Kalcytriol
Kalcytriol (1,25-dihydroksycholekalcyferol; 1,25(OH)2D3) – organiczny związek chemiczny, aktywna forma witaminy D3; powstaje przez hydroksylację witaminy D3 w pozycji 25 w wątrobie przez hydroksylazę 25-hydroksykalcyferolu i w pozycji 1 w nerkach (witamina D może być również hydroksylowana w pozycjach 24 i 25, ale taka forma jest mniej aktywna).
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C27H44O3 | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
416,64 g/mol | ||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||
| PubChem |
{{{nazwa}}}, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: (ang.). | ||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||
| ATC | |||||||||||||
Kalcytriol jest hormonem kontrolującym gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu. Powoduje zwiększenie resorpcji wapnia w jelitach i zwiększenie resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych oraz zatrzymywanie wapnia w kościach (przeciwdziała krzywicy i osteomalacji). Powoduje wzrost stężenia fosforanów w osoczu, antagonistycznie w stosunku do parathormonu (PTH). Okres półtrwania kalcytriolu wynosi 15 h.
Biosynteza
1,25-dihydroksycholekalcyferol powstaje w nerkach wskutek 1-α-hydroksylacji 25-OH-D3. 1-α-hydroksylacja jest zwiększana poprzez aktywność PTH. Jest najbardziej aktywny biologicznie spośród metabolitów witaminy D.
Syntezę 1,25(OH)2D3 pobudza PTH, hipofosfatemia i hipokalcemia, natomiast hamuje: hiperfosfatemia, hiperkalcemia oraz niedobór PTH.
Zmniejszenie syntezy kalcytriolu może wskazywać na niedoczynność przytarczyc; zwiększenie (skutkujące hiperkalcemią i hiperfosfatemią) – m.in. na nadmierną podaż witaminy D z pokarmem lub nadmierną produkcję przez ziarniniaki.
Diagnostyka
Poziom kalcytriolu oznacza się w celach diagnostycznych w chorobach kości (krzywica, osteopenia) oraz w różnicowaniu hiperkalcemii. Wraz z oznaczeniem 25-OH-D3 jest najlepszym wskaźnikiem stanu gospodarki witaminy D.
W zależności od metody oznaczenia oraz norm laboratoryjnych wartości prawidłowe zawierają się w granicach 50-150 pmol/l (20-60 pg/ml).
Działanie
1,25-dihydroksycholekalcyferol jest jednym z elementów układu regulującego prawidłowe stężenie wapnia w osoczu. Uczestniczy w procesach mineralizacji kości, zjawiskach odpornościowych oraz różnicowaniu komórek.
Wykazuje bezpośrednie działanie hamujące na wydzielanie PTH przez przytarczyce oraz uwrażliwia je na działanie hamujące wapnia.
Kalcytriol w obecności PTH nasila osteolizę kości. W jelitach, również w obecności PTH, zwiększa wchłanianie wapnia i fosforu. Podobny wpływ na wchłanianie wapnia i fosforanów wywołuje w nerkach.
Niedobór kalcytriolu (i wywoływana przez to hipokalcemia) pojawiający się wcześnie w przebiegu przewlekłej choroby nerek gra istotną rolę w rozwoju wtórnej nadczynności przytarczyc.
Bibliografia
- Choroby wewnętrzne. Podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM. Pod redakcją prof. dr. hab. Andrzeja Szczeklika. Wyd. I. T. I. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2005, s. 1083, 1086-7. ISBN 83-7430-031-0. (pol.).
- Choroby wewnętrzne. Podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM. Pod redakcją prof. dr. hab. Andrzeja Szczeklika. Wyd. I. T. II. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2006, s. 1270. ISBN 83-7430-069-8. (pol.).
Zobacz też
- ↑ Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwieDrugBankBŁĄD PRZYPISÓW
