2 Pułk Lotniczy (2 plot) – oddział lotnictwa Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

2 Pułk Lotniczy
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa pułku
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

11 sierpnia 1921

Rozformowanie

24 sierpnia 1939

Tradycje
Święto

15 sierpnia
15 maja

Organizacja
Dyslokacja

garnizon Kraków

Rodzaj sił zbrojnych

wojsko

Rodzaj wojsk

lotnictwo

Podległość

Departament IV MSWojsk.
3 Grupa Aeronautyczna
3 Grupa Lotnicza

Budynek dowództwa pułku (przed 1929)
Święto 2 pułku lotniczego w Krakowie - odsłonięcie pomnika poległych lotników; maj 1931 r.
Święto 2 pułku lotniczego w Krakowie - samoloty 121 i 122 eskadry myśliwskiej w locie; maj 1934 r.

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

2 pułk lotniczy został sformowany na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych z 20 lipca 1921. Formowanie oddziału rozpoczęto 11 sierpnia tego roku. Jednostka stacjonowała w garnizonie Kraków, na lotnisku Rakowice[1].

Na początku w jego skład wchodził tylko II dywizjon wywiadowczy dowodzony przez ppłk pil. Jan Sendorka składający się z 6 i 14 eskadry wywiadowczej[2], II lotniczy batalion uzupełnień pod dowództwem ppłk. obs. Franciszka Schneidera i II park lotniczy mjr. obs. Władysława Torunia. Pułk zajął koszary i pomieszczenia w Rakowicach oraz Prądniku Czerwonym. W sierpniu 1922 w skład II dywizjonu została włączona 8 eskadra wywiadowcza z 1 pułku lotniczego[2].

Eskadry lotnicze cierpiały na niedostatek samolotów. Dobrze funkcjonujące warsztaty parku lotniczego dokonywały nie tylko bieżących przeglądów technicznych i napraw, ale podjęły również w 1922 produkcję własną samolotów szkolnych Brandenburg i Oeffag. Ponadto w warsztatach przeprowadzano generalny remont płatowców Ansaldo SVA i Ansaldo „Balilla”. Te ostatnie zakupione zostały za granicą, a zasekwestrowane przez władze gdańskie, gdzie uległy dużej dewastacji. W tym czasie eskadry pułku otrzymywały samoloty Ansaldo 300, produkowane w kraju na licencji włoskiej[2]. W 1923 rozpoczęto powiększenia pola wzlotów oraz budowę żelbetowych hangarów[3]. 27 maja 1925 na bazie 8 eskadry został utworzony kolejny dywizjon. Sformowano jednocześnie 24 eskadrę lotniczą. Dowódcą nowo powstałego II dywizjonu lotniczego został mjr pil. Stanisław Ratomski[3].

W tym też roku, w związku z ujednoliceniem numeracji jednostek w lotnictwie polskim, w pułku zmieniono numery wszystkim eskadrom. Nazwy eskadr wywiadowczych zmieniono na lotnicze[3]. Pierwsza cyfra numeru eskadry lotniczej oznaczała – nr pułku, druga – kolejność eskadry. Pułk składał się z: I i II dywizjonu oraz 21 (dawnej 6), 22 (14), 23 (8) i nowo utworzonej 24 eskadry liniowej. W trzecim kwartale eskadry rozpoczęły wymianę dotychczasowego sprzętu na francuskie samoloty Potez XV[3].

19 maja 1927 roku minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 15 sierpnia, jako datę święta pułkowego[4][5]. 14 grudnia 1928 minister spraw wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zmienił datę święta pułkowego 2 plot z dnia 15 sierpnia na dzień 15 maja[6].

W 1928 przeprowadzono kolejną reorganizację lotnictwa wojskowego. 14 lipca przybył do pułku III dywizjon myśliwski z rozformowanego 11 pułku myśliwskiego w Lidzie (113 i 114 eskadry). W zamian do Lidy, do nowo utworzonego 5 pułku lotniczego odleciał II dywizjon wywiadowczy (23 i 24 eskadry przemianowane na 54 i 55)[5]. Eskadry myśliwskie w Krakowie otrzymały numery 121 i 122. Przy ujednolicaniu godeł jednostek lotniczych na figury geometryczne, jako tło 2 pułk lotniczy otrzymał kwadrat barwy niebieskiej o wymiarach 50x50 cm[5]. Wiosną 1929 pułk został włączony w skład 3 Grupy Aeronautycznej, która w 1936 została przemianowana na 3 Grupę Lotniczą. W jej składzie pozostawał do 1939 roku. Jesienią 1929 zorganizowano w pułku dywizjon szkolny. Jego dowódcą mianowano mjr. pil. Juliusza Gilewicza[5].

W 1932 na lotnisku Rakowice wykonano instalację oświetleniową umożliwiającą szkolenie w lotach nocnych. Pod koniec roku przystąpiono także do organizacji bazy lotniczej, której komendantem został mjr pil. Jerzy Garbiński[5]. 

Jesienią 1933 sformowano trzecią eskadrę myśliwską dla III/2 dywizjonu. W następnym roku, wykonując rozkaz MSWojsk. L. dz. 4349/ /tjn.Og.-Org. z 19 stycznia 1934 i rozkaz dzienny nr 61/34 z 15 marca 1934, z nadwyżek etatowych I dywizjonu utworzono w pułku trzecią eskadrę liniową (nr 24). Samoloty Breguet XIX otrzymano z 1 pułku lotniczego[7].

W 1934 na Podkarpaciu i w południowo-wschodniej Polsce miała miejsce katastrofalna w skutkach powódź. W walce z żywiołem uczestniczyły załogi eskadr liniowych 2 pułku. Dostarczano samolotami żywność, odzież i lekarstwa oraz ewakuowano zagrożonych. W czasie akcji rozbito 4 samoloty, a jeden z pilotów uległ ciężkiemu wypadkowi[7].

Zgodnie z wytycznymi Dep. Aeronautyki MSWojsk. i rozkazem dziennym nr 221/34 z 20 października 1934 przystąpiono do formowania kolejnej eskadry towarzyszącej. Jednostka ta, wspólnie z 24 eskadrą liniową utworzyły II dywizjon liniowy, dowodzony przez kpt. obs. Władysława Bohuszewicza[7].

W 1936 przy dywizjonie szkolnym zorganizowano Pułkową Szkołę Pilotażu. Kandydaci, po uprzednim ukończeniu kursu szybowcowego i Szkoły Obsługi Samolotów, mogli kontynuować wyszkolenie w zakresie wstępnego i podstawowego pilotażu. W październiku 1937 na bazie plutonów eskadry towarzyszącej sformowano kolejne eskadry towarzyszące po dwa plutony, a 3 samoloty plus samolot dowódcy. Rozwiązano też dowództwo II dywizjonu liniowego, a zorganizowano dowództwa II dywizjonu towarzyszącego. Dowódcą nowo sformowanego dywizjonu mianowano kpt. obs. Stanisława Hermanowskiego. Eskadra liniowa z byłego II dywizjonu została wcielona do I/2 dywizjonu[7]. 

W 1938 do dyspozycji dowódcy lotnictwa Grupy Operacyjnej „Śląsk” oddano dwueskadrowy I dywizjon liniowy oraz dwie eskadry towarzyszące. Wzięły one udział w operacji przyłączania Śląska Cieszyńskiego do Polski[8].

W 1939 nasiliła się penetracja rejonów przygranicznych przez niemieckie lotnictwo. Pułk wystawiał w południowo-zachodnich rejonach Polski na zagrożonych kierunkach zasadzki myśliwskie . W czerwcu jedna z eskadr towarzyszących przezbrojona została w samoloty RWD-14 „Czapla”. W czasie mobilizacji sierpniowej rozwiązano 2 pułk lotniczy, a na jego bazie powstała Baza Lotnicza nr 2. Jej komendantem został mjr obs. Władysław Popiel. Rozwiązano także 29 eskadrę towarzyszącą[8]. Pozostałe eskadry zostały przydzielone do Armii „Kraków”, a 123 eskadra myśliwska podporządkowana została dowódcy Brygady Pościgowej.

 
 
 
 
 
 

Struktura organizacyjna pułku

edytuj
Dywizjony i eskadry pułku[9][10]
Lata Dywizjony Eskadry Samoloty
Typy Numery
1921[11] II dywizjon lotniczy 6 eskadra wywiadowcza
14 eskadra wywiadowcza
1922 II dywizjon wywiadowczy 6 eskadra wywiadowcza
14 eskadra wywiadowcza
8 eskadra wywiadowcza
II lotniczy batalion uzupełnień
II park lotniczy
1925[12] I dywizjon lotniczy 21 eskadra lotnicza
22 eskadra lotnicza
II dywizjon lotniczy 23 eskadra lotnicza
24 eskadra lotnicza
1930 I dywizjon liniowy 21 eskadra liniowa
22 eskadra liniowa
III dywizjon myśliwski 121 eskadra myśliwska
122 eskadra myśliwska
23 eskadra towarzysząca
(pluton towarzyszący)
1936 I dywizjon liniowy 21 eskadra liniowa
22 eskadra liniowa
II dywizjon liniowy 24 eskadra liniowa
26 eskadra towarzysząca
III/2 dywizjon myśliwski 121 eskadra myśliwska
122 eskadra myśliwska
123 eskadra myśliwska
23 eskadra towarzysząca
1937 I/2 dywizjon liniowy 21 eskadra liniowa
22 eskadra liniowa
24 eskadra liniowa
III/2 dywizjon myśliwski 121 eskadra myśliwska
122 eskadra myśliwska
123 eskadra myśliwska
II/2 dywizjon towarzyszący 23 eskadra towarzysząca
26 eskadra towarzysząca
29 eskadra towarzysząca
VIII 1939 dowództwo
dywizjon szkolny eskadra treningowa
eskadra szkolna
I/2 dywizjon liniowy 21 eskadra liniowa
22 eskadra liniowa
24 eskadra liniowa
III/2 dywizjon myśliwski 121 eskadra myśliwska
122 eskadra myśliwska
123 eskadra myśliwska
IV/2 dywizjon towarzyszący 23 eskadra towarzysząca
26 eskadra towarzysząca
29 eskadra towarzysząca
Baza Lotnicza park lotniczy
oddział portowy
W sierpniu 1939

Żołnierze pułku

edytuj
 
Święto 2 plot w Krakowie - wręczenie odznak pułkowych przez ppłk Edwarda Lewandowskiego; maj 1931 r.
 
Wizyta gen. Gustawa Orlicz-Dreszera w 2 pułku lotniczym w Krakowie; 1936 r.
Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 2 Pułku Lotniczego.
Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku

Żołnierze pułku – ofiary zbrodni katyńskiej

edytuj

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego[20]

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Oleksik Władysław[21] major żołnierz zawodowy Katyń
Tomaszewski Witold podporucznik rezerwy inżynier chemik Huta „Florian” Katyń
Martyniak Zygmunt podporucznik rezerwy prawnik Bank Rolny w Lublinie Charków

Katastrofy i incydenty

edytuj

23 grudnia 1921 około godz. 16.00 w koszarach pułku doszło go gwałtownej sprzeczki na tle służbowym pomiędzy sierżantem Adolfem Wandorą a urzędnikiem warsztatowym Ludwikiem Weindtem, w trakcie której Wandora uderzył Weindta stołkiem, po czym zaczął uciekać. Ludwik Weindt w uniesieniu strzelił w kierunku uciekającego Wandora, raniąc go śmiertelnie, a następnie oddał się w ręce oficera służbowego[22].

1 czerwca 1925 ok. godz. 15 nad lotniskiem rakowickim doszło do katastrofy jednego z dwóch samolotów Pułku, wracających ze Lwowa. W samolocie Potez XV A2 nagle zabrakło paliwa, wskutek czego z wysokości 150 metrów wpadł w korkociąg i rozbił się w pobliżu lotniska. W katastrofie zginęli: por. pil. Michał Pielechowski i por. obs. Józef Sroka[23].

7 września 1933 w pobliżu Jaronowic doszło do zderzenia w powietrzu dwóch należących do pułku samolotów, odbywających wówczas loty ćwiczebne. W katastrofie tej zginęli wszyscy członkowie załóg obu maszyn, to jest: porucznik - obserwator Edward Krupski, plutonowy - pilot Czesław Owszyk, porucznik - obserwator Kazimierz Godła i kapral - pilot Roman Jurek[24].

Odznaka pułkowa i znaki na samolotach

edytuj

W 1931 Minister Spraw Wojskowych zatwierdził Pamiątkową Odznakę Pułkową 2 Pułku Lotniczego (Dz. Rozk. nr 11 poz. 129 z 21 kwietnia 1931). Przedstawia ona trójkę samolotów przelatującą nad srebrnymi wieżami Kościoła Mariackiego w Krakowie na niebieskim tle. U dołu odznaki widnieje żółty inicjał 2 PL, a u góry biało-czerwona szachownica z orłem lotniczym. Dwuczęściowa, wykonana w srebrze, emaliowana. Na rewersie próba srebra i imiennik grawera JK. Wymiary: 45x20 mm, a wykonanie: Jan Knedler z Warszawy[25]

Wersje[26]
srebro, na rewersie próba srebra, imiennik i nazwisko grawera F. MALINA KRAKÓW
srebro, na rewersie próba srebra i numer nadania
bez sygnatur na rewersie, lakierowana lub emaliowana
żołnierska, jednoczęściowa, tombak srebrzony, bez emalii, na rewersie nazwisko grawera F. MALINA KRAKÓW
Wykonanie: Franciszek Malina z Krakowa
żołnierska, jednoczęściowa, wykonana w tombaku, bez sygnatur na rewersie

Wykonanie: Jan Knedler z Warszawy

Odznakę nadawano podczas święta pułkowego w dniu 15 maja[5].

Znaki na samolotach pułku w latach 1927 -1932
Regulaminowe tło pod godła eskadr 2 pułku lotniczego obowiązujące od 1932 i godła „zwierzęce” eskadr[27]
Umieszczane pod skrzydłem litery identyfikacyjne 2 pułku lotniczego  lub  [8][28]

Przypisy

edytuj
  1. Sławiński 1983 ↓, s. 36.
  2. a b c Pawlak 1989 ↓, s. 146.
  3. a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 147.
  4. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
  5. a b c d e f Pawlak 1989 ↓, s. 149.
  6. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 35 z 14 grudnia 1928 roku, poz. 378.
  7. a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 150.
  8. a b c Pawlak 1989 ↓, s. 151.
  9. Kowalski 1981 ↓, s. 12.
  10. Łydżba 2012 ↓, s. 8.
  11. Glass (kons.) 2011 ↓, s. 59.
  12. Kasprzycki 2010 ↓, s. 56.
  13. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 17 z 24 marca 1923 roku, s. 206.
  14. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 10 kwietnia 1925 roku, s. 199.
  15. a b 2. Pułk Lotniczy 1929 ↓, s. 14.
  16. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 123.
  17. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 3.
  18. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931 roku, s. 17.
  19. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 16 stycznia 1925 roku, s. 22.
  20. Księgi Cmentarne – biogramy oficerów.
  21. Księgi Cmentarne – wpis 2626.
  22. „Czas” Nr 296 z 29 grudnia 1921 r., s. 2.
  23. Straszna katastrofa na lotnisku w Rakowicach, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, nr 151 z 3.06.1925 r., mbc.malopolska.pl, 3 czerwca 1925, s. 3 [dostęp 2023-06-27].
  24. Śmierć czterech lotników. „ABC. Pismo codzienne. Informuje wszystkich o wszystkiem”, s. 1, 8 września 1933. 
  25. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 334.
  26. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 335.
  27. Kowalski 1981 ↓, s. 121.
  28. Kowalski 1981 ↓, s. 93.

Bibliografia

edytuj