Teoria literatury
Teoria literatury – nauka, której przedmiotem badań jest literatura, ale która w odróżnieniu od historii literatury nie skupia się na periodyzacji zjawisk literackich, a w odróżnieniu od poetyki nie zajmuje się samą budową dzieła literackiego. Teoria literatury badając konkretne utwory i fakty literackie próbuje wykryć pewne ogólne prawidłowości nimi rządzące oraz określające ich charakter. Pojęcie spopularyzował Borys Tomaszewski w 1925 r. po wydaniu podręcznika "Teoria literatury" (na język polski został on przetłumaczony dopiero w 1935 r.). We współczesnej teorii literatury daje się zauważyć następujące tendencje:
- Powiązania z dziedzinami takimi jak epistemologia, ontologia, psychologia
- Analiza własnej historii
- Próba zawężenia przedmiotu badań
- Próba ustalenia jednej obowiązującej teorii
Teoria literatury bada z jednej strony pewne konkretne wytwory ludzkie, z drugiej zaś prawidłowości rządzące procesem rozwojowym danej ich dziedziny. Stąd też można wyróżnić dwa podstawowe nurty badań teoretyczno-literackich:
- teoria dzieła literackiego (inaczej "poetyka"), badająca składniki dzieł literackich in statu nascendi,
- teoria procesu historyczno-literackiego (inaczej "poetyka historyczna"), badająca głównie przekształcenia zjawisk z zakresu teorii literatury w historii literatury.
Zobacz też
Bibliografia
- M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Zarys teorii literatury, Warszawa 1975