Śląska Ostrawa
Śląska Ostrawa (dawn. do 1919 r. Ostrawa Polska[1][a]; cz. Polska/Slezská Ostrava, niem. Polnisch/Schlesisch Ostrau) – dawniej samodzielne miasto, obecnie jedna z 37 części miasta statutarnego Ostrawy, stolicy kraju morawsko-śląskiego, we wschodnich Czechach, tworzy część obwodu miejskiego Śląska Ostrawa na wschodnim brzegu rzeki Ostrawicy, w śląskiej części miasta. Jest to także jedna z 39 gmin katastralnych o powierzchni 1197,522 ha[3]. Populacja w 2001 wynosiła 7226 osób[4], zaś w 2012 odnotowano 1843 adresy[5].
| Część miasta Ostrawy | |||
 Ratusz w Śląskiej Ostrawie | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj | |||
| Powiat | |||
| Miasto | |||
| Prawa miejskie |
1920–1939 | ||
| Powierzchnia |
11,98 km² | ||
| Populacja (2001) • liczba ludności |
| ||
Położenie na mapie Ostrawy  | |||
Położenie na mapie Czech  | |||
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego  | |||
 49°50′25″N 18°17′55″E/49,840306 18,298750
| |||
| Rok | 1869 | 1880 | 1890 | 1900 | 1910 | 1921 | 1930 | 1950 | 1961 | 1970 | 1980 | 1991 | 2001 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba ludności | 4620 | 9049 | 13176 | 18805 | 22892 | 22890 | 22242 | 18104 | 14363 | 11007 | 9859 | 7406 | 7226 |
Historia
edytujMiejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w 1229 roku, w bulli papieża Grzegorza IX dla benedyktynów tynieckich, zatwierdzającej ich posiadłości w okolicy Orłowej, w tym Ostrawę jako Ostrawa[6]. Na rzece Ostrawicy, nad którą leżała Ostrawa, w grudniu 1261 uregulowana została granica pomiędzy śląską kasztelanią cieszyńską a Morawami co potwierdzono w specjalnym dokumencie wystawionym przez nowego króla czeskiego Przemysła Ottokara II. W 1268 powstał klasztor Benedyktynów w Orłowej, a orłowscy mnisi posiedli prawo pobierania dochodów z karczmy i dziesięcin m.in. z położonej po śląskiej stronie Ostrawy[7]. Po założeniu Morawskiej Ostrawy, co stało się pomiędzy 1268 a 1278, dla odróżnienia od niej prawobrzeżną Ostrawę zaczęto nazywać Słowiańską, a od XVI wieku Polską[8].
W 1290 w wyniku trwającego od śmierci księcia Władysława opolskiego w 1281/1282 rozdrobnienia feudalnego księstwa opolsko-raciborskiego powstało nowe księstwo cieszyńskie, w granicach którego znalazła się również prawobrzeżna Ostrawa. Siedem lat później granica na Ostrawicy została uregulowana po raz kolejny na mocy dyplomu zawartego w 1297 między Mieszkiem cieszyńskim a biskupem ołomunieckim Dytrykiem[9]. Na liście świadków tego dokumentu widniał kasztelan (grodowy) ostrawski Herman[10], rezydujący z pewnością na tutejszym zamku. Od 1327 księstwo cieszyńskie stanowiło lenno Królestwa Czech, co zmniejszyło znaczenie zamku. W 1332 wymieniony jest ostatni znany kasztelan ostrawski, rycerz imieniem Dziersław[11].
Założona na przełomie XIV i XV wieku parafia św. Jerzego Męczennika[12] w połowie XV wieku liczyła 165 osób[13].
Pierwszymi znanymi prywatnymi właścicielami Polskiej Ostrawy byli Jan i Arnošt z Tworkowa piszący się na dokumencie z 1434 na Polskiej Ostrawie[14]. W latach 70. XV wieku był to z kolei Hrziwnacz z Heraltic[15]. Najważniejszymi rodami szlacheckimi władającymi Polską Ostrawą byli później Sedlniccy z Choltic (1508-1714) oraz Wilczkowie z Dobrej Zemicy (1714-1848). Sedlniccy w XVI wieku przebudowali miejscowy zamek na renesansowy. Za panowania Wilczków w 1787 rozpoczęto wydobycie węgla kamiennego, co rozpoczęło rozwój również demograficzny miejscowości, w 1879 podniesionej do rangi miasteczka. W latach 1911–1913 wybudowano budynek ratusza.
W 1904 dzięki staraniom Macierzy Ziemi Cieszyńskiej w miejscowości powstała szkoła ludowa z polskim językiem wykładowym, a w latach 1906-1908 dwie ochronki dla polskich dzieci[16].
Według austriackiego spisu ludności z 1910 roku miasteczko Polska Ostrawa miała obszar 1405 hektarów i 22892 mieszkańców, z czego 22693 zameldowanych na stałe, 1296 (5,7%) niemiecko-, 16927 (74.6%) czesko i 4467 (19.7%) polskojęzycznych. Żydzi nie mogli deklarować używania języka jidysz, więc większość zadeklarowała język niemiecki jako ich język potoczny. Podział według religii kształtował się następująco: 21604 (94.4%) katolików, 885 (3.8%) ewangelików i 290 (1.3%) wyznawców judaizmu[17].
Po I wojnie światowej miasteczko znalazło się w granicach Czechosłowacji, a 17 listopada 1919 roku zmieniono jego nazwę na Śląską Ostrawę[18][12]. 17 września 1920 uzyskała ona pełnię praw miejskich[19].
Po powstaniu państwa czechosłowackiego powstała idea stworzenia Wielkiej Ostrawy. Projekt z 1919 przewidywał połączenie 15 gmin: Morawska Ostrawa, Przywóz, Witkowice, Mariánské Hory, Zábřeh nad Odrou, Nová Ves, Hrabůvka, Svinov, Kunčice nad Ostravicí, Malé Kunčice, Polska Ostrawa, Muglinov, Gruszów, Radwanice i Michałkowice. Po szeregu wydanych ustaw i rozwiązaniu szeregu punktów spornych o przynależność nowego tworu administracyjnego do Moraw lub Śląska projekt ograniczono tylko do 7 morawskich gmin połączonych w jedno miasto o nazwie Morawska Ostrawa. W Śląskiej Ostrawie powstał konkurencyjny projekt przyłączenia do niej Gruszowa, Muglinowa, Michałkowic i Radwanic, jednak nie zgodziły się na to Radwanice i Muglinów.
W październiku 1938 r. wraz z Zaolziem skrawek gminy Śląska Ostrawa został przyłączony do Polski i 1 lutego 1939 włączony do wiejskiej gminy Pietwałd w powiecie frysztackim[20]. Przyłączony obszar składał się z nieużytków, brak w nim było większej liczby zabudowań[21]. Pozostały obszar z większością ludności pozostał w granicach Czech. 1 lipca 1941 r. Śląska Ostrawa została włączona do Ostrawy Morawskiej w ramach realizacji projektu tzw. Wielkiej Ostrawy. Oznaczało to też koniec samodzielności Śląskiej Ostrawy. W 1941 do Morawskiej Ostrawy przyłączono m.in. Śląską Ostrawę, Gruszów, Kończyce Wielkie, Kończyce Małe, Michałkowice, Muglinów i Radwanice z powiatu frydeckiego. W latach 1946–1960 miejscowości te stanowiły swój własny obwód miejski, zaś w latach 1961-1990 były w obwodzie miejskim Śląskiej Ostrawy.
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Ostrawa Polska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 677.
- ↑ Polska Ostrawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 701.
- ↑ Informace o katastrálním území Moravská Ostrava. [dostęp 2012-03-19]. (cz.).
- ↑ a b Český statistický úřad: Historický lexikon obcí ČR 1869 – 2005 – 1. díl. 20 sierpnia 2008. s. 736-737. [dostęp 2010-10-13]. (cz.).
- ↑ Adresy v České republice. 2012-03-19. [dostęp 2012-03-19]. (cz.).
- ↑ Panic 2010 ↓, s. 286, 294.
- ↑ Panic 2010 ↓, s. 430.
- ↑ Z dějin Slezské Ostravy. Alois Adamus. Ostrava: 1920. (cz.).
- ↑ Panic 2010 ↓, s. 272.
- ↑ Panic 2010 ↓, s. 231.
- ↑ Panic 2010 ↓, s. 232.
- ↑ a b Panic 2010 ↓, s. 415.
- ↑ Panic 2010 ↓, s. 321.
- ↑ Panic 2010 ↓, s. 273.
- ↑ j.w.
- ↑ Kierski 1923 ↓, s. 273-275.
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
- ↑ Dziennik ustaw i rozporządzeń dla Księstwa Górnego i Dolnego Śląska z 1920 r. Cz. I, poz. 2.
- ↑ Dziennik ustaw i rozporządzeń dla Księstwa Górnego i Dolnego Śląska z 1920 r. Cz. XXVII, poz. 138.
- ↑ USTAWA z dnia 31 stycznia 1939 roku o podziale administracyjnym ziem odzyskanych we Prydeckiem i w Czadeckiem oraz o zmianie granic niektórych gmin powiatów cieszyńskiego i frysztackiego (Dz.U.Śl. z 1939 r. Nr 2, poz. 6).
- ↑ Antoni Wrzosek, Nowe granice województwa śląskiego (komunikat nr 39), Katowice: Instytut Śląski, 1937 [dostęp 2021-07-22].
Bibliografia
edytuj- Macierz szkolna Ks. Cieszyńskiego, [w:] Feliks Kierski, Podręczna encyklopedia pedagogiczna, t. I, Lwów, Warszawa: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, Wydawnictwo Książnica Polska, 1923 [dostęp 2021-07-22].
- Idzi Panic (red.), Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528), Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, ISBN 978-83-926929-3-5.