Inwazja Rosji na Ukrainę: Różnice pomiędzy wersjami

{{Wojna infobox

|nazwa = Inwazja Rosji na Ukrainę

== Kontekst ==

=== Buforowa rola Ukrainy ===

Z punktu widzenia władz Rosji [[Ukraina]] postrzegana jest [[Geostrategia|geostrategicznie]] jako bufor oddzielający ją od [[NATO|Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego]] (NATO). Również potencjał demograficzny i gospodarczy Ukrainy sprawia, że Rosja wielokrotnie podejmowała próby włączenia jej do kontrolowanych przez siebie eurazjatyckich struktur integracyjnych<ref name="OSW" />. Natomiast ewentualny sukces demokratycznej transformacji Ukrainy, poprzez przyjmowanie przez nią standardów europejskich i integrację polityczno-gospodarczą ze strukturami zachodnimi, według Rosji stanowi zagrożenie zarówno dla bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej, jak i dla stabilności rządzącego nią autorytarnego reżimu<ref name="OSW" />.

 

== Działania wojenne ==

{{Osobny artykuł|Kalendarium inwazji Rosji na Ukrainę}}

O godzinie 4:55 [[Czas wschodnioeuropejski|czasu wschodnioeuropejskiego]] (5:55 [[Czas moskiewski|czasu moskiewskiego]], 3:55 czasu polskiego) [[Władimir Putin]] ogłosił, że podjął decyzję o rozpoczęciu „specjalnej operacji wojskowej” we wschodniej Ukrainie<ref name="bbc_2402" /><ref name="spectator" /><ref name="tass" />.

Bezpośrednio po przemówieniu Putina o 5:00 czasu wschodnioeuropejskiego (4:00 czasu polskiego) rozpoczęła się inwazja Rosji na Ukrainę<ref name="pap2402" />. Rosyjskie wojska lądowe zaatakowały 24 lutego 2022 roku rano na wszystkich planowanych kierunkach, po uprzednim ostrzale rakietowym ukraińskich baz lotniczych i infrastruktury wojskowej. Atak rakietowy nie doprowadził jednak do zniszczenia ukraińskiego lotnictwa. Siły rosyjskie na wszystkich kierunkach spotkały się z zaciętym oporem i nie osiągnęły przełamania ukraińskiej obrony. W szczególności pod Czernihowem i Charkowem rozpoczęły się ciężkie walki z regularną armią ukraińską, nieprzynoszące sukcesu stronie nacierającej. Oddziały rosyjskie weszły w ciągu pierwszych dwóch dni najgłębiej na 50 km w głąb Ukrainy<ref name="fiszer2" />.

Lekkie siły ukraińskie, działając z zasadzek, zadawały spore straty kolumnom pancernym i zmechanizowanym przy pomocy wyrzutni rakiet przeciwpancernych<ref name="fiszer3" />. Pomimo wielokrotnie liczniejszego lotnictwa rosyjskiego, jego działania nie były bardzo aktywne, a Rosjanie nie zdołali wywalczyć zdecydowanego panowania w powietrzu<ref name="cieniuch" />. [[Bitwa o Hostomel|Desant śmigłowcowy na lotnisko Hostomel]] pod Kijowem odniósł początkowe powodzenie, lecz na skutek poważnych rosyjskich błędów organizacji i dowodzenia, nie udało się Rosjanom dostarczyć tam żadnych oddziałów ani ciężkiego sprzętu samolotami, co zaważyło na całym rosyjskim ataku na Kijów<ref name="fiszer3" />. Również ataki z terytoriów separatystycznych republik nie przyniosły powodzenia z uwagi na dobrze przygotowaną obronę ukraińską w tym rejonie. Większe postępy odnotowało ugrupowanie z Krymu, forsując Dniepr pod Nową Kachowką na wschód od Chersonia<ref name="fiszer2" />. Czołowe oddziały rosyjskie idące wzdłuż Dniepru dotarły pod Kijów 25 lutego i w nocy na 26 lutego przystąpiły do próby wdarcia się do miasta, która została odparta<ref name="fiszer3" />.

 

Po pierwszych dniach walk ogół komentatorów zwracał uwagę na nadspodziewanie silny opór ukraiński i małe postępy osiągane przez rosyjską armię. Podkreślano widoczne poświęcenie i wolę walki ukraińskich oddziałów<ref name="fiszer3" />. Znaczna część rosyjskich oddziałów składała się natomiast z żołnierzy rezerwy powołanych na ćwiczenia, którzy na ogół nie wykazywali dużej woli walki. Niewątpliwym czynnikiem wpływającym na to na początku inwazji była też konieczność walki z pokrewnym narodem, z którym Rosję łączyła wspólna historia i inne więzy. Zwracano też uwagę, że większość żołnierzy rosyjskich spędziła ostatnie miesiące w trudnych zimowych warunkach poligonowych, co również negatywnie wpłynęło na ich stopień gotowości bojowej i morale<ref name="cieniuch" />. Niewydolna okazała się logistyka armii, prowadząca do porzucania sprzętu, zwłaszcza w warunkach przedłużających się działań oraz ataków ukraińskich sił lekkich na kolumny zaopatrzeniowe. Z drugiej strony, podkreślano wyjątkowo profesjonalne prowadzenie przez Ukrainę wojny informacyjnej, polegającej na ujawnianiu wyselekcjonowanych informacji i nagrań, mających wzmocnić wolę walki strony ukraińskiej i sympatię światowej opinii publicznej. W jej ramach też Ukraińcy publikowali nagrania dobrze traktowanych przez siebie jeńców rosyjskich<ref name="cieniuch" />.

Przełom w dotychczasowych działaniach nastąpił, kiedy na skutek oporu ukraińskiego wokół Kijowa i strat ponoszonych na drogach zaopatrzeniowych, rosyjskie dowództwo zdecydowało się wycofać z końcem marca 2022 roku wszystkie siły skierowane na Kijów na pozycje wyjściowe<ref name="fiszer176" />. W kwietniu siły z Białorusi zostały przerzucone na inne odcinki<ref name="fiszer176" />.

 

{{Osobny artykuł|Walki o Siewierodonieck i Lisiczańsk}}

Do 2 lipca siły ukraińskie wycofały się z [[Lisiczańsk]]a, a siłom rosyjskim nie udało się ich okrążyć ani zniszczyć. Obrona ukraińska w Donbasie przeniosła się tym samym na kolejną linię w rejonie Siewierska i Bachmutu<ref name="fiszer130" />. Na koniec sierpnia, linia frontu w Donbasie nie uległa większym przesunięciom od połowy lipca<ref name="duchy" />.

Komentatorzy podkreślali, że brak wyraźnego postępu sił rosyjskich po trzech pierwszych miesiącach wojny związany był z brakiem decyzji o przeprowadzeniu w Rosji mobilizacji powszechnej i przestawieniu gospodarki na tory wojenne, zamiast czego prowadzono tajną mobilizację w sposób ograniczony, przede wszystkim na prowincji<ref name="fiszer130" />. Skutkowało to jedynie ograniczonym uzupełnianiem walczących oddziałów przez żołnierzy rezerwy, a przy tym często niedoszkolonych i o mniejszej wartości w walce<ref name="fiszer130" />. Podkreślano, że w społeczeństwie rosyjskim istnieje opór przeciwko mobilizacji powszechnej; zdarzały się również przypadki podpaleń biur rekrutacyjnych<ref name="fiszer130" />.

 

Począwszy od 9 sierpnia Ukraina rozpoczęła serię ataków za pomocą pocisków kierowanych, dronów lub sabotażystów na infrastrukturę wojskową na zajętym przez Rosję Krymie, nie przyznając się do tego oficjalnie<ref name="duchy" />. W kolejnych dniach rejestrowano wybuchy na lotniskach, w bazach wojskowych i magazynach amunicji. Rosja oficjalnie twierdziła, że niektóre z wybuchów nastąpiły na skutek niedbalstwa lub z innych przyczyn. Ataki te komplikowały rosyjską logistykę i odnosiły efekt psychologiczny, z uwagi na niemożność zapewnienia bezpieczeństwa terytorium przyłączonemu do Rosji<ref name="duchy" />.

 

6 września siły ukraińskie rozpoczęły kontrofensywę w obwodzie charkowskim<ref>{{Cytuj |tytuł = Pięć dni błyskawicznych sukcesów. Tereny odbite przez Ukraińców na mapie |data dostępu = 2022-09-23 |opublikowany = TVN24 |url = https://tvn24.pl/swiat/ukraina-charkow-kontrofensywa-ukraincow-mapa-amerykanscy-eksperci-w-5-dni-odbili-wiecej-terytorium-niz-od-kwietnia-zajeli-rosjanie-6106934 |język = pl}}</ref>. Według przedstawicieli ukraińskiego ministerstwa obrony przez pierwsze dziesięć dni kontrofensywy wojska ukraińskie odbiły powierzchnię około 8,5 tysiąca km²<ref>{{Cytuj |tytuł = Ukraina umacnia się na Charkowszczyźnie. Wojna po 204 dniach |data = 2022-09-16 |data dostępu = 2022-09-23 |opublikowany = OSW Ośrodek Studiów Wschodnich |url = https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-09-16/ukraina-umacnia-sie-na-charkowszczyznie-wojna-po-204-dniach |język = pl}}</ref>. 21 września prezydent Rosji Władimir Putin ogłosił w kraju częściową mobilizację<ref>{{Cytuj |autor = Reuters |tytuł = Russia calls up 300,000 reservists, says 6,000 soldiers killed in Ukraine |czasopismo = Reuters |data = 2022-09-21 |data dostępu = 2022-09-23 |url = https://www.reuters.com/world/europe/russias-partial-mobilisation-will-see-300000-drafted-defence-minister-2022-09-21/ |język = en}}</ref>. Według rosyjskiego ministra obrony Siergieja Szojgu docelowo ma objąć ona około 300 000 rezerwistów<ref>{{Cytuj |tytuł = Pułkownik Switan o mobilizacji: Putin się spóźnił, Rosja nie zdąży |data dostępu = 2022-09-23 |opublikowany = TVN24 |url = https://tvn24.pl/swiat/ukraina-rosja-putin-oglosil-czesciowa-mobilizacje-ekspert-wojskowy-pulkownik-roman-switan-komentuje-6125835 |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Częściowa mobilizacja w Rosji. Wojna po 209 dniach |data = 2022-09-21 |data dostępu = 2022-09-23 |opublikowany = OSW Ośrodek Studiów Wschodnich |url = https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-09-21/czesciowa-mobilizacja-w-rosji-wojna-po-209-dniach |język = pl}}</ref>. Na początku października Ukraińcy odbili miasto [[Łyman]] w obwodzie donieckim<ref>{{Cytuj |url = https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-10-03/lyman-odbity-221-dzien-wojny |tytuł = Łyman odbity. 221. dzień wojny |opublikowany = osw.waw.pl |data dostępu = 2023-06-27}}</ref>.

 

=== Wojna o panowanie w powietrzu ===

Tuż przed początkiem rosyjskiej inwazji w lutym 2022 roku, Rosja dysponowała 1 391 samolotami bojowymi, podczas gdy Ukraina 132 – z których wszystkie były przestarzałe w stosunku do większości samolotów rosyjskich<ref name="CRS1">{{Cytuj stronę | url = https://crsreports.congress.gov/product/pdf/R/R47476 | tytuł = Transferring Fighter Aircraft to Ukraine: Issues and Options for Congress | opublikowany = Congressional Research Service | strony=5-7|język = en | data dostępu = 2024-01-26}}</ref>. W początkowej fazie wojny, [[Siły Powietrzno-Kosmiczne Federacji Rosyjskiej]] przeprowadziły intensywne ataki na ukraińskie systemy obrony powietrznej, z użyciem kombinowanych ataków za pomocą [[pocisk manewrujący|pocisków manewrujących]] i [[pocisk balistyczny|pocisków balistycznych]], a także [[Pocisk przeciwradarowy|pocisków przeciwradarowych]]<ref name="EW">{{Cytuj pismo | nazwisko = McCrory | imię = Duncan | tytuł = Electronic Warfare in Ukraine | czasopismo = The Journal of the Joint Air Power Competence Centre | strony = 69-74 | język = en | data = Październik 2023 | url = https://www.japcc.org/articles/electronic-warfare-in-ukraine/}}</ref>.

W tym okresie, Rosja zaangażowała w atak na Ukrainę także trzon swoich wojsk [[walka elektroniczna|walki elektronicznej]] – Rosjanie zaangażowali ofensywne systemy elektroniczne oraz powietrzne pułapki, obliczone na na przeciążenie ukraińskich radarów obrony powietrznej, z których wiele musiało zostać wyłączonych i repozycjonowanych<ref name="EW" />.

Mimo połączonego ataku kinetycznego i nie-kinetycznego na ukraińskie systemy obrony powietrznej, [[Siły Powietrzne Ukrainy|siły powietrzne Ukrainy]] przetrwały i – co więcej – zdołały zapobiec osiągnięciu przez Rosję [[Przewaga powietrzna|przewagi powietrznej]]<ref name="EW" />. Stanowi to znaczne osiągnięcie, biorąc pod uwagę znacznie mniejszą liczbę ukraińskich pilotów oraz samolotów, którzy musieli przeciwstawić się nie tylko rosyjskiej przewadze liczebnej, lecz także jakościowej. Rosyjskie siły powietrzne dysponowały bowiem znacznie bardziej zaawansowanymi technicznie samolotami, wyposażonymi w lepsze uzbrojenie, sensory i systemy walki elektronicznej, wspieranymi przez [[Statek powietrzny wczesnego ostrzegania|systemy wczesnego ostrzegania]]<ref name="EW" />. Ukraińscy piloci narażeni przy tym są na stałe zagrożenie ze strony rosyjskich systemów przeciwlotniczych [[S-400 Triumf|S-400]], w tym rozmieszczonych na [[Półwysep Krymski|Krymie]] i [[Białoruś|Białorusi]]<ref name="EW" />. Mimo bardzo niekorzystnej sytuacji taktycznej, siły powietrzne Ukrainy adaptowały taktykę do nowej sytuacji, celem przetrwania i pozostania efektywnymi. Ukraińscy piloci, latając nisko – często poniżej pułapu 30 metrów – byli w stanie ukryć się poniżej [[horyzont radarowy|horyzontu]] rosyjskich radarów i wykorzystując ukształtowanie terenu celem uniknięcia wykrycia, przed wzniesieniem się i atakiem na rosyjskie samoloty<ref name="EW" />.

 

Także rosyjskie samoloty zmuszone zostały do latania na niskim pułapie, celem uniknięcia wykrycia i zestrzelenia przez ukraińskie średniego i wysokiego pułapu systemy [[Pocisk rakietowy ziemia–powietrze|SAM]]. Naraziło je to jednak na ataki [[Przenośny przeciwlotniczy zestaw rakietowy|przenośnych systemów przeciwlotniczych]] niskiego pułapu typu MANPAD, w tym [[FIM-92 Stinger|Stinger]], [[9K38 Igła|Igła]] i naprowadzanych laserowo [[Starstreak]]<ref name="EW" />. Mimo że siły ukraińskie znacząco ograniczyły rosyjskie operacje powietrzne na niskim pułapie, rosyjskie samoloty myśliwskie [[Su-35]] i [[MiG-31]] na wysokim pułapie – za pomocą pocisków dalekiego zasięgu – zniszczyły znaczną liczbę ukraińskich samolotów wsparcia pola walki [[Su-24]]<ref name="EW" />. W przedstawionej [[Kongres Stanów Zjednoczonych|Kongresowi]] informacji, zdaniem [[Departament Obrony Stanów Zjednoczonych|Departamentu Obrony USA]], do marca 2023 roku, Rosja straciła 70 samolotów na Ukrainie zestrzelonych przez naziemne systemy przeciwlotnicze, podczas gdy ukraińskie siły powietrzne, straciły z tego samego powodu 60 maszyn<ref name="CRS1" />.

 

Wyrazem braku rosyjskiego panowania w powietrzu, stało się zestrzelenie 14 stycznia 2024 roku rosyjskiego [[Statek powietrzny wczesnego ostrzegania|samolotu wczesnego ostrzegania]] [[Berijew A-50]], które należą zwykle do najbardziej chronionych statków powietrznych każdych sił powietrznych nimi dysponujących<ref name="A-50">{{Cytuj stronę | url = https://theaviationist.com/2024/01/15/ukraine-shot-down-a-russian-a-50-radar-aircraft-and-an-il-22-airborne-command-post/ | tytuł = Ukraine Shot Down A Russian A-50 Radar Aircraft And Damaged An Il-22 Airborne Command Post | nazwisko = Cenciotti | imię = David | data = 15 stycznia 2024 | opublikowany = The Aviationist | język = en | data dostępu = 2024-01-26}}</ref>. Tego samego dnia, poważnie uszkodzono także rosyjski samolot dowodzenia [[Ił-20|Il-22M11]], który zdołał wprawdzie awaryjnie wylądować na lotnisku w [[Anapa|Anapie]], z uwagi jednak na stopień zniszczeń, nie będzie prawdopodobnie mógł zostać przywrócony do służby<ref name="A-50" />.

Minister gospodarki Ukrainy Julia Swyrydenko 28 marca przekazała, że straty gospodarcze Ukrainy wyniosły 564,9 mld dolarów<ref name="tvn24-JSwyrd" />. WHO potwierdziła 64 ataki na punkty medyczne od 24 lutego do 21 marca<ref name="WHO" />.

 

 

Od początku konfliktu straty w sprzęcie po obu stronach konfliktu monitorowane są przez holenderski blog [[Oryx (blog)|Oryx]] specjalizujący się w [[Biały wywiad|białym wywiadzie]]. Obliczenia Oryxa często tworzą absolutne minimum dla oszacowań strat<ref name="Forbes2" />. Dane Oryxa cytowane były w głównych mediach takich jak [[TVN24]], [[TVP Info]], [[CNN]] i [[The Guardian]]<ref name="tvn24-hol" /><ref name="tvpinf" /><ref name="BL" /><ref name="Guardian" />.

=== Konsekwencje gospodarcze ===

==== Sytuacja w krajach konfliktu ====

Natychmiastowym skutkiem inwazji stała się zapowiedź [[Sankcje gospodarcze|sankcji gospodarczych]] ze strony wielu państw i organizacji międzynarodowych. W efekcie już pierwszego dnia inwazji nastąpił na [[Giełda Papierów Wartościowych w Moskwie|giełdzie moskiewskiej]] gwałtowny spadek [[Indeks RTS|indeksu RTS]] o 39%<ref name="MT,CL" /> i to pomimo dwugodzinnego zawieszenia notowań<ref name="reut-Mos" />. Notowania zawiesiła także [[Giełda Papierów Wartościowych w Petersburgu]]<ref name="barr" />. Obrót na giełdzie w Moskwie, początkowo w ograniczonym zakresie, został przywrócony 24 marca<ref name="ChR" />.

 

 

[[Narodowy Bank Ukrainy]] zawiesił rynki walutowe i ustalił kurs sztywny. Ograniczył także wypłaty gotówki do 100 tys. [[Hrywna|hrywien]] dziennie oraz zabronił wypłat w walutach obcych przez obywateli. [[Ukraińska Giełda Papierów Wartościowych PFTS]] poinformowała 24 lutego, że obrót został zawieszony z powodu „zdarzeń nadzwyczajnych”<ref name="CO" />.

Prezydent Stanów Zjednoczonych [[Joe Biden]] ogłosił wprowadzenie sankcji wobec czterech rosyjskich banków oraz „skorumpowanych miliarderów” bliskich Putinowi<ref name="tWH" />. Stany Zjednoczone wprowadziły również kontrolę eksportu, ograniczyły dostęp Rosji do zaawansowanych technologicznie produktów, zarówno sprzętu, jak i oprogramowania, do których stworzenia wykorzystano jakąkolwiek część lub własność intelektualną pochodzącą ze Stanów Zjednoczonych. Sankcja wymaga, aby każda osoba lub firma, która chce sprzedawać do Rosji technologię, półprzewodniki, oprogramowanie szyfrujące, lasery lub czujniki, zażądała licencji, której domyślnie się odmawia. Sankcja koncentruje się na przemyśle stoczniowym, lotniczym i obronnym. Oznacza to m.in., że nie będzie możliwości aktualizacji oprogramowania i poprawek luk w zabezpieczeniach (wyjątek przyjęto dla aktualizacji smartfonów [[Google]] i [[Apple (przedsiębiorstwo)|Apple]], aby mieć mniejszy wpływ na przeciętnych Rosjan). Uważa się, że sankcja w odniesieniu do sprzętu spowoduje stopniową degradację infrastruktury technologicznej Rosji<ref name="Econom" />. 8 marca Biden ogłosił wprowadzenie całkowitego [[Embargo|embarga]] na import ropy, gazu i węgla z Rosji<ref name="BS" />.

 

 

===== Sankcje odwetowe =====

Dekret z 28 lutego zakazuje rezydentom Rosji (m.in. osobom przebywającym na terenie Rosji przez co najmniej 183 dni w roku) przelewania obcych walut na konta w zagranicznych bankach i instytucjach finansowych oraz dokonywania przelewów za pomocą elektronicznych środków płatniczych zagranicznych dostawców bez otwierania rachunku bankowego<ref name="WiBi">{{cytuj |autor = Wiktoria Bieliaszyn |tytuł = Rosja odpowiada na sankcje Zachodu. Ograniczenia dla obywateli w przelewach i korzystaniu z płatności elektronicznych |data = 2022-02-28 |data dostępu = 2022-03-02 |opublikowany = wyborcza.pl |url = https://wyborcza.pl/7,75399,28168284,rosja-odpowiada-na-sankcje-zachodu.html}}</ref>.

 

 

Inny dekret Putina stanowi, że od kwietnia odbiorcy rosyjskiego gazu z państw „nieprzyjaznych” Rosji mają obowiązek płacić za dostarczany surowiec w rublach, nawet jeżeli kontrakty przewidują zapłatę w euro lub dolarach. Importerzy, którzy się do tego obowiązku nie zastosują, mają nie otrzymać zakontraktowanego gazu<ref name="AnKubl">{{cytuj |autor = Andrzej Kublik |tytuł = Dekret Putina: rosyjski gaz dla Zachodu tylko za ruble |data = 2022-03-31 |data dostępu = 2022-04-01 |opublikowany = wyborcza.biz |url = https://wyborcza.biz/biznes/7,177151,28287520,dekret-putina-rosyjski-gaz-dla-zachodu-tylko-za-ruble.html}}</ref>.