Dania: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
EUPBR (dyskusja | edycje)
Ulv80 (dyskusja | edycje)
drobne redakcyjne
 
Linia 95:
{{Osobny artykuł|Chrystianizacja Danii}}
[[Plik:Roskilde Palæ 2014 b.jpg|lewo|mały|Fragment starego miasta w [[Roskilde]], dawnej siedzibie królów Danii]]
Jego wnuk [[Knut Wielki|Kanut II Wielki]] władał państwem, które obejmowało obok Danii, także [[Anglia|Anglię]], [[Norwegia|Norwegię]], południową [[Szwecja|Szwecję]]. W XII wieku Dania rozpoczęła ekspansję w rejonie [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]], zajmując m.in. [[Estonia|Estonię]], [[Holsztyn]] i [[Inflanty]]. W XIV wieku Dania prowadziła wojnę z [[Hanza|Hanzą]] o kontrolę nad handlem bałtyckim. W roku 1397 królowa [[Małgorzata I]] utworzyła z Norwegią i Szwecją [[Unia kalmarska|Unię Kalmarską]], która przetrwała do 1523 roku, gdy pod rządami Wazów uniezależniła się Szwecja. Unia Danii z Norwegią przetrwała do roku 1814. W 1448 r. tron objął [[Chrystian I Oldenburg|Chrystian I]] z dynastii [[Oldenburgowie|Oldenburgów]]. W latach 1534–1536 w kraju trwała wojna domowa, w wyniku której religią państwową stał się [[luteranizm]]. W [[wojna trzydziestoletnia|wojnie trzydziestoletniej]] król [[Chrystian IV Oldenburg|Chrystian IV]] interweniował po stronie [[protestantyzm|protestantów]] w latach 1625–1629. Od drugiej połowy XVI wieku Dania prowadziła wyniszczające [[Wojny duńsko-szwedzkie|wojny ze Szwecją]] o panowanie na Bałtyku, w efekcie których utraciła na trwałe południowy skraj Półwyspu Skandynawskiego, [[Skåneland|Skanię]] i przejściowo wyspę [[Bornholm]].[[Plik:Hillerod panorama mpazdziora.jpg|mały|left|Zamek [[Frederiksborg]] w [[Hillerød]], historyczna siedziba królów Danii]]W [[Wojny napoleońskie|okresie napoleońskim]] Duńczycy starali się zachować neutralność prowadząc handel z oboma obozami. Dania weszła do tzw. [[Liga Zbrojnej Neutralności (1800–1801)|Ligi Zbrojnej Neutralności]], co zostało uznane za akt wrogi przez Zjednoczone Królestwo i doprowadziło do brytyjskiego [[Bitwa morska pod Kopenhagą (1801)|ataku na Kopenhagę]] oraz zniszczenia floty duńskiej. Wobec kłopotów ekonomicznych spowodowanych blokadą brytyjską w roku 1814 Dania zrzekła się na rzecz Szwecji kontroli nad Norwegią w [[Traktat kiloński|traktacie kilońskim]]. Jednak zachowała dawne norweskie posiadłości: Islandię, [[Wyspy Owcze]] i [[Grenlandia|Grenlandię]]. W roku 1849 Dania stała się [[monarchia konstytucyjna|monarchią konstytucyjną]]. W [[Konwencja kopenhaska|traktacie kopenhaskim]] z 1857 roku królestwo – w zamian za rekompensatę – zrzekło się pobieranych przez ponad 400 lat [[Cła sundzkie|ceł]] za przepłynięcie kontrolowanych przez nie cieśnin. Cła te stanowiły znaczący dochód dla duńskiego skarbu<ref>R. Bierzanek, J. Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, Warszawa 2004, Wyd. Wolters Kluwer.</ref>.[[Plik:Denmark-Norway and possessions.png|thumb|300px|[[Duńskie imperium kolonialne]] ([[Królestwo Danii i Norwegii|Imperium Unii]] i posiadłości kolonialne w [[Duńskie Indie Zachodnie|Duńskich Indiach Zachodnich]], na [[Złote Wybrzeże (Afryka)|Złotym Wybrzeżu]] i w [[Duńska Kompania Wschodnioindyjska|Indiach]])|lewo]]W połowie XIX wieku Dania prowadziła z państwami niemieckimi zwycięską [[I wojna o Szlezwik|I wojnę o Szlezwik]], jednak kilkanaście lat później w 1864 roku uległa koalicji [[Cesarstwo Austrii|Austrii]] i [[Królestwo Prus|Prus]] w [[wojna duńska (1864)|II wojnie o Szlezwik]]. W jej wyniku utraciła zarówno [[Szlezwik]], jak i Holsztyn, i od tego momentu prowadziła politykę neutralności. Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] zachowała neutralność, a w roku 1920 w wyniku plebiscytu północny Szlezwik powrócił do Danii. Mimo swego statusu w 1940 została zaatakowana przez [[Kampania duńska|hitlerowskie Niemcy]] i szybko zajęta. Przez kilka lat mimo [[Okupacja Danii|okupacji]] Dania zachowywała formalną suwerenność – funkcjonował parlament i rząd, ale od roku 1943 rządy bezpośrednie przejęli Niemcy. W 1944 okupowana przez Brytyjczyków i Amerykanów Islandia zerwała unię personalną z Danią, ogłoszając się republiką. Terytorium Danii zostało wyzwolone na początku maja 1945 roku przez wojska brytyjskie. Wyspę [[Radziecka okupacja Bornholmu|Bornholm]] zajęła Armia Czerwona.
 
W roku 1949 Dania stała się członkiem [[NATO]]. Od 1953 roku w Królestwie Danii obowiązuje nowa konstytucja (Konstytucja Królestwa Danii z 5 czerwca 1953 r.). W roku 1960 weszła w skład [[Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu|Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu]], a w 1973 stała się członkiem [[Wspólnota Europejska|EWG]]. W roku 1992 w referendum Duńczycy odrzucili [[traktat z Maastricht]], jednak rok później został on ostatecznie ratyfikowany.
Linia 341:
[[Plik:Kronborg flygfoto 1, 2021.jpg|mały|[[Kronborg|Zamek Kronborg]] nad [[Sund|cieśniną Sund]] oddzielającą Danię od Szwecji]]
Turystyka jest ważnym źródłem dochodowym Danii. Przemysł turystyczny w Danii kwitnie od lat i ciągle nabiera na sile. Dania jest szczególnie lubiana przez turystów z Niemiec, Szwecji oraz Norwegii. Szczególnie chętnie odwiedzanym miejscem jest stolica kraju, Kopenhaga.
W roku 1999 Danię odwiedziło ponad 2&nbsp;miliony turystów z różnych krajów, przede wszystkim z innych krajów skandynawskich. Łącznie zyski w turystyce z tamtego roku wyniosły 3,31 mld dolarów<ref name="revacern.eu" />.[[Plik:Grenå Strand.JPG|mały|Grenå Strand]]Dania to spokojny i bezpieczny kraj, a jej główne atrakcje turystyczne to:
* ''Rozrywka:'' [[Legoland Billund]] (park rozrywki zbudowany w większości z klocków [[Lego]]), Ogrody Tivoli (park rozrywki i ogród), Den Bla Planet (największe nordyckie oceanarium),
* ''Przyroda i Zabytki:'' białe klify na wyspie Mon, Duńska Riwiera (piaszczyste plaże), Zamki: Frederiksborg i Kronborg<ref>{{Cytuj |autor = Przeglad-Turystyczny |tytuł = Top 10 Atrakcji turystycznych Danii |data dostępu = 2017-04-13 |opublikowany = przeglad-turystyczny.pl |url = http://przeglad-turystyczny.pl/europa/138-top-10-atrakcji-turystycznych-danii |język = pl}}</ref>.