Niewolnictwo: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
Nie podano opisu zmian Znaczniki: Wycofane VisualEditor Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
m przenoszę link zewnętrzny do dedykowanego parametru |
||
| (Nie pokazano 18 wersji utworzonych przez 14 użytkowników) | |||
Linia 1:
{{Dopracować|więcej przypisów=2020-02}}
[[Plik:Slave Auction.jpg|thumb|
'''Niewolnictwo''' – [[zjawisko społeczne|zjawisko]] [[społeczeństwo|społeczne]], którego
Niewolnictwo oznaczać może sytuację faktyczną lub prawną. W ujęciu [[prawo|prawnym]] jest ono [[Instytucja prawna|instytucją]], sprowadzającą się do tego, że niewolnik jest rzeczą, tj. przedmiotem [[prawo rzeczowe|praw rzeczowych]] innej osoby, i zgodnie z prawem może być [[Umowa sprzedaży|zbywany]], [[Nabycie|kupowany]], [[Umowa użyczenia|użyczany (pożyczany)]], [[Umowa darowizny|darowany]], [[zastaw]]iany itd. Konwencja Genewska z 1926 (patrz niżej) definiuje niewolnictwo jako ''stan lub położenie jednostki względem której stosowane postępowanie w całości lub w części wynikające z prawa własności'', zaś ''handel niewolnikami oznacza i obejmuje wszelkie czynności związane ze schwytaniem, nabyciem jakiejkolwiek osoby lub rozporządzeniem nią w celu uczynienia z niej niewolnika, wszelkie czynności związane z nabyciem niewolnika w celu sprzedaży lub zamiany, wszelkie czynności dotyczące sprzedaży lub zamiany osoby nabytej dla tych celów, jak również w ogóle wszelki rodzaj handlu lub przewozu niewolników jakimikolwiek środkami transportu.'' Definicje te powtarza Konwencja Genewska z 1956 r.<ref>W polskim przekładzie Konwencji z 1926 ''wynikające z prawa własności'', zaś Konwencji 1956 ''związane z prawem własności''. W [[język autentyczny|tekstach oryginalnych]] w obu Konwencjach użyte są te same słowa ([[język angielski|ang.]] ''status or condition of a person over whom any or all of the powers attaching to the right of ownership are exertised'', [[język francuski|fr.]] ''l’etat ou la condition d’un individu sur lequel s’exercent les attributs du droit de propriete ou certains d’entre eux'').</ref> W czasach obecnych, gdy niewolnictwo zostało zakazane we wszystkich prawodawstwach świata, niewolnictwo sprowadza się do stanu, w którym niewolnik faktycznie znajduje się w sytuacji przedmiotu, stanowiącego czyjąś własność, jednak ten stan rzeczy nie jest chroniony prawem, a wręcz stanowi [[przestępstwo]].
Linia 15:
== Niewolnictwo a inne formy zależności ==
Najważniejszą cechą wyróżniającą system niewolniczy od innych stosunków zależności (np. [[poddaństwo|poddaństwa]] osobistego chłopów) był fakt, że niewolnik był zawsze rzeczą także z punktu widzenia państwa. Niewolnik – jako rzecz – nie posiadał żadnych obowiązków wobec państwa, zaś np. poddany chłop pańszczyźniany, znajdujący się w identycznej sytuacji faktycznej (obowiązek świadczenia przymusowej, nieodpłatnej pracy na rzecz pana) oraz bardzo zbliżonej sytuacji prawnej (możliwość sprzedaży, a nawet – w niektórych krajach i pewnych okresach historycznych, np. średniowiecznej Japonii czy przedrozbiorowej Polsce – zabicia przez pana), z punktu widzenia prawa był jednak także poddanym władcy kraju i jako taki podlegał (lub z prawnego punktu widzenia mógł podlegać) pewnym obowiązkom, jak np. płacenie podatków czy służba wojskowa. Według [[Jan Sowa|Jana Sowy]] istotną różnicą między niewolnictwem a [[Pańszczyzna|pańszczyzną]] jest to, że w niewolnictwie ludźmi handlowano indywidualnie, a w przypadku pańszczyzny zazwyczaj handel prowadzono hurtowo, sprzedając całe wsie wraz z przypisanymi do nich chłopskimi rodzinami<ref>[[Jan Sowa]]: ''Inna Rzeczpospolita jest możliwa. Widma przeszłości, wizje przyszłości'', Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa 2015, s. 57.</ref>. Nie wszędzie było to jednak regułą, a w odniesieniu do poddanych pańszczyźnianych, niebędących chłopami, często w Rosji sprzedawano ich indywidualnie, bądź pojedynczymi rodzinami<ref>{{Cytuj | url=https://wyborcza.pl/alehistoria/7,121681,27631359,handel-ludzmi-w-rosji-suka-mysliwska-kosztowala-tyle-co-50.html | tytuł=Wyborcza.pl<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=pl/alehistoria/7,121681,27631359,handel-ludzmi-w-rosji-suka-mysliwska-kosztowala-tyle-co-50.html | data dostępu=2024-04-24}}</ref>.
== Ekonomiczny aspekt niewolnictwa ==
Linia 22:
Z punktu widzenia gospodarczego niewolnictwo było krytykowane już przez [[Adam Smith|Adama Smitha]], który wskazywał na nieefektywność tego typu pracy. Potwierdzeniem głoszonych przez niego tez może być fakt, że po zniesieniu niewolnictwa zwiększyła się produkcja.
Ta krytyka była wznowiona przez polskiego publicystę, piszącego po francusku [[Théodore de Korwin Szymanowski|Teodora Korwin Szymanowskiego]], który proponował w 1891 centralny bank dla Afryki i handel surowcami zamiast ludźmi<ref>{{Cytuj książkę |nazwisko = Korwin Szymanowski |imię = Teodor |autor link = Théodore de Korwin Szymanowski |
{{Osobny artykuł|Niewolnictwo płacowe}}
Termin „niewolnictwo płacowe” opisuje zależność danej osoby od zarobków jako źródła utrzymania, zwłaszcza gdy te są niskie, warunki pracy złe oraz istnieje niewielka szansa na awans bądź zmianę zawodu. Termin jest często używany przez krytyków pracy do opisywania wyzysku i [[Stratyfikacja (socjologia)|stratyfikacji społecznej]]. Niewolnictwo płacowe zakłada, że wybór między pracą, a śmiercią z [[Głód|głodu]], [[Bezdomność|bezdomnością]] czy [[Marginalizacja społeczna|wykluczeniem społecznym]] wcale nie jest [[Wolny wybór|wolnym wyborem]]. Jest uznawany za formę [[Alienacja|alienacji]] ustanowionej przez człowieka i opartej na relacji zniewolenia. Innymi słowy, człowiek codziennie zatrudnia swoją siłę roboczą wyłącznie aby przetrwać<ref>{{Cytuj |tytuł = Definition of WAGE SLAVE |data dostępu = 2022-08-09 |opublikowany = merriam-webster.com |url = https://www.merriam-webster.com/dictionary/wage+slave |archiwum = https://web.archive.org/web/20220429152909/https://www.merriam-webster.com/dictionary/wage%20slave |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Definition of wage slave |data dostępu = 2022-08-09 |opublikowany = dictionary.com |url = https://www.dictionary.com/browse/wage-slave |archiwum = https://web.archive.org/web/20220730040839/https://www.dictionary.com/browse/wage-slave |język = en}}</ref>. Pokrewnym terminem jest „przymus ekonomiczny”, który odnosi się szerzej do sytuacji ekonomicznej danej osoby, ale jest również stosowany w odniesieniu do wykonywania pracy na rzecz innych podmiotów<ref>{{Cytuj |autor = Robert Kiewlicz |tytuł = Kredyt to nie dar od losu, ale raczej przymus ekonomiczny |data = 2015-04-27 |data dostępu = 2022-08-12 |opublikowany = trojmiasto.pl |url = https://biznes.trojmiasto.pl/Kredyt-to-nie-dar-od-losu-ale-raczej-przymus-ekonomiczny-n89873.html |archiwum = http://web.archive.org/web/20200815180709/https://biznes.trojmiasto.pl/Kredyt-to-nie-dar-od-losu-ale-raczej-przymus-ekonomiczny-n89873.html |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Jaroslav Fiala |tytuł = Nie jesteśmy wolni, bo życie marnujemy w pracy |data = 2019-06-03 |data dostępu = 2022-08-12 |opublikowany = KrytykaPolityczna.pl |url = https://krytykapolityczna.pl/swiat/wolnosc-a-praca-kapitalizm/ |archiwum = http://web.archive.org/web/20220812092649/https://krytykapolityczna.pl/swiat/wolnosc-a-praca-kapitalizm/ |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Małgorzata Henryka Kowalczyk |tytuł = The Prostitution of Women – A Conscious Choice of a Life Path or Economic Duress |czasopismo = Rocznik Andragogiczny |data = 2015 |data dostępu = 2022-08-12 |issn = 2391-7571 |wolumin = 22 |s = 213–227 |doi = 10.12775/RA.2015.012 |język = en}}</ref>.
Termin „niewolnictwo” lub „praca niewolnicza” obecnie używany jest przenośnie także w odniesieniu do ciężkiej lub źle płatnej pracy, często jedynej dostępnej w danym rejonie.
Linia 60 ⟶ 64:
== Linki zewnętrzne ==
; Polskojęzyczne
* {{Cytuj stronę | url = http://www.globalexchange.org/campaigns/fairtrade/cocoa/ | tytuł = O wykorzystywaniu dzieci do pracy w przemyśle spożywczym | opublikowany = globalexchange.org | archiwum = https://web.archive.org/web/20110902152308/http://www.globalexchange.org/campaigns/fairtrade/cocoa/ | zarchiwizowano = 2011-09-02}} {{lang|en}}▼
* {{otwarty dostęp}} [[Piotr Jaroszyński]], ''[http://www.ptta.pl/pef/pdf/n/niewolnictwo.pdf Niewolnictwo]'', [[Powszechna Encyklopedia Filozofii]], Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, ptta.pl [dostęp 2024-05-16].
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/3440615.stm O współczesnym niewolnictwie w Brazylii] {{lang|en}}▼
* {{Cytuj stronę |url = http://www.sprawiedliwyhandel.pl/linki/praca.html |tytuł = Katalog stron obcojęzycznych na temat niewolnictwa i warunków pracy, w tym stron organizacji antyniewolniczych |archiwum = https://web.archive.org/web/20070222150845/http://www.sprawiedliwyhandel.pl/linki/praca.html |data dostępu = 2006-05-30 |zarchiwizowano = 2007-02-22 }}▼
* {{Cytuj stronę | url = http://maitri.diecezja.gda.pl/gazetka/spis/wplywy/niewolni.htm | tytuł = Niewolnictwo nowożytne i współczesne – zestaw artykułów | opublikowany = maitri.diecezja.gda.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20060517222805/http://maitri.diecezja.gda.pl/gazetka/spis/wplywy/niewolni.htm | zarchiwizowano = 2006-05-17}}
* [http://www.strada.org.pl ''La Strada'' – Fundacja Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu]
; Anglojęzyczne
▲{{Niewolnictwo}}
▲* {{Cytuj stronę | url = http://www.globalexchange.org/campaigns/fairtrade/cocoa/ | tytuł = O wykorzystywaniu dzieci do pracy w przemyśle spożywczym | opublikowany = globalexchange.org | archiwum = https://web.archive.org/web/20110902152308/http://www.globalexchange.org/campaigns/fairtrade/cocoa/ | zarchiwizowano = 2011-09-02}} {{lang|en}}
▲* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/3440615.stm O współczesnym niewolnictwie w Brazylii] {{lang|en}}
▲* {{Cytuj stronę |url = http://www.sprawiedliwyhandel.pl/linki/praca.html |tytuł = Katalog stron obcojęzycznych na temat niewolnictwa i warunków pracy, w tym stron organizacji antyniewolniczych |archiwum = https://web.archive.org/web/20070222150845/http://www.sprawiedliwyhandel.pl/linki/praca.html |data dostępu = 2006-05-30 |zarchiwizowano = 2007-02-22 }}
* {{paywall}} ''[https://www.rep.routledge.com/articles/thematic/slavery/v-1 Slavery]'' {{lang|en}}, [[Routledge Encyclopedia of Philosophy]], rep.routledge.com [dostęp 2023-05-13].
{{Kontrola autorytatywna}}
| |||