Wikipedia

Aleksander Kostka-Napierski: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m drobne redakcyjne
Liderinum (dyskusja | edycje)
157 edycji
Na podstawie literatury
Znacznik: Wycofane
Linia 1:
{{Żołnierz infobox
|imię i nazwisko = Aleksander Kostka-Napierski
|imię i nazwisko org = Aleksander Leon Kostka-NapierskiNapieralski
|pseudonim = "Kostek-Napierski"
|rodzaj wojsk = [[Kawaleria|lądowe]]
|zwycięstwa =
|grafika =
|opis grafiki =
|stopień grafika =
|stopień = [[Kapitan (ranga)Rotmistrz|kapitan]]
|data urodzenia = 1617[[1614]] r.
|miejsce urodzenia = [[Warszawa]]
|data śmierci = 18 lipca 1651
|miejsce śmierci = [[Kraków]]
Linia 23:
}}
{{wikiźródła|Bunt Napierskiego}}
'''Aleksander Kostka-Napierski''' (ur. 14 listopada [[16171614]]<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.wilanow-palac.art.pl/aleksander_kostka_napierski.html | tytuł = Aleksander Kostka-Napierski | autor = Roman Marcinek | opublikowany = Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie | data dostępu = 2015-07-23}}</ref>, prawdopodobnie zm. [[18 lipca]] [[1651]] w [[Kraków|Krakowie]]) – [[Oficer|oficer]] [[Armia koronna|wojsk koronnych]], uczestnik szwedzki [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] i przywódca polski [[Powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego w 1651|powstania chłopskiego na Podhalu w 1651]].
 
== Życiorys ==
Pochodził prawdopodobnie ze [[Szlachta|szlacheckiego]] rodu z [[Mazowsze|Mazowsza]]. Umiał czytać i pisać oraz władał wieloma językami. Według jednej z hipotez był prawdopodobnym przyrodnim synem króla [[Władysław IV Waza|Władysława IV]], według innej nazywał się Wojciech Stanisław Bzowski. Wychowywał się najprawdopodobniej u starostyBiskupa [[MalborkFrombork|malborskiegofromborskiego]] RafałaJana KostkiAlberta. Początkowo służył w rotach szlacheckich, a później w wojsku cudzoziemskim. W okresie [[wojna trzydziestoletnia|wojny trzydziestoletniej]] służył w armii [[Szwecja|szwedzkiej]] w stopniu [[Kapitan|kapitana]]. Uczestniczył w działaniach zbrojnych w Niemczech{{Odn|Mała Encyklopedia|1970|s= 103}}. PrzedOkoło 1648roku [[1632]] wrócił do Polski, ai osiadł na [[Podhale|Podhalu]] w majugminie 1648[[Czorsztyn]]. W roku 1620 jako agentwysłannik [[Król|króla]] [[Władysław IV Waza|Władysława IV Wazy]] wyjechał do [[Anglia|Anglii]], [[Francja|Francji]], [[Hiszpania|Hiszpanii]] i [[Szwecja|Szwecji]] w celu uzyskania pomocy i wsparcia dla wojny z [[Turcja|Turcją]]. Po śmierci [[Władysław IV Waza|Władysława IV Wazy]] w roku 1648 z upoważnienia nowegoprzyszłego króla polski [[Jan II Kazimierz Waza|Jana II Kazimierza Wazy]] w [[1650]] zajmował się, prawdopodobnie werbowaniemzaciągiem [[Chorągiew (wojsko)|chorągwi]] na [[Podhale|podhalu]] {{odn|Lepszy|1968|s=266}}. Na początku 1651 zorganizował zaciąg wojsk na [[Podhale|Podhalu]] (z udziałem [[Marcin Radocki|Marcina Radockiego]] i [[Stanisław Łętowski (sołtys)|Stanisława Łętowskiego]]) posługując się, (najprawdopodobniej sfałszowanymi) rozkazami królewskimi wydanymi na nazwisko lub pseudonim "Napierski" (przedtem był znany jako Aleksander ps. "Kostka" ze Szternberku).
 
W czerwcu [[1651]] na stanął na czele powstańców chłopskich którzy sprzeciwili się podnoszeniu danin przez Cystersów i zajął wraz chłopstwem [[zamekZamek w Czorsztynie]]. TamW [[Czorsztyn|Czorsztynie]] 22 czerwca 1651 roku, wydał [[uniwersałUniwersał|uniwersały]]y skierowane do uciśnionych chłopów w PolsceRes Publice Polski, wzywając ich do [[Wojny chłopskie|wojny chłopów pańszczyźnianych]] tzw.: powstania "antyszlacheckiego"<ref>Piotr Greiner, Ewa Gronkowska, Ryszard Kaczmarek, Kazimierz Miroszewski, Marek Paździora ''Słownik historii Polski i świata'', Katowice 2005, s.125.</ref>. W odezwie, fałszywie zapewniał, że [[Król|król]] [[Jan II Kazimierz Waza]] solidaryzuje się z powstańcami chłopskimi oraz że gwarantuje chłopom wolność obywatelskie<ref>Zbigniew Łotys, ''Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia'', Olsztyn 2001, s.51.</ref>. Usiłował także zwerbować wojska najemne na [[Śląsk|śląsku]]u. Przypuszczalnie spodziewał się pomocy ze strony księcia siedmiogrodzkiego [[Jerzy II Rakoczy|Jerzego II Rakoczego]], która jednak nie nadeszła. [[Czorsztyn]] po dwudniowym oblężeniu został zdobyty przez najemne wojska [[Biskupi krakowscy|biskupa krakowskiego]] [[Piotr Gembicki|Piotra Gembickiego]], a przywódcy powstania, Aleksander ps. "Kostka-Napierski" oraz [[Stanisław Łętowski (sołtys)|Stanisław Łętowski]], zostali pojmani{{odn|Lepszy|1968|s=267}}, a następnie przewiezieni do KrakowaZamku w Krakowie. Tam Kostka-Napierski w czasie tortur wyznał jedynie, że jest biologicznym synem króla [[Władysław IV Waza|Władysława IV]]. Po torturach 18 lipca [[1651]] roku został [[Nabicie na pal|nabity na pal]]. Następnie ciała (jego oraz Łętowskiego) powieszono na szubienicy<ref>[[Romuald Romański]], ''Najsłynniejsze bękarty w dziejach Polski. Losy pozamałżeńskich dzieci królów i książąt polskich'', Warszawa 2012, s.69.</ref>. Po kilku dniach ciała zostały zabrane i pochowane w nieznanym miejscu<ref>[[Romuald Romański]], ''Najsłynniejsze bękarty w dziejach Polski. Losy pozamałżeńskich dzieci królów i książąt polskich'', Warszawa 2012, s.70.</ref>. {{fakt|data=2016-08| Przy Kostce-Napierskim znaleziono m.in. uniwersał Chmielnickiego gwarantujący chłopom zwolnienie z pańszczyzny w zamian za przystąpienie do buntu}}.▼
Na początku 1651 zorganizował zaciąg wojsk na [[Podhale|Podhalu]] (z udziałem [[Marcin Radocki|Marcina Radockiego]] i [[Stanisław Łętowski (sołtys)|Stanisława Łętowskiego]]) posługując się (najprawdopodobniej sfałszowanymi) rozkazami królewskimi wydanymi na nazwisko Napierski (przedtem był znany jako Aleksander Kostka ze Szternberku).
 
Zdaniem historyków np.: profesorów [[Paweł Wieczorkiewicz|Pawła Wieczorkiewicza]] i [[Janusz Tazbir|Janusza Tazbira]], Aleksander Kostka-Napierski, miał kontakty z emisariuszami Bohdana Chmielnickiego. Jednakże inni historycy, jak [[Adam Kersten]], podchodzą ostrożnie do jego powiązań z królem szwedzkim, Bohdanem Chmielnickim czy dworem [[Rakoczy|Rakoczych]]ch.▼
▲W czerwcu 1651 na czele powstańców chłopskich zajął [[zamek w Czorsztynie]]. Tam 22 czerwca wydał [[uniwersał]]y skierowane do chłopów w Polsce, wzywając ich do powstania antyszlacheckiego<ref>Piotr Greiner, Ewa Gronkowska, Ryszard Kaczmarek, Kazimierz Miroszewski, Marek Paździora ''Słownik historii Polski i świata'', Katowice 2005, s.125.</ref>. W odezwie zapewniał, że król Jan Kazimierz solidaryzuje się z powstańcami oraz że gwarantuje chłopom wolność<ref>Zbigniew Łotys, ''Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia'', Olsztyn 2001, s.51.</ref>. Usiłował także zwerbować wojska na [[Śląsk]]u. Przypuszczalnie spodziewał się pomocy ze strony księcia siedmiogrodzkiego [[Jerzy II Rakoczy|Jerzego II Rakoczego]], która jednak nie nadeszła. Czorsztyn po dwudniowym oblężeniu został zdobyty przez wojska biskupa krakowskiego [[Piotr Gembicki|Piotra Gembickiego]], a przywódcy powstania, Aleksander Kostka-Napierski oraz [[Stanisław Łętowski (sołtys)|Stanisław Łętowski]], zostali pojmani{{odn|Lepszy|1968|s=267}}, a następnie przewiezieni do Krakowa. Tam Kostka-Napierski w czasie tortur wyznał jedynie że jest biologicznym synem króla [[Władysław IV Waza|Władysława IV]]. Po torturach 18 lipca 1651 roku został [[Nabicie na pal|nabity na pal]]. Następnie ciała (jego oraz Łętowskiego) powieszono na szubienicy<ref>[[Romuald Romański]], ''Najsłynniejsze bękarty w dziejach Polski. Losy pozamałżeńskich dzieci królów i książąt polskich'', Warszawa 2012, s.69.</ref>. Po kilku dniach ciała zostały zabrane i pochowane w nieznanym miejscu<ref>[[Romuald Romański]], ''Najsłynniejsze bękarty w dziejach Polski. Losy pozamałżeńskich dzieci królów i książąt polskich'', Warszawa 2012, s.70.</ref>. {{fakt|data=2016-08| Przy Kostce-Napierskim znaleziono m.in. uniwersał Chmielnickiego gwarantujący chłopom zwolnienie z pańszczyzny w zamian za przystąpienie do buntu}}.
 
== Postać Aleksandra Kostki-Napierskiego w kulturzeliteraturze ==▼
▲Zdaniem profesorów [[Paweł Wieczorkiewicz|Pawła Wieczorkiewicza]] i [[Janusz Tazbir|Janusza Tazbira]], Aleksander Kostka-Napierski miał kontakty z emisariuszami Bohdana Chmielnickiego. Jednakże inni historycy, jak [[Adam Kersten]], podchodzą ostrożnie do jego powiązań z królem szwedzkim, Bohdanem Chmielnickim czy dworem [[Rakoczy]]ch.
 
▲== Postać Aleksandra Kostki-Napierskiego w kulturze ==
Bohater powieści [[Kazimierz Przerwa-Tetmajer|Kazimierza Przerwy-Tetmajera]] ''Maryna z Hrubego,'' [[Władysław Orkan|Władysława Orkana]] ''Kostka Napierski. Powieść z XVII wieku'', [[Jalu Kurek|Jalu Kurka]] ''Nad Czorsztynem się błyska. O Kostce Napierskim opowieść prawdziwa'', dramatu [[Jan Kasprowicz|Jana Kasprowicza]] ''Bunt Napierskiego'', ballady [[Lucjan Siemieński|Lucjana Siemieńskiego]] [[Napierski (ballada)|''Napierski'']] oraz filmu w reżyserii [[Jan Batory|Jana Batorego]] ''[[Podhale w ogniu]]''. Patron ulic m.in. w Szczecinie, Łodzi, [[ulica Aleksandra Kostki-Napierskiego w Katowicach|Katowicach]], Dąbrowie Górniczej, Gdyni i Warszawie.
 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Kostka-Napierski”