Wikipedia

Hierarchia kościelna

To jest stara wersja tej strony, edytowana przez InternetArchiveBot (dyskusja | edycje) o 09:59, 19 sie 2021. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 19 sie 2021, była oparta na tej wersji.
Sprzątanie Wikipedii
Ten artykuł należy dopracować:
od 2017-04 → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny,
od 2017-04 → zweryfikować treść i dodać przypisy.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Hierarchia kościelna – uszeregowanie wedle zależności personalnej duchownych, a wedle niektórych kategoryzacji również świeckich. Obecnie często jest to jedynie zależność symboliczna, wynikająca z tradycji. W języku potocznym ogół wyższych duchownych w danym Kościele, zwanych hierarchami. W Kościele katolickim zwykle zalicza się papieża i kardynałów, poprzez arcybiskupów do biskupów.

Hierarchia w Kościele katolickim

Duchownych i osoby konsekrowane w Kościele katolickim obowiązuje posłuszeństwo. Odróżnia się hierarchię duchowieństwa od funkcji i godności kościelnych. Jest to podział analogiczny jak w wojsku, gdzie od stopni wojskowych (szeregowy, kapral czy generał) odróżniamy funkcje (dowódca, artylerzysta, pilot) czy też stanowiska (szef sztabu, naczelny wódz). W Kościele katolickim hierarchia kościelna składa się z trzech stopni, wynikających z kolejnych święceń sakramentalnych. Na ich podstawie możemy wyróżnić trzy podstawowe stopnie hierarchii:

  • biskup – po święceniach biskupich,
  • prezbiter – po święceniach prezbiteratu,
  • diakon – po święceniach diakonatu.

Do sprawowania większości funkcji konieczne jest posiadanie odpowiedniego stopnia hierarchii duchowieństwa, np. tylko biskup może być papieżem (jeżeli wybrany nie ma sakry biskupiej, to zostaje nim w momencie jej przyjęcia). Jednak istnieją wyjątki od tej reguły, np. dawniej, aby otrzymać godność kardynała, w ogóle nie trzeba było być duchownym, a otrzymywali ją np. niektórzy ministrowie (obecnie prawo kanoniczne wymaga co najmniej święceń prezbiteratu).

Godności honorowe (jedynie zależność symboliczna, dawniej najczęściej prawna; ich posiadacze obdarzeni są określonymi przywilejami), przykładowo:

Księża diecezjalni (czasem też zakonni) mogą być wyróżnieni przez papieża godnością prałata niższego stopnia (honorowaną w całym Kościele katolickim) - kapelana honorowego Jego Świątobliwości (prałata)[1], a przez biskupa - godnością kanonika katedralnego lub kolegiackiego, gremialnego lub honorowego oraz przywilejem noszenia rokiety i mantoletu (kanonika).

Urzędy (stanowiska) kościelne (różne formy zależności prawnej), to na przykład:

Do powyższej grupy można zaliczyć stanowiska kościelne, wynikające z podziału terytorialnego Kościoła (stojący wyżej w hierarchii posiadają prawne uprawnienia kontrolne, nadzorcze itp.), na przykład:

Osobny artykuł: Podział administracyjny Kościoła katolickiego.

W Kościele władze ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza są skupione w rękach papieża, metropolitów i biskupów diecezjalnych. Najwyższą funkcją kościelną jest urząd papieża. Papieżowi podlegają (według sprawowanych urzędów) kolejno: arcybiskupi metropolici, biskupi diecezjalni wraz z ich wikariuszami generalnymi i biskupimi, dziekani, proboszczowie (oraz ewentualnie rektorzy kościołów) i wikariusze parafialni. Służąc Kościołowi powszechnemu, Ojciec Święty swobodnie dysponuje Kurią Rzymską. Ojca Świętego mogą reprezentować legaci (nawet będący kardynałami), na przykład nuncjusze apostolscy - z reguły będący arcybiskupami tytularnymi. Nuncjusze są równi ambasadorom nadzwyczajnym i pełnomocnym (z reguły są dziekanami Korpusu Dyplomatycznego), którym oddaje się tyle salw armatnich, co marszałkom. Odpowiednikiem premiera jest sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, natomiast pierwszeństwo wśród kardynałów ma dziekan kolegium kardynalskiego.

W wojsku hierarchia duchowieństwa jest złączona ze stopniami wojskowymi. Tak więc wikariusz ma stopień etatowy kapitana, starszy wikariusz - majora, proboszcz - podpułkownika lub pułkownika, dziekan - pułkownika, generalny dziekan - generała brygady, biskup polowy - generała dywizji, nuncjusz odpowiada stopniowi generała czterogwiazdkowego (nie należy jednak rozumieć, że np. każdy biskup jest odpowiednikiem generała dywizji).

Także zgromadzenia zakonne mają określoną strukturę organizacyjną, której wzór jest następujący: najwyższy przełożony wraz z jego radą, prowincjałowie wraz z ich radami, przełożeni i pozostali członkowie domów zakonnych. Chociaż każdy zakon ma swoją własną hierarchię, podczas procesji itp. po kapłanach diecezjalnych następują zakonnicy poszczególnych zakonów męskich, a po nich siostry poszczególnych zakonów żeńskich.

Każdy z duchownych w hierarchii charakteryzuje się materialnymi oznakami swojej pozycji. Oznaką godności papieża, kardynała i biskupa jest pierścień. Papież używa białej sutanny z takim samym pasem i piuską. Kardynał używa szkarłatnego pasa i piuski w tym samym kolorze. Fioletowa piuska jest noszona przez biskupa, prałata terytorialnego i opata terytorialnego. Można też się spotkać z czarną piuską jako oznaką kapłana i diakona - duchownych diecezjalnych. W Kościele prawosławnym biały kłobuk z krzyżykiem jest oznaką metropolity, czarny kłobuk z krzyżykiem - arcybiskupa, a czarny kłobuk bez krzyżyka - biskupa.

Inne fakty:

  • W Kościele łacińskim istotne są urzędy i tytuły umocowane w Kodeksie Prawa Kanonicznego.
  • Można nawet utracić stan duchowny, jednakże święcenia raz ważnie przyjęte nigdy nie tracą ważności.
  • Kanon 185 stanowi: Temu, kto utracił urząd przez osiągnięcie wyznaczonego wieku albo przez przyjętą rezygnację, można przyznać tytuł emeryta.
  • Zhierarchizowane w Kościele katolickim są także kościoły: bazyliki większe (w tym arcybazylika), bazyliki mniejsze, kościoły archikatedralne, kościoły katedralne, kolegiackie, parafialne i rektorskie.

Precedencja w Kościele katolickim

 
Schemat szat papieża, kardynała i biskupa.

Stopnie:

  • po święceniach diakonatu - diakon;
  • po święceniach prezbiteratu - prezbiter;
  • po święceniach biskupich - biskup.

Funkcje w parafii:

  • wikariusz parafialny - duchowny po święceniach prezbiteratu wyznaczony przez ordynariusza do pomocy proboszczowi w zarządzaniu parafią;
  • rezydent - duchowny po święceniach prezbiteratu pomagający w pracach duszpasterskich, ale nie włączający się w obowiązki wikariusza z różnych powodów (emeryci, studenci, urzędnicy kościelni i będący na urlopach zdrowotnych);
  • proboszcz - duchowny po święceniach prezbiteratu zarządzający parafią.

Funkcje w dekanacie:

  • dziekan - duchowny po święceniach prezbiteratu zarządzający dekanatem;
  • wicedziekan - duchowny po święceniach prezbiteratu pomagający dziekanowi w zarządzaniu dekanatem.

Funkcje w misji sui iuris:

  • superior - duchowny po święceniach prezbiteratu zarządzający misją sui iuris.

Funkcje w prefekturze apostolskiej:

  • prefekt apostolski - duchowny co najmniej po święceniach prezbiteratu zarządzający w imieniu Papieża prefekturą apostolską.

Funkcje w wikariacie apostolskim:

  • wikariusz apostolski - duchowny co najmniej po święceniach prezbiteratu zarządzający w imieniu biskupa diecezjalnego wikariatem apostolskim.

Funkcje w prałaturze terytorialnej:

  • prałat terytorialny - duchowny co najmniej po święceniach prezbiteratu zarządzający prałaturą terytorialną.

Funkcje w diecezji:

  • biskup (w diecezji) lub arcybiskup diecezjalny (w archidiecezji) - duchowny po święceniach biskupich zarządzający diecezją (biskup diecezjalny) lub archidiecezją (arcybiskup diecezjalny);
  • wikariusz generalny - duchowny co najmniej po święceniach prezbiteratu wyznaczony przez biskupa diecezjalnego do pomocy w zarządzaniu całą diecezją jako jego pełnomocnik;
  • wikariusz biskupi - duchowny sprawujący władzę wykonawczą w części diecezji lub w części spraw.

Funkcje w metropolii:

  • metropolita - duchowny po święceniach biskupich będący zwierzchnikiem metropolii.

Urzędy w kurii:

  • wikariusz sądowy (oficjał) – duchowny wykonujący sąd kościelny na poziomie diecezji;
  • kanclerz – duchowny kierujący kancelarią biskupa;
  • promotor sprawiedliwości – duchowny wykrywający i ścigający przestępstwa oraz wnoszący i popierający akt oskarżenia przed kurią, kościelny odpowiednik prokuratora;
  • obrońca węzła małżeńskiego i święceń kapłańskich.

Urzędy w prezydium kapituły katedralnej:

  • prepozyt - kanonik, przewodniczący kapitułą katedralną;
  • dziekani z całej diecezji;
  • archidiakon;
  • scholastyk - kanonik sprawujący nadzór nad szkołami diecezjalnymi;
  • kustosz - kanonik zarządzający majątkiem kapituły katedralnej;
  • kanonik gremialny;
  • kanonik-senior;
  • kanonik honorowy.

Urzędy w konferencji episkopatu:

Urzędy w nuncjaturze apostolskiej:

Urzędy w Stolicy Apostolskiej:

Tytuły honorowe:

Hierarchia zakonna

Hierarchia w Kościele prawosławnym

Wśród hierarchii prawosławnej obowiązuje kolejność: patriarcha, metropolita, arcybiskup, biskup. Jedynie w przypadku Greków jest odwrotnie: zwierzchnik kościoła ma tytuł arcybiskupa, a pozostali hierarchowie są metropolitami. Tak jest w samej Grecji i na Cyprze.

Na czele hierarchii zgodnie z tradycją stoi Ekumeniczny Patriarcha Konstantynopola (primus inter pares łac. pierwszy wśród równych). W obecnej strukturze Kościoła prawosławnego dominują jednak lokalne Kościoły autokefaliczne, niezależne jurysdykcyjnie od patriarchy ekumenicznego.

Tradycyjna hierarchia cerkwi prawosławnych:

Hierarchia kościelna składa się ze stopni wynikających z kolejnych święceń. Na ich podstawie możemy wyróżnić podstawowe stopnie hierarchii:

Po święceniach wyższych (chirotonii):

  • biskup – po święceniach biskupich;
  • prezbiter – po święceniach prezbiteriatu;
  • diakon – po święceniach diakonatu.

Po święcenia niższych (chirotesji):

Godności biskupów:

Godności prezbiterów:

Godności honorowe, przykładowo[2]:

Godności zakonne[3]:

Zobacz też

Bibliografia

  • Instrukcja w sprawie szat, tytułów i godeł Kardynałów, Biskupów i Prałatów niższych stopni Stolica Apostolska 1969
  • Nasi księża, nasi zakonnicy, nasze siostry - Bogumił Łoziński, Ks. Krzysztof Konecki - Włocławek 1999
  • Hierarchia rzymska - Czesław Stryjewski, "Książka i Wiedza", Warszawa 1963

Linki zewnętrzne

Przypisy

  1. ↑ Wcześniej papież mógł nadawać także tytuły protonotariusza apostolskiego (infułata) oraz prałata honorowego Jego Świątobliwości. Z polecenia papieża Franciszka oba tytuły już nie są nadawane księżom diecezjalnym, zostały jednak zachowane w organizacji Kurii Rzymskiej.
  2. ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-09-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
  3. ↑ Grzegorz Szmyga: Stopnie życia monastycznego. www.cerkiew.pl. [dostęp 9 grudnia 2009].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hierarchia_kościelna&oldid=64333058”