Świątynia

Świątynia – miejsce kultu religijnego. W sensie szerszym, jest to każda budowla wzniesiona w celu sprawowania w niej wszelkiego rodzaju obrzędów religijnych. W sensie węższym, świątynią może być tylko taka budowla, która spełnia przynajmniej niektóre wyższe funkcje kultowe (np. składanie ofiar), sprawowane jedynie przez kapłanów.

Wielki Ziggurat w Ur – świątynia sumeryjska

Partenon w Atenach – świątynia grecka

Katedra Notre-Dame w Paryżu – świątynia katolicka

Stupy w Borobudur – świątynia buddyjska

Wielka Synagoga w Pilźnie – żydowski dom modlitwy

Świątynia katolicka w miejscowości Saint-Mayme we Francji

Funkcje miejsc kultu religijnego

Świątynie we właściwym sensie

Świątynie są miejscami specjalnie przeznaczonymi dla sprawowania takich obrzędów, jak modlitwa, śpiew, recytowanie świętych ksiąg, ślub czy pogrzeb. Jednak najważniejszymi funkcjami świątyni (stanowiącymi o jej ważności jako miejsca świętego) są:

• przeświadczenie o niezależnej od człowieka, literalnej obecności bóstwa w świątyni, która to obecność uświęca całe miejsce – w związku z tym świątynie są uważane za miejsca, gdzie człowiek może spotkać się z bóstwem, bądź w ogólnym sensie mieć styczność z rzeczywistością duchową,
• składanie ofiar w celu przebłagania lub zjednania bóstwa z ludźmi, bądź zapewnienia ludziom jego przychylności – ta posługa może być sprawowana jedynie przez wyznaczonych do tego celu kapłanów, którzy z tego względu są postrzegani jako pośrednicy między ludźmi a bóstwem.

Świątynie bardzo często są wyposażone w liczne obiekty służące wyłącznie kultowi religijnemu, np. ołtarze, wizerunki bogów, aniołów lub świętych, relikwie, kadzielnice, święty ogień i inne. Ich obecność również czyni miejsce świętym i są one niezbędne przy wielu obrzędach. Ze względu na obecność bóstwa w świątyni, człowieka, który w niej przebywa, obowiązuje często ściśle określona etykieta zachowania się .

Domy modlitwy

Miejsca kultu religijnego, których funkcje ograniczają się jedynie do podstawowej służby na rzecz wiernych, jak np. zapewnienie miejsca do modlitwy i śpiewu, nazywane są najczęściej domami modlitwy zamiast świątyniami. Mogą się w nich znajdować również pomieszczenia niezwiązane bezpośrednio z kultem religijnym, jak biblioteka, klasa szkolna, lub jadalnia z kuchnią. Opiekunami domów modlitwy zwykle są duchowni np. pastorzy, rabini, imamowie.

W domach modlitwy niektórych religii znajdują się sprzęty czy miejsca o szczególnym, sakralnym znaczeniu – np. aron ha-kodesz w synagogach, czy mihrab w meczetach. Ponadto, jak w przypadku klasycznych świątyń, mogą być narzucone określone normy zachowania się, często dotyczące także innowierców (np. w meczetach innowiercom nie wolno jeść ani spać, do wielu meczetów nie mają oni wstępu).

Nazwy miejsc kultu religijnego

Różne religie używają własnych nazw określających świątynie bądź domy modlitwy:

Dawne świątynie

• Ziggurat (świątynia religii mezopotamskich)
• Świątynia egipska
• Świątynia etruska
• Świątynia grecka
• Świątynia rzymska – templum, fanum
• Świątynia Jerozolimska (jedyna świątynia judaizmu, współczesną pozostałością po niej jest Ściana Płaczu)
• Mitreum (świątynia wyznawców mitraizmu)

Współczesne świątynie

Stupa w Gompie Drophan Ling w Darnkowie

• buddyzm – stupa (pagoda), ćajtja, wat, tera, honzan
• chrześcijaństwo (w zależności od odłamów):
  • katolicyzm
    • rzymskokatolicyzm – kościół, kaplica, katedra, kolegiata, bazylika
    • greckokatolicyzm – cerkiew
  • prawosławie – cerkiew, sobór
    • bezpopowcy – molenna
  • protestantyzm – kościół, zbór
  • mormoni – świątynia
• dżinizm – derasar
• hinduizm – mandir, koyil, gudi, kszetram
• konfucjanizm – świątynia Konfucjusza
• rodzimowierstwo słowiańskie – chram (kącina)
• shintō – jinja, taisha, miya, jingū (chram shintoistyczny)
• sikhizm – gurudwara
• taoizm – daoguan
• zaratusztrianizm – świątynia ognia

Domy modlitwy

• chrześcijaństwo (w zależności od odłamów):
  • protestantyzm – kościół, kaplica (dom modlitwy, zbór)
  • mormoni – kaplica
  • Świadkowie Jehowy – Sala Królestwa, Sala Zgromadzeń
• islam – meczet
• judaizm – synagoga
• karaimizm – kienesa

Zobacz też

• świątynia niebiańska (ważna doktryna w teologii adwentystów dnia siódmego)
• Występowanie tekstu „świątynia” w tytułach artykułów i w przekierowaniach
• Artykuły i przekierowania do artykułów zaczynające się od „Świątynia”

Bibliografia

• S. Krajski: Savoir vivre w kościele. Podręcznik dla świeckich. Warszawa: Wydawnictwo św. Tomasza z Akwinu, 2009. ISBN 978-83-86535-32-3.
• L. Bouyer: Architektura i liturgia. Piotr Włodyga (przekł.). Kraków: Wydawnictwo Astraia, 2009, s. 109. ISBN 978-83-60569-15-3.
• J. Daniélou: Znak Świątyni czyli o obecności Boga. W: Trójca Święta i tajemnica egzystencji. M. Tarnowska (tłum.). Kraków: Znak, 1994, s. 77-134. ISBN 83-7006-227-X.
• T. Jelonek: Dzieje świątyni Jerozolimskiej. Kraków: WAM, 2004strony=128isbn=8373181768. Brak numerów stron w książce
• M. Parchem: Świątynia według zwoju z groty 11 w Qumran. Warszawa: Oficyna Wydawnicza "Vocatio", 2006, s. 214. ISBN 978-83-7492-002-5.