Paweł Finder: Różnice pomiędzy wersjami

|polityk = Paweł Finder

|data urodzenia = 19 września 1904

|miejsce urodzenia = [[Leszczyny (Bielsko-Biała)|Leszczyny]], [[Austro-Węgry]]

|data śmierci = 26 lipca 1944

|miejsce śmierci = [[Warszawa]], [[II Rzeczpospolita|Polska]] pod [[okupacja wojenna|okupacją]] [[III Rzesza|III Rzeszy]]

|grafika = Paweł Finder.jpg

|funkcja = [[Polska Partia Robotnicza|I sekretarz KC PPR]]

|partia = [[Polska Partia Robotnicza]]

|od = 28 listopada 1942

|do = 23 listopada 1943

|poprzednik = [[Marceli Nowotko]]

|następca = [[Witold Kolski]]<ref>wyznaczonyWyznaczony przez [[Międzynarodówka Komunistyczna|Komintern]] w styczniu 1943 na stanowisko I sekretarza PPR, zginął 28 marca 1943 po skoku spadochronowym na terytorium Polski, nie objął funkcji.</ref>/[[Władysław Gomułka]]

|commons = Category:Paweł Finder

'''Paweł Finder''', [[pseudonim|ps.]] „Paweł Paul”, „Paul Reynot” (ur. [[19 września]] [[1904]] w [[Leszczyny (Bielsko-Biała)|Leszczynach]] jako '''Pinkus Finder''', zm. [[26 lipca]] [[1944]] w [[Warszawa|Warszawie]]{{r|diapozytyw}}) – [[Polacy|polski]] działacz [[komunizmKomunizm|komunistyczny]] pochodzenia żydowskiego, z zawodu [[chemia|chemik]], I sekretarz Komitetu Centralnego [[Polska Partia Robotnicza|Polskiej Partii Robotniczej]] w latach 1942–1943.

[[Plik:Pinkus Finder PP.jpg|300px|thumb|upright=1.3|Paweł (Pinkus) Finder po aresztowaniu przez [[Policja Państwowa|Policję Państwową]] za działalność komunistyczną, 1934]]

Po powrocie do Polski (w kwietniu 1928) pracował w fabryce K. Riesenfeld Bielsko. Kontynuował także działalność polityczną, wstępując latem do [[Komunistyczna Partia Polski|Komunistycznej Partii Polski]]. Od lipca 1928 odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy piechoty nr 2 w [[Tomaszów Lubelski|Tomaszowie Lubelskim]], a od maja 1929 w 16 Pułku Piechoty w [[Tarnów|Tarnowie]], awansując do stopnia [[plutonowy|plutonowego]] [[Podchorąży (tytuł wojskowy)|podchorążego]]. Według relacji towarzyszy partyjnych i żony, miał prowadzić w wojsku działalność komunistyczną, jednak wobec (zgodnie stwierdzonych przez współczesnych) braku podejrzeń w stosunku do Findera ze strony władz wojskowych można przypuszczać, że działalność ta miała w najlepszym razie ograniczony charakter. Po zakończeniu służby wojskowej przebywał krótko w [[Berlin]]ie i Paryżu, następnie wrócił do działalności w KPP, był m.in. członkiem egzekutywy KO w [[Zagłębie Dąbrowskie|Zagłębiu Dąbrowskim]]. [[Tymczasowe aresztowanie|Aresztowany]] 18 kwietnia 1931, został po 6 miesiącach zwolniony za [[kaucja|kaucją]]. Po zwolnieniu objął funkcję II sekretarza Komitetu Warszawskiego KPP. Ponownie aresztowany 11 grudnia 1931, został w sierpniu 1932 zwolniony za kaucją. Tym razem nie stawił się (na polecenie władz partii) na rozprawę i od 1933 był poszukiwany [[list gończy|listem gończym]]. Od 1932 był sekretarzem KO KPP w Zagłębiu Dąbrowskim, jesienią 1933 wszedł w skład Sekretariatu Krajowego KC KPP, a następnie został sekretarzem Komitetu warszawskiego tej partii.

6 kwietnia 1934 aresztowany wraz z żoną Gertrudą, został oskarżony, wraz z pozostałymi aresztowanymi w tej sprawie o to, że: ''w celu zmiany przemocą ustroju państwa polskiego na ustrój sowiecki weszli w porozumienie między sobą i innymi należącymi do KPP, co przejawiało się w utrzymywaniu kontaktów partyjnych, w prowadzeniu pracy organizacyjnej i agitacyjnej oraz w redagowaniu bądź sporządzaniu wydawnictw komunistycznych i notatek partyjnych'', i skazany wyrokiem [[Sąd okręgowy|Sądu Okręgowego]] w Warszawie (25 kwietnia 1936) na [[Kara (prawo)|karę]] 12 lat [[Pozbawienie wolności|pozbawienia wolności]]. 28 sierpnia 1936 [[Sąd apelacyjny|Sąd Apelacyjny]] zmniejszył mu karę do 10 lat. W wyroku podkreślono, że wiek Findera i jego wykształcenie dowodzą, że działa on z całą świadomością swych czynów. Na mocy [[amnestiaamnestie w Polsce|amnestii]] kara została ostatecznie obniżona do 6 lat i 8 miesięcy. W czasie pobytu w więzieniach Finder działał w organizowanych przez komunistów komunach więziennych, prowadził także szkolenie ideologiczne przebywających w nich członków KPP. W więzieniach zetknął się m.in. z [[Bolesław Bierut|Bolesławem Bierutem]], [[Marian Buczek (komunista)|Marianem Buczkiem]], [[Alfred Lampe|Alfredem Lampe]] i [[Marceli Nowotko|Marcelim Nowotką]].

PoW czasie [[Kampania wrześniowa|agresji III Rzeszy na Polskę]] we wrześniu 1939 wydostałzostał sięzwolniony z więzienia w [[Rawicz]]u i przedostał się do Warszawy, skąd po [[Obrona Warszawy (1939)|kapitulacji stolicy]] przeszedł na tereny [[Okupacja sowiecka ziem polskich (1939–1941)|okupacji sowieckiej]]. Początkowo pracował w Miejskim Zarządzie Mieszkaniowym w [[Białystok|Białymstoku]], wykładając jednocześnie ''Naukę o konstytucji ZSRR'' w wieczorowej szkole średniej dla pracujących. W grudniu 1939 rozpoczął pracę w Komisji Planowania przy Komitecie Wykonawczym Białostockiej Obwodowej rady Delegatów Robotniczych, od 1941 jako jej przewodniczący. W maju 1941 został przyjęty w skład [[Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego|Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików)]], z zaliczeniem stażu w KPP, co było wyrazem zaufania ze strony władz sowieckich. Działał też w [[Międzynarodowa Organizacja Pomocy Rewolucjonistom|Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom (MOPR)]] i w sowieckich związkach zawodowych. Podczas pobytu w Białymstoku prowadził aktywną działalność agitacyjną i publicystyczną, pisząc m.in. w polskojęzycznym „[[Sztandar Wolności|Sztandarze Wolności]]”, wychodzącym w [[Mińsk|Mińsku]]u. Jak wspominała jego żona: ''uczestniczył od początku wszystkich akcjach politycznych i społecznych prowadzonych przez KPZR. Wygłaszał referaty polityczne w związkach zawodowych, w fabrykach, a także wśród inteligencji, rozwijał działalność na terenie Obwodowego Komitetu MOPR, mobilizował towarzyszy do wykonywania zadań postawionych przez KC KPZR. Pisał też w tym okresie artykuły do prasy radzieckiej, w których analizował i naświetlał zdradziecką politykę uprawianą całymi latami przez rządy sanacyjne w Polsce. Pisał również artykuły na temat budownictwa socjalistycznego w ZSRR''{{r|Paweł Finder we wspomnieniach}}.

: ''Finder umiał jednać sobie ludzi, wysłuchiwał uważnie i spokojnie swoich rozmówców, odznaczał się walorami głębokiej ideowości i pryncypialności. Jego rozumowanie polityczne pozostawało jednak pod przemożnym wpływem kapepowskiej szkoły kształtowania myśli, niweczącej możliwość wytwarzania własnych pojęć bez obawy znalezienia się w kolizji z linią partii. Należał do czołowych współtwórców i przywódców nowej partii – PPR – odcinającej się na zewnątrz od swojej poprzedniczki, krytykującej sekciarstwo i dogmatyzm KPP. Podobnie jednak jak dawni przywódcy i cała KPP, widział on w Kominternie swoją władzę zwierzchnią, ośrodek kierowniczy nowej partii.(…) Za dobro Polski uważał to wszystko co odpowiadało interesom Związku Radzieckiego i co tenże aprobował. Dążył szczerze (…) by rozpalić w Polsce jak najszerzej płomienie walki z okupantem hitlerowskim – co rzecz jasna leżało w interesach Polski – ale przewodnim motywem, jakim się przy tym kierował, było niesienie pomocy Związkowi Radzieckiemu. (…) Jego serwilistyczny stosunek do Związku Radzieckiego był równoznaczny z ukształtowanym w kapepowskiej szkole pojęciem internacjonalizmu''<ref>{{Cytuj książkę | autor = Władysław Gomułka | tytuł = Pamiętniki t.II | wydawca = BGW | miejsce = Warszawa | rok = 1994 | strony = 118–119 | isbn = 83-7066-552-7}}</ref>.

Jako sekretarz kierował przygotowaniem deklaracji programowej ''[[O co walczymy?]]'' z marca 1943 i listopada 1943, uzgadniając szczegółowo ich treść z Moskwą. Mimo formalnego uznawania [[Trzeci rząd Władysława Sikorskiego|rządu gen. Władysława Sikorskiego]] i dążenia do porozumienia z Delegaturą Rządu na Kraj, kierowana przez Findera PPR podejmowała działania, prawdopodobnie z inicjatywy Moskwy, w celu osłabienia [[Polskie Państwo Podziemne|Polskiego Państwa Podziemnego]], denuncjując do [[Gestapo]] jego działaczy; działalność taką sztab [[Gwardia Ludowa|Gwardii Ludowej]] prowadził za zgodą Findera co najmniej do chwili jego aresztowania{{fakt|data=2019-09}}. Kierownictwo PPR z Finderem na czele akceptowało także dokonywanie przez członków GL pospolitych rabunków, zarówno na cele partyjne, jak i osobiste GL-owców. Finder zamieszkiwał na [[Żoliborz]]u w mieszkaniu [[Wanda Górska|Wandy Górskiej]], która była jego łączniczką<ref>{{Cytuj książkę | tytuł = Czas wielkiej próby. Wspomnienia bojowników o Ojczyznę Ludową 1939–1945 | wydawca = [[Książka i Wiedza]] | miejsce = Warszawa | data = 1969 | strony = 127 | rozdział = III. W krwawiącej i niezłomnej Warszawie. Łączniczka | autor r = Wanda Górska |autor r link = Wanda Górska }}</ref>.

14 listopada 1943 wraz z Małgorzatą Fornalską został aresztowany przez Gestapo przy [[Ulica Artura Grottgera w Warszawie|ul. Grottgera]] 12 na [[Mokotów|Mokotowie]], gdzie miało się odbyć posiedzenie Komitetu Centralnego PPR<ref name="Bartoszewski591" />. Trafił do więzienia na [[Pawiak]]u, gdzie był torturowany<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Wanat | imię = Leon | tytuł = Za murami Pawiaka | wydawca = Książka i Wiedza | miejsce = Warszawa | data = 1972 | strony = 448}}</ref>. W kierowaniu PPR zastąpił go wówczas [[Władysław Gomułka]]. 26 lipca 1944 został razem z Fornalską rozstrzelany w [[Egzekucje w ruinach getta warszawskiego (1943–1944)|ruinach getta warszawskiego]]<ref name="Bartoszewski591">{{cytuj książkę | nazwisko = Bartoszewski | imię = Władysław | tytuł = 1859 dni Warszawy | wydawca = Wydawnictwo Znak | miejsce = Kraków | data = 2008 | strony = 591 | isbn = 978-83-240-1057-8}}</ref>.

W 1971 na fasadzie budynku przy ul. Grottgera 12 w Warszawie, w którym został aresztowany z [[Małgorzata Fornalska|Małgorzatą Fornalską]], została odsłonięta tablica pamiątkowa<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Ciepłowski | imię = Stanisław | tytuł = Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w. | wydawca = Argraf | miejsce = Warszawa | data = 2004 | strony = 90 | isbn = 83-912463-4-5}}</ref>. Po 1989 została ona zasłonięta metalową pokrywą<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Czerski | imię = Henryk | tytuł = Zapomniane miejsca pamięci | wydawca = Przedsiębiorstwo Wydawniczo-Handlowe „Graf“„Graf” | data = 2005 | strony = 12 | isbn = 83-910389-1-2 | nazwisko2 = Dąbrowa | imię2 = Krystyn W. | nazwisko3 = Straus | imię3 = Witold | nazwisko4 = Zaborska | imię4 = Olimpia}}</ref>.

W latach 1972–1990 był patronem Szkoły Podstawowej nr 8 w [[Rzeszów|Rzeszowie]] na osiedlu [[Osiedle Generała Władysława Andersa|osiedlu Gen. Andersa]]<ref>{{Cytuj pismo | tytuł = Pamięci patrona szkoły |url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/8487 |czasopismo = [[Nowiny (dziennik rzeszowski)|Nowiny]] | strony = 6 | data = Nrnr 268 z 29 listopada 1979 | url = http://www.pbc.rzeszow.pl/publication/8487}}</ref>, natomiast w latach 1962-19911962–1991 Szkoły Podstawowej nr 30 w [[Zabrze|Zabrzu]]. Do 1991 roku jego imię nosiły ulice m.in. w [[Zielona Góra|Zielonej Górze]], [[RybnikSłupsk]]u, [[SłupskGliwice|Gliwicach]], [[Rybnik]]u, [[GliwiceKraków|GliwicachKrakowie]]<ref name="kmk">{{Cytuj stronę |url = http://www.kmk.krakow.pl/artykul_nazwy_ulic.html |tytuł = Wykaz zmian nazw alei, mostów, osiedli, parków, placów, rond i ulic w Krakowie |język = pl |data dostępu = 2024-03-10}}</ref> i [[Tarnów|Tarnowie]], a do 2017 roku jedno z osiedli w [[Radlin]]ie<ref>{{Cytuj |tytuł = Dekomunizacja w Radlinie: Wolności zamiast Findera. Wieczorek zamiast… Wieczorka. |data dostępu = 2019-04-05 |url = https://miasto.radlin.pl/dekomunizacja-w-radlinie-wolnosci-zamiast-findera-wieczorek-zamiast-wieczorka/ |język = pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20170814134221/https://miasto.radlin.pl/dekomunizacja-w-radlinie-wolnosci-zamiast-findera-wieczorek-zamiast-wieczorka/ |zarchiwizowano = 2017-08-14}}</ref>. W latach 1975–1995 jego imię nosiła obecna [[ulica rtm. Witolda Pileckiego w Warszawie]]<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Handke |imię = Kwiryna |tytuł = Słownik nazewnictwa Warszawy |wydawca = Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy |miejsce = Warszawa |data = 1998 |strony = 331, 407 |isbn = 83-86619-97X}}</ref>.

<ref name="diapozytyw">{{Cytuj stronę | url = http://www.diapozytyw.pl/pl/site/ludzie/pawel_finder | tytuł = Dia–pozytyw: Paweł Finder | nazwisko = | imię = | autor = | autor link = | data = | rok = | opublikowany = | język = | archiwum = https://web.archive.org/web/20091117111319/http://www.diapozytyw.pl/pl/site/ludzie/pawel_finder | zarchiwizowano = 2009-11-17 | data dostępu = 2013-11-12 }}</ref>

* {{cytuj książkę | autor = Andrzej Krzysztof Kunert | tytuł = Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939–1945 T.2 | wydawca = Instytut Wydawniczy „Pax” | miejsce = Warszawa | rok = 1987 | strony = 52–54 | isbn = 83-211-0758-3}}

* [https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosciupamietnianie/politykadekomunizacja/zmiany-nazw-ulic/nazwy-ulic/nazwy-do-zmiany/37021,ul-Findera-Pawla.html Notka biograficzna Pawła Findera na stronie IPN]

[[Kategoria:LudziePolscy urodzeni w Bielsku-BiałejŻydzi]]