Wikipedia

Sarna: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycja
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Zwierzę infobox}}
EmptyBot (dyskusja | edycje)
Boty
714 828 edycji
m dodanie kategorii: Taksony opisane przez Johna Edwarda Graya
 
(Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 11 użytkowników)
Linia 3:
|nazwa zwyczajowa = Sarna
|nazwa łacińska = ''Capreolus''
|TSN = 624956
|zoolog = [[John Edward Gray|J.E. Gray]], 1821{{r|<ref name="Gray}}" />
|okres istnienia =
|grafika = Reh11ibb.jpg
|opis grafiki = Przedstawiciel rodzaju – [[samiecSamiec]] '''[[sarna europejska|sarny europejskiej]]''' (''C. capreolus'')
|typ = [[strunowce]]
|podtyp = [[kręgowce]]
Linia 13 ⟶ 12:
|podgromada = [[żyworodne]]
|infragromada = [[łożyskowce]]
|rząd = [[Cetartiodactylaparzystokopytne]]
|podrząd = [[przeżuwacze]]
|infrarząd = [[Pecora]]
Linia 21 ⟶ 20:
|rodzaj = sarna
|typ nomenklatoryczny = ''Cervus capreolus'' {{small|[[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758}}
|synonimy = * ''Capreolus''{{refn|grupa=uwaga|Nazwa odrzucona, publikacja Frischa ''Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere'' została uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, na mocy uprawnień [[Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej|ICZN]]<ref name="ICZN" />.}} {{small|[[Johann Leonhard Frisch|Frisch]], 1775}}<ref name="Frisch" />
|synonimy =
* ''Caprea'' {{small|[[William Ogilby|Ogilby]], 1837}}{{r|<ref name="Ogilby}}"/>▼
* ''Capreolus''<ref group="uwaga">Nazwa nieważna, stłumiona przez [[Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej|ICZN]].</ref> {{small|[[Johann Leonhard Frisch|Frisch]], 1775}}{{r|Frisch}}
▲* ''Caprea'' {{small|[[William Ogilby|Ogilby]], 1837}}{{r|Ogilby}}
|ranga podtaksonu = [[gatunek (biologia)|Gatunki]]
|podtaksony = ''6 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście''
|mapa występowania = Leefgebied ree.JPG
|opis mapy występowania =
Linia 32 ⟶ 30:
|wikisłownik = sarna
}}
'''Sarna'''{{r|<ref name="Cichocki&inni}}"/> (''Capreolus'') – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[ssaki|ssakassaków]] z [[rodzina (biologia)|podrodziny]] [[sarny (podrodzina ssaków)|saren]] (Capreolinae) w obrębie [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[jeleniowate|jeleniowatych]] (Cervidae).▼
 
▲'''Sarna'''{{r|Cichocki&inni}} (''Capreolus'') – [[rodzaj (biologia)|rodzaj]] [[ssaki|ssaka]] z [[rodzina (biologia)|podrodziny]] [[sarny (podrodzina ssaków)|saren]] (Capreolinae) w obrębie [[rodzina (biologia)|rodziny]] [[jeleniowate|jeleniowatych]] (Cervidae).
 
== Zasięg występowania ==
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji – od zachodniej Europy po wschodnie wybrzeże środkowej Azji<ref name="Burgin&inni" /><ref name="Mattioli" /><ref name="Wilson&Reeder" />.
Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji – od zachodniej Europy po wschodnie wybrzeże środkowej Azji{{r|Burgin&inni|Mattioli|Wilson&Reeder}}. Najliczniej występuje w krajach [[Europa Środkowa|Europy Środkowej]] ([[Polska]], [[Czechy]], [[Słowacja]], [[Niemcy]], [[Austria]]). Rzadziej spotyka ją się w [[Dania|Danii]] i [[Holandia|Holandii]], m.in. z powodu niewielkiej powierzchni lasów w tych krajach. Na [[Skandynawia|Półwyspie Skandynawskim]] najliczniejsza jest w południowej części [[Szwecja|Szwecji]], im bardziej na północ, jej zagęszczenie znacznie maleje. W [[Belgia|Belgii]], [[Francja|Francji]], [[Hiszpania|Hiszpanii]] oraz we [[Włochy|Włoszech]] jest zwierzęciem rzadkim. Na [[Półwysep Bałkański|Półwyspie Bałkańskim]] i w [[Rosja|Rosji]] w zasadzie nigdzie nie występuje zbyt licznie{{r|Pielowski}}.
 
W Polsce wiosną 2011 roku liczebność saren oszacowano na 764 tys. osobników. Najliczniej – zagęszczenie w granicach 40–56 osobników na 1000 ha lasów i pól, występowały one na Dolnym Śląsku i na Pomorzu Zachodnim. Licznie – 30–40 szt./1000 ha, zasiedlały zachodnią Polskę, a także południe kraju. Z kolei najmniejsze zagęszczenie saren stwierdzono w łowiskach ostrołęckich i łomżyńskich – poniżej 15 osobników na 1000 ha{{r|PZŁ}}.
 
== Morfologia ==
Długość ciała 107–145 cm, długość ogona 1,5–4 cm, wysokość w kłębie 65–94 cm; długość poroża u samców 16–33 cm; masa ciała [[samica|samic]] 17–47 kg, [[samiec|samców]] 20–65 kg{{r|<ref name="Mattioli}}" /><ref name="amw" />.
 
== Systematyka ==
Rodzaj zdefiniował w 1821 roku angielski [[zoologia|zoolog]] [[John Edward Gray]] w artykule poświęconym systematyce kręgowców opublikowanym na łamach ''The London Medical Repository''<ref name="Gray" />. Na [[gatunek typowy]] Gray wyznaczył (oznaczenie monotypowe) sarnę europejską (''C. capreolus'').
 
=== Etymologia ===
* ''Capreolus'': {{łac.|capreolus}} „dzika‘dzika koza, kozioł (tj. samiec sarny)”’, od ''capreus'' „dzika‘dzika koza”koza’; przyrostek zdrabniający ''-olus''{{r|<ref name="Palmer}}" />.
* ''Caprea'': łac. ''capreus'' „dzika‘dzika koza”{{r|koza’<ref name="Palmer}}" />. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): ''Cervus capreolus'' {{small|Linnaeus, 1758}}.
 
=== Podział systematyczny ===
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki{{r|<ref name="mdd" /><ref name="amw" /><ref name="Burgin&inni|Cichocki&inni}}" />:
{| class="wikitable"
* ''Capreolus capreolus'' {{small|([[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758)}} – [[sarna europejska]]
! Grafika
* ''Capreolus pygargus'' {{small|([[Peter Simon Pallas|Pallas]], 1771)}} – [[sarna syberyjska]]
! Gatunek
! Autor i rok opisu
! Nazwa zwyczajowa<ref name="Cichocki&inni" />
! Podgatunki<ref name="Mattioli" /><ref name="Burgin&inni" /><ref name="amw" />
! Rozmieszczenie geograficzne<ref name="Mattioli" /><ref name="Burgin&inni" /><ref name="amw" />
! Podstawowe wymiary<ref name="Mattioli" /><ref name="amw" /><ref group="uwaga">'''DC''' – długość ciała; '''DO''' – długość ogona; '''MC''' – masa ciała</ref>
! Status<br />[[Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody|IUCN]]<ref>{{cytuj stronę | url = https://www.iucnredlist.org/search?taxonomies=109389&searchType=species| tytuł = Home| opublikowany = The IUCN Red List of Threatened Species | data dostępu = 2024-08-06| język = en}}</ref>
|-
|[[Plik:Capreolus (js)09 (cropped).jpg|centruj|150px]]
|''Capreolus capreolus''
|([[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758)
|[[sarna europejska]]
|[[takson monotypowy|gatunek monotypowy]]
|większość [[Europa|Europy]] (z wyjątkiem [[Islandia|Islandii]], [[Irlandia|Irlandii]] i wysp [[Morze Śródziemne|Morza Śródziemnego]]), [[Kaukaz (region)|Kaukaz]] i [[Bliski Wschód]]
|DC: 107–127 cm<br />DO: 1,5–3 cm<br />MC: 17–30 kg
|{{Colorbox|#008000|{{Kolor|#ffffff|'''LC'''}}}}
|-
|[[Plik:Siberian roe deer.jpg|centruj|100px]]
|''Capreolus pygargus''
|([[Peter Simon Pallas|Pallas]], 1771)
|[[sarna syberyjska]]
|2 podgatunki
|od europejskiej części [[Rosja|Rosji]] na wschód przez [[Azja Środkowa|Azję Środkową]] do południowo-wschodniej [[Syberia|Syberii]], środkowej i północno-wschodniej [[Chińska Republika Ludowa|Chińskiej Republice Ludowej]] oraz [[Półwysep Koreański|Półwyspu Koreańskiego]]; izolowana [[populacja (biologia)|populacja]] na północnych stokach Kaukazu
|DC: 125–145 cm<br />DO: 2–4 cm<br />MC: 32–50 kg
|{{Colorbox|#008000|{{Kolor|#ffffff|'''LC'''}}}}
}|}▼
Kategorie IUCN: {{Colorbox|#008000|{{Kolor|#ffffff|'''LC'''}}}} – [[gatunek najmniejszej troski]].
 
Opisano również gatunki wymarłe:
* ''[[Capreolus constantini]]'' {{small|Vislobokova & Kalmykov, 1995}}<ref name="vis&kal" /> (Azja; [[pliocen]]).
* ''[[Capreolus curtocerus]]'' {{small|([[Johann Jakob Kaup|Kaup]], 1833)}}<ref name="kaup" /> (Europa)
* ''[[Capreolus cusanoides]]'' {{small|[[Ralf-Dietrich Kahlke|Kahlke]], 2001}}<ref name="kah01" /> (Europa; [[plejstocen]]).
* ''[[Capreolus suessenbornensis]]'' {{small|Kahlke, 1956}}<ref name="kah56" /> (Europa; plejstocen).
 
== Uwagi ==
Linia 57 ⟶ 87:
 
== Przypisy ==
<references>
{{Przypisy|
# <ref name="Gray">{{cytuj pismo |autor = J.E. Gray|tytuł = A Natural Arrangement of Vertebrose Animals | url = https://books.google.pl/books?id={{Google Books|igICAAAAYAAJ&lpg|strony=PA12&ots=BpfIF8OzZY&dq=London%20Med.%20Repos.&hl=pl&pg=PA307#v=onepage&q=London%20Med.%20Repos.&f307|link=falsetak}}|czasopismo = The London Medical Repository| wolumin = 15| strony = 307|rok = 1821| język = en}}</ref>
<ref name="ICZN">{{cytuj pismo |autor = ICZN|tytuł = Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/34655044|czasopismo = Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature| wolumin = 5| strony = 55–72|rok = 1954 |język = en}}</ref>
# <ref name="Frisch">{{cytuj książkę| autor = J.L. Frisch| tytuł = Das Natur-System der vierfüßigen Thiere in. Tabellen, darinnen alle Ordnungen, Geschlechte und Arten, nicht nur mit bestimmenden|url = http://bildsuche.digitale-sammlungen.de/index.html?c=viewer&bandnummer=bsb00001196&pimage=11&v=100&nav=&l=de|rok = 1775|wydawca = Christian Friedrich Günther |miejsce = Glogau| strony = 3| język = de}}</ref>
# <ref name="OgilbyFrisch">{{cytuj pismo książkę| autor = WJ.L. OgilbyFrisch| tytuł = OnDas theNatur-System genericder charactersvierfüßigen ofThiere Ruminantsin. Tabellen, darinnen alle Ordnungen, Geschlechte und Arten, nicht nur mit bestimmenden|url = httpshttp://wwwbildsuche.biodiversitylibrarydigitale-sammlungen.orgde/page/30570862index.html?c=viewer&bandnummer=bsb00001196&pimage=11&v=100&nav=&l=de|czasopismorok = [[Journal of Zoology1775|Proceedingswydawca of the= ZoologicalChristian SocietyFriedrich ofGünther London]]| woluminmiejsce = 4Glogau| |strony = 1353|rok = 1836 |język = ende}}</ref>
<ref name="Ogilby">{{cytuj pismo |autor = W. Ogilby|tytuł = On the generic characters of Ruminants|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/30570862|czasopismo = [[Journal of Zoology|Proceedings of the Zoological Society of London]]| wolumin = 4 |strony = 135|rok = 1836 |język = en}}</ref>
# <ref name="Cichocki&inni">Nazwy zwyczajowe za: {{Cytuj książkę | autor = W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata | wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | rok = 2015 | isbn = 978-83-88147-15-9| strony = 171| język = pl en}}</ref>
# <ref name="BurginCichocki&inni">Nazwy zwyczajowe za: {{cytujCytuj książkę | autor = C.JW. BurginCichocki, D.EA. WilsonWażna, R.AJ. MittermeierCichocki, A.BE. RylandsRajska-Jurgiel, T.EA. LacherJasiński & W. SechrestBogdanowicz| tytuł = IllustratedPolskie Checklistnazewnictwo ofssaków theświata Mammals| ofwydawca the= World|urlMuzeum =i https://www.lynxeds.com/product/illustrated-checklist-of-the-mammals-of-the-world/|Instytut rokZoologii =PAN 2020|wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|częśćWarszawa = 2|tytuł częścirok = Eulipotyphla2015 to Carnivora| isbn = 978-8483-1672888147-3515-09| strony = 314171| język = pl en}}</ref>
# <ref name="MattioliBurgin&inni">{{Cytujcytuj książkę | autor = C.J. Burgin, D.E. Wilson &, R.A. Mittermeier, (redA.B. redRylands, T.)E. Lacher & W. Sechrest| tytuł = [[HandbookIllustrated Checklist of the Mammals of the World]] | autor rurl = Shttps://www. Mattiolilynxeds.com/product/illustrated-checklist-of-the-mammals-of-the-world/| rozdziałrok = Family Cervidae (Deer)2020| część = 2 | tytuł części = Hoofed Mammals | wydawca = Lynx Edicions | miejsce = Barcelona|część = 2|tytuł stronyczęści = 427–428|Eulipotyphla to Carnivora|isbn = 978-84-9655316728-7735-40| rokstrony = 2011 314| język = en}}</ref>
# <ref name="Wilson&ReederMattioli">{{cytujCytuj książkę stronę| autor = D.E. Wilson & DR.MA. ReederMittermeier (red. red.redaktorzy)|url = https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=14200216|tytuł = Genus[[Handbook ''Capreolus''of the Mammals of the World]] |opublikowany autor r = JohnsS. HopkinsMattioli| Universityrozdział Press= Family Cervidae (Deer)|praca część = Mammal2 Species| oftytuł theczęści World.= AHoofed TaxonomicMammals and| Geographicwydawca Reference= (Wyd.Lynx 3)Edicions |rok miejsce = 2005Barcelona | datastrony dostępu= 427–428| isbn = 2021978-0484-1096553-77-4| rok = 2011 | język = en}}</ref>
# <ref name="PalmerWilson&Reeder">{{cytuj pismostronę| autor = TD.SE. Palmer|Wilson autor& linkD.M. =Reeder Theodore(redaktorzy)|url Sherman= Palmerhttps://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=14200216|tytuł = IndexGenus Generum''Capreolus'' Mammalium:|opublikowany a= ListJohns ofHopkins theUniversity GeneraPress and|praca Families= ofMammal Mammals|urlSpecies =of https://wwwthe World.biodiversitylibrary.org/page/27791905|rok =A 1904|czasopismoTaxonomic =and NorthGeographic AmericanReference Fauna(Wyd. 3) |woluminrok = 232005 | stronydata =dostępu 158= 2021-04-10|język = en}}</ref>
<ref name="Palmer">{{cytuj pismo| autor = T.S. Palmer| autor link = Theodore Sherman Palmer|tytuł = Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791905|rok = 1904|czasopismo = North American Fauna |wolumin = 23| strony = 158 |język = en}}</ref>
# <ref name="Pielowski">{{Cytuj|autor = Zygmunt Pielowski|tytuł = Sarna|data = 1984|isbn = 83-09-00796-5|wydawca = [[Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne|Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne]] | miejsce = [[Warszawa]]}}</ref>
<ref name="mdd">{{cytuj stronę | url = https://www.mammaldiversity.org/tree.html| tytuł = Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy| praca = ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13)|opublikowany = American Society of Mammalogists| data dostępu = 2024-08-06| autor = N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby| język = en}}</ref>
# <ref name="PZŁ">{{Cytuj | tytuł = Sarna | url = http://src.pzlow.pl/hodowla-gospodarka-polowanie/gatunki-lowne/sarna/ | opublikowany = pzlow.pl | data dostępu = 2016-02-11 | archiwum = https://web.archive.org/web/20160216183212/http://src.pzlow.pl/hodowla-gospodarka-polowanie/gatunki-lowne/sarna/ | zarchiwizowano = 2016-02-16 }}</ref>
<ref name="amw">{{cytuj książkę| autor = Lynx Nature Books| tytuł = All the Mammals of the World|url = | rozdział = Class Mammalia|rok = 2023|wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|isbn = 978-84-16728-66-4|strony = 593|język = en}}</ref>
▲}}
<ref name="vis&kal">{{cytuj pismo |autor = I.A. Vislobokova, E. Dmitrieva & N. Kalmykov|tytuł = Artiodactyls from the Late Pliocene of Udunga, western Trans-Baikal, Russia |url = |czasopismo = Journal of Vertebrate Paleontology| wolumin = 15|numer = 1|strony = 146|rok = 1995|doi = 10.2307/4523613|język = en}}</ref>
<ref name="kah01">{{cytuj pismo |autor = H.-D. Kahlke |tytuł = Neufunde von Cerviden-Resten aus dem Unterpleistozän von Untermaßfeld|url = |czasopismo = Monographien des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz| wolumin = 40|numer = 2|strony = 461|rok = 2001| język = de}}</ref>
<ref name="kaup">{{cytuj pismo |autor = J.J. Kaup|tytuł = Vier urweltliche Hirsche des Darmstädter Museum|url = |czasopismo = Archiv für Mineralogie, Geognosie, Bergbau und Hüttenkunde| wolumin = 6|strony = 222|data = 1833 |doi = 10.1515/9783112665985-002|język = de}}</ref>
<ref name="kah56">{{cytuj książkę| autor = H.-D. Kahlke| tytuł = Die Cervidenreste aus den altpleistozänen Ilmkiesen von Suessenborn bei Weimar |url = |rok = 1956|wydawca = Akademie-Verlag|miejsce = Berlin| strony = 1-31|język = de}}</ref>
</references>
 
{{Kontrola autorytatywna}}
 
[[Kategoria:Jeleniowate]]
[[Kategoria:Taksony opisane przez Johna Edwarda Graya]]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Sarna”