Unia Europejska
[[pt:Uni%E3o_Europeia]]
Unia Europejska (fr. Union européenne, UE, ang. European Union, EU) - jest to gospodarczo-polityczny związek dwudziestu pięciu, w chwili obecnej, krajów europejskich, będący efektem wieloletniego zbliżania się krajów z Europy Zachodniej. Przewodniczący naczelny komisarz A.Hitler komisarz komisarzy
| Plik:Eun.gif |
Unia Europejska opiera się na trzech filarach:
- Zakres działania trzech Wspólnot Europejskich (głównie sprawy gospodarcze, w tym Unia Gospodarczo-Walutowa)
- Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
- Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych (do 1999 r. współpraca w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych).
Z punktu widzenia prawa międzynarodowego Unia Europejska jest organizacją międzynarodową, nieposiadającą osobowości prawnej, bazującą na strukturach Wspólnot Europejskich i na zestawie kilkunastu tysięcy umów międzynarodowych, zarówno politycznych jak i gospodarczych, które wszystkie państwa członkowskie przyjmują dobrowolnie i równie dobrowolnie przestrzegają.
Według podpisanego w 1993 roku Traktatu z Maastricht podstawowymi celami Unii są:
- promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi,
- wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,
- dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii,
- rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu życia państw uboższych.
Członkowie UE
| Plik:Uniaeuropejska-med.png |
Kraje stowarzyszone
- Kraje kandydujące i negocjujące, których przystąpienie jest spodziewane na 2007 r.:
- Kraje kandydujące, które jeszcze nie rozpoczęły negocjacji:
- Kraje stowarzyszone, które nie weszły do Unii w 1995 r.:
- Norwegia (odmówiła wejścia w referendum w 1995 jak również w 1972)
- Szwajcaria (złożyła wniosek w 1992, obecnie nie negocjuje)
- Inne kraje chcące zostać członkiem Unii:
Struktura instytucjonalna Unii
- Rada Europejska - nie mylić z Radą Europy, która jest osobną organizacją
Główne instytucje polityczne:
- Parlament Europejski
- Rada Unii Europejskiej - najważniejszy organ wspólnotowy
- Komisja Europejska - rodzaj rządu UE
Instytucje sądowe i kontrolne:
- Trybunał Sprawiedliwości (TS)
- Sąd Pierwszej Instancji - do rozpatrywania drobniejszych spraw
- Trybunał Obrachunkowy - znany też jako Trybunał Rewidentów Księgowych
- Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich
Instytucje gospodarcze:
- Europejski System Banków Centralnych - obejmujący EBC i banki centralne państw członkowskich
- Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)
Instytucje doradcze:
Inne organy:
W 2002 roku rozpoczął prace Konwent Unii Europejskiej, mający za zadanie przygotować projekt reorganizacji Unii w celu przystosowania jej do sprawnej działalności po rozszerzeniu.
Krótka historia Unii Europejskiej
W 1949 r. powstała pierwsza organizacja międzyrządowa integrująca kraje europejskie - Rada Europy.
Jednak to nie Rada Europy, lecz powstała trzy lata później z inicjatywy jednego z ojców integracji europejskiej Roberta Schumana Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS), powstała na mocy Traktatu paryskiego z 18 kwietnia 1951 roku, stała się zalążkiem przyszłej Unii Europejskiej. W skład EWWiS weszło 6 państw: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Republika Federalna Niemiec i Włochy.
Obok niej na mocy Traktatów Rzymskich z 25 marca 1957 roku utworzono Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). W ich skład weszli wszyscy członkowie EWWiS.
Trzy Wspólnoty Europejskie już od 1958 r. miały wspólne niektóre organy (Zgromadzenie Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwości). Pełne połączenie instytucjonalne nastąpiło w 1967 roku, gdy wszedł w życie Traktat fuzyjny.
Liczba członków Wspólnot zwiększyła się w 1973 roku, gdy przyłączyły się do nich Wielka Brytania, Dania i Irlandia, co zostało nazwane pierwszą falą przyjęć. Kandydująca wówczas Norwegia nie przyłączyła się z powodu sprzeciwu swoich obywateli.
Druga fala nastąpiła w latach 80. kiedy to do EWG przystąpiła Grecja (w 1981 r.), Hiszpania i Portugalia (w 1986 r.).
W 1985 r. miał miejsce jedyny przypadek opuszczenia Wspólnot: wystąpiła z nich autonomiczna część Danii - Grenlandia.
NRD stało się częścią Unii w momencie przywrócenia jedności z RFN w 1990 roku.
Trzecia fala przyjęć (już do Unii Europejskiej) nastąpiła w 1995 roku, kiedy to przyjęto Austrię, Szwecję i Finlandię, zaś Norwegia ponownie odmówiła wstąpienia.
Aktualnie Unia przygotowuje się do czwartej fali przyjęć planowanej na 2004 rok.
W ramach Wspólnot stopniowo dochodziło do tworzenia Wspólnego Rynku poprzez likwidowanie barier celnych, wprowadzanie wspólnych norm prawnych i technicznych oraz prowadzenie wspólnej polityki rolnej i w zakresie pozyskiwania materiałów strategicznych.
Równolegle dochodziło też do zacieśniania więzi politycznych między krajami Wspólnot. W 1986 r. podpisano Jednolity Akt Europejski, zwiększający kompetencje EWG. W 1990 roku uzgodniono w Układzie z Schengen utworzenie systemu wspólnej kontroli granic i zniesienie wizowych granic wewnętrznych w obrębie Hiszpanii, Francji, Włoch, krajów Beneluksu, Danii i Niemiec, a rok później ustalono utworzenie korpusu wspólnych sił wojskowych krajów Wspólnot.
7 lutego 1992 r. został podpisany Traktat z Maastricht, na mocy którego 1 listopada 1993 r. powstała Unia Europejska. Traktat nie likwidował Wspólnot Europejskich, zmienił jedynie nazwę EWG na Wspólnota Europejska. W Maastricht znacznie rozszerzono zakres wspólnej polityki i opracowano harmonogram wprowadzenia Unii Gospodarczo-Walutowej (jej efektem było wprowadzanie wspólnej waluty euro od 1999 roku).
Kolejnym ważnym traktatem był też Traktat amsterdamski z 1997 roku, który częściowo zmienił i jednocześnie rozszerzył wcześniejsze ustalenia z Maastricht. Pod koniec 2000 r. parafowano Traktat nicejski, reformujący instytucje unijne w celu zapewnienia sprawnego funkcjonowania po kolejnym rozszerzeniu UE. Na szczycie w Nicei proklamowano również Kartę Praw Podstawowych, mającą gwarantować prawa człowieka i swobody obywatelskie.
16 kwietnia 2003 roku przedstawiciele rządów 15 państw członkowskich i 10 kandydujących podpisali w Atenach Traktat akcesyjny dotyczący rozszerzenia Unii Europejskiej.
Integracja Polski z Unią Europejską
Polska do 1989 roku należała do konkurencyjnej w stosunku do EWG Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG); jednak jeszcze przed jej rozwiązaniem, we wrześniu 1988 r., nawiązała stosunki dyplomatyczne ze Wspólnotami. W 1992 roku, po pierwszych w pełni demokratycznych wyborach do parlamentu, Polska spełniła kryteria przyjęcia do Rady Europy i stała się państwem członkowskim tej organizacji.
Wcześniej, w maju 1990 r. Polska złożyła oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi. Umowa taka, znana pod nazwą Układu Europejskiego została podpisana 16 grudnia 1991 roku, a weszła w życie 1 lutego 1994 roku (część handlowa - 2 lata wcześniej).
W 1993 r. na szczycie Rady Europejskiej w Kopenhadze ustalono polityczno-ekonomiczne kryteria, jakie musiały spełnić państwa Europy Środkowo-Wschodniej aby mogły ubiegać się o przystąpienie do Unii. Oficjalny wniosek o członkostwo Polska złożyła 8 kwietnia 1994 roku.
Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Luksemburgu w grudniu 1997 r. zapadła decyzja o podjęciu negocjacji członkowskich z sześcioma państwami: Polską, Węgrami, Czechami, Słowenią, Estonią i Cyprem (tzw. grupa luksemburska). Negocjacje z tymi państwami rozpoczęły się 10 listopada 1998 roku. Poprzedził je tzw. screening czyli przegląd zgodności prawa wewnętrznego z prawem wspólnotowym.
Wszystkie sprawy związane z integracją Polski z UE koordynuje utworzony w październiku 1996 r. Komitet Integracji Europejskiej. Negocjacje w imieniu rządu prowadzi natomiast główny negocjator (Pełnomocnik Rządu do spraw Negocjacji o Członkostwo Polski w Unii Europejskiej); od marca 1998 r. był nim Jan Kułakowski, w październiku 2001 r. zastąpił go Jan Truszczyński.
Na szczycie w Kopenhadze zakończonym 13 grudnia 2002 r. Polska sfinalizowała negocjacje. 16 kwietnia 2003 r. podpisała traktat akcesyjny. Referendum w sprawie członkostwa odbyło się w dniach 7-8 czerwca 2003 (Wyniki: frekwencja - 58,85%, za przystąpieniem - 77,45% głosujących, przeciw - 22,55%). Polska (i dziewięć innych krajów) wstąpiła do Unii 1 maja 2004 roku.