 r. żołnierzy 43 pp podczas odgruzowywania ul. Limanowskiego - zbiory CAW.
  11. ↑ Wystawiona przez dowódcę 43 pp ppłk Maca.
  12. ↑ Zdjęcie późniejsze z 1960 r.
  13. ↑ Zdjęcie późniejsze z 1974 r.
  14. ↑ Zdjęcie późniejsze z 1986 r.
  15. ↑ Rozkaz MON nr 0025/Org. z 2 kwietnia 1957 r.
  16. ↑ Zdjęcie skan z 1947 r. ze Stargardu Szczecińskiego dowódcy batalionu szkolnego – zbiory CAW.
  17. ↑ Order ustanowiony przez Dowództwo Główne Gwardii Ludowej w listopadzie 1943.
  18. ↑ W 1957 43 pułk piechoty przejął numer, nazwę i bojowe tradycje 9 pułku piechoty → Faszcza 2015 ↓, s. 42.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Spis zespołów archiwalnych Archiwum Wojskowego w Toruniu
  2. ↑ a b c Faszcza 2005 ↓, s. 13.
  3. ↑ a b Faszcza 2005 ↓, s. 18.
  4. ↑ Kajetanowicz 2005 ↓, s. 427.
  5. ↑ a b Faszcza 2005 ↓, s. 24.
  6. ↑ a b Komornicki 1965 ↓, s. 163.
  7. ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 13–14.
  8. ↑ a b Faszcza 2015 ↓, s. 18.
  9. ↑ Portal Prawobrzeża Szczecina [online], prawobrzeze.eu [dostęp 2017-11-21].
  10. ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 16.
  11. ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 22.
  12. ↑ :: :: Historia :: [online], owszczecin.wp.mil.pl [dostęp 2017-11-21] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] (pol.).
  13. ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 23.
  14. ↑ Faszcza 2015 ↓, s. 24.
  15. ↑ Aniszewska i Machałek 2009 ↓, s. 112.
  16. ↑ a b c DP LWP 1943-1963 – Struktury organizacyjne Wojska Polskiego – Profesjonalne Forum Wojskowe [online], serwis-militarny.net [dostęp 2017-11-21] (pol.).
  17. ↑ a b Barszczewski 2004 ↓, s. 158.
  18. ↑ Aniszewska i Machałek 2009 ↓, s. 143, 150.
  19. ↑ Faszcza 2015 ↓, s. 114.
  20. ↑ a b Faszcza 2015 ↓, s. 115.
  21. ↑ Stargard Szczeciński – Parafia pw. NMP Królowej Świata w Stargardzie Szczecińskim [online], parafia.stargard.pl [dostęp 2017-11-21] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-29] (pol.).
  22. ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 21.
  23. ↑ a b Faszcza 2015 ↓, s. 28.
  24. ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 40.
  25. ↑ a b Faszcza 2015 ↓, s. 96.
  26. ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 41.
  27. ↑ a b c d Faszcza 2005 ↓, s. 42.
  28. ↑ BABICA – Strona domowa [online], babica.czudec.pl [dostęp 2017-11-21] (pol.).
  29. ↑ Aniszewska i Machałek 2009 ↓, s. 151.
  30. ↑ Faszcza 2015 ↓, s. 68.
  31. ↑ Faszcza 2015 ↓, s. 69.
  32. ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 27.
  33. ↑ a b 14 Dywizja Piechoty [online], jednostki-wojskowe.pl [dostęp 2017-11-21] (ang.).
  34. ↑ Faszcza 2005 ↓, s. 29.
  35. ↑ Kajetanowicz 2005 ↓, s. 311.
  36. ↑ Wojtaszak i Kozłowski 2001 ↓, s. 174.
  37. ↑ Faszcza 2015 ↓, s. 38.
  38. ↑ Barszczewski 2004 ↓, s. 159.
  39. ↑ Wejner 2016 ↓, s. 70.
  40. ↑ Obsada personalna WP w dniu 01.01.1986 r. – Wojsko Polskie – pozostałe historyczne tematy – Profesjonalne Forum Wojskowe [online], serwis-militarny.net [dostęp 2017-11-21] (pol.).
  41. ↑ Bigoszewska i Wiewióra 1974 ↓, s. 161–164.

Bibliografia

edytuj
  • Stanisław Komornicki: Wojsko Polskie: krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, T. 1, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego: formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek piechoty. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1965.
  • Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945–1960: skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.
  • Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek. Materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
  • Dariusz Faszcza: Z Dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2005. ISBN 83-11-10131-0.
  • Dariusz Faszcza: 12 Szczecińska Dywizja Zmechanizowana. 70 lat służby na Pomorzu Zachodnim (1945–2015). Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2015. ISBN 978-83-63755-75-1.
  • Edward Wejner: Wojsko i Politycy bez retuszu. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2016. ISBN 978-83-8019-294-2.
  • Jolanta Aniszewska, Małgorzata Machałek: Stargard w latach 40. i 50. XX w. Problemy Społeczno-Gospodarcze i Polityczne: praca zbiorowa. Stargard: Muzeum w Stargardzie, 2009. ISBN 978-83-61456-00-1.
  • Wanda Bigoszewska, Henryk Wiewióra: Sztandary ludowego Wojska Polskiego 1943 – 1974. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1974.
  • Zdzisław Barszczewski: Generał hetmanem polnym zwany: wspomnienia o gen. dyw. Zbigniewie Ohanowiczu. Zarząd Główny Związku Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy WP [Wojska Polskiego] w Warszawie, 2004.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=43_Pułk_Piechoty_(LWP)&oldid=74544509”