Stefania Grodzieńska
Stefania Nina Grodzieńska-Jurandot (ur. 2 września 1914 w Łodzi, zm. 28 kwietnia 2010 w Konstancinie-Jeziornie) – polska pisarka, aktorka estradowa i teatralna, satyryczka.
 Stefania Grodzieńska (2003) | |
| Data i miejsce urodzenia |
2 września 1914 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
28 kwietnia 2010 |
| Zawód | |
| Współmałżonek | |
| Lata aktywności |
1933–2010 |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
Pochodziła z rodziny żydowskiej[1][2]. Jej matka, Eleonora Ney, studiowała prawo w Genewie, gdzie poślubiła swojego wykładowcę filozofii, Michaela Grodensky'ego, jednak rozstała się z nim krótko przed narodzinami córki[3]. Grodzieńska poznała ojca dopiero w dorosłym życiu podczas pobytu w Genewie[3].
Urodziła się w Łodzi, dwa tygodnie później matka zabrała ją do Warszawy[3]. Przez kolejne kilka lat mieszkała z matką i ojczymem w Rosji (w Moskwie) i Niemczech, a następnie była wychowywana przez dziadków w Łodzi[4][5], gdzie uczęszczała do szkoły baletowej[6]. W 1933 przeniosła się do Warszawy, gdzie pracowała w teatrzyku Cyganeria, tańczyła w Teatrze Kameralnym i dołączyła do zespołu Cyrulika Warszawskiego.
W czasie II wojny światowej wraz z mężem trafiła do getta warszawskiego, gdzie występowała w teatrze Femina[7]. Od marca 1944 prawie do wybuchu powstania warszawskiego wraz z mężem ukrywała się w mieszkaniu Heleny Niemyskiej[8] przy ulicy Filtrowej 77[9]. W tym okresie pisała wiersze pod nazwiskiem panieńskim matki (Ney), które zostały wydane w 1949 przez Państwowy Instytut Wydawniczy w zbiorze Dzieci getta[10].
Po wojnie została felietonistką „Szpilek”, poza tym pisała monologi i skecze, a jej teksty wykonywali m.in. Hanka Bielicka, Adolf Dymsza, Loda Halama, Alina Janowska, Kalina Jędrusik, Bogumił Kobiela i. Irena Kwiatkowska. Przez kilka lat pracowała w Polskim Radiu, a przez kilkanaście lat – w redakcji rozrywki Telewizji Polskiej.
Zmarła po krótkiej chorobie 28 kwietnia 2010 w Domu Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie[11]. Została pochowana 4 maja 2010 na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[12] (kwatera B37-1-7)[13].
Upamiętnienie
W 2011 premierę w Teatrze Ateneum w Warszawie miał spektakl Sceny niemalże małżeńskie Stefanii Grodzieńskiej (reż. Grażyna Barszczewska), powstały na podstawie tekstów artystki i Jerzego Jurandota[14][15].
Życie prywatne
Od 1937 była żoną Jerzego Jurandota, poety, dramaturga, satyryka i autora tekstów piosenek[16]. Miała z nim córkę Joannę (1946–2016), realizatorkę telewizyjną i publicystkę.
Twórczość
Zbiory felietonów:
- Dzionek satyryka
- Jestem niepoważna
- Brzydki ogród (Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1974)
- Felietony i humoreski
- Plagi i plażki
- Rozmówki
- Kłania się PRL
- Kawałki żeńskie, męskie i nijakie
Książki biograficzne:
- Wspomnienia chałturzystki (autobiograficzna)
- Urodził go Niebieski Ptak (wspomnienia o Fryderyku Jarosym)
- Już nic nie muszę (autobiograficzna)
- Nie ma z czego się śmiać (autobiograficzna)
Nagrody i wyróżnienia
- Nagroda Prezydenta m. st. Warszawy za książkę Narodził go Niebieski Ptak (1989),
- Diamentowy Mikrofon - Nagroda Honorowa z okazji 70-lecia Polskiego Radia (1995),
- Mistrz Mowy Polskiej (2001),
- Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy (2008),
- Hiacynt - nagroda przyznana przez Fundację Równości za zasługi na rzecz tolerancji (2008).
Odznaczenia
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (29 listopada 2000)[17],
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967),
- Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (22 listopada 2007)[18].
Przypisy
- ↑ Robert Stiller: Abecadło żydowskich pisarzy z Polski. Kraków: Znak, 2015. ISBN 978-83-7998-035-2.
- ↑ Rafał Węgrzyniak: Uwagi na stronie: Biografie polskich Żydów. Pismo "Teatr", 2015. [dostęp 2020-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-27)].
- ↑ a b c Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 135. ISBN 83-917-891-2-8.
- ↑ Agnieszka Modrzejewska, Ypsilon kwartalnik literacko-artystyczny [online], Ypsilon, 19 maja 2022 [dostęp 2024-03-24] (pol.).
- ↑ Witold Chrzanowski, Stefania Grodzieńska – potrafiła nie tylko bawić, ale i wzruszać [online], kobieta.wp.pl, 28 kwietnia 2016 [dostęp 2024-03-24] (pol.).
- ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 136. ISBN 83-917-891-2-8.
- ↑ Stefania Grodzieńska we wspomnieniach Heleny Birenbaum
- ↑ Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 105, 178. ISBN 83-209-0837-X.
- ↑ Magdalena Stopa, Jan Brykczyński: Ostańce. Kamienice warszawskie i ich mieszkańcy. Warszawa: Dom Spotkań z Historią, 2010, s. 33. ISBN 978-83-62020-18-8.
- ↑ Magda Koralewska, Małe wspomnienie o osobie, o której dziś usłyszałam po raz pierwszy, Beit Kraków. beitkrakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ dżek, PAP: Zmarła Stefania Grodzieńska. Gazeta.pl, 28 kwietnia 2010. [dostęp 2010-04-28].
- ↑ Stefania Grodzieńska spoczęła na Powązkach. wp.pl, 4 maja 2010. [dostęp 2010-05-04].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2019-11-18].
- ↑ https://teatrateneum.pl/?p=128
- ↑ Anna Retmaniak: Portret słowem malowany. Wydawnictwo Prószyński i S-ka, 2013, s. 65–66. ISBN 978-83-7839-559-1.
- ↑ Tomasz Raczek: Karuzela z madonnami. Instytut Wydawniczy Latarnik, 2003, s. 137. ISBN 83-917-891-2-8.
- ↑ M.P. z 2001 r. nr 4, poz. 78 „za wybitne zasługi w długoletniej działalności radiowej”.
- ↑ MKiDN - Medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis [online] [dostęp 2020-04-21] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Stefania Grodzieńska w bazie IMDb (ang.)
- Stefania Grodzieńska w bazie Filmweb
- Stefania Grodzieńska w bazie filmpolski.pl
- Stefania Grodzieńska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-09].
- Stefania Grodzieńska na zdjęciach w bibliotece Polona