Biłgoraj: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycję użytkownika 83.4.64.128 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to RedaktorNGB. Znacznik: Wycofanie zmian |
m aktualizacja |
||
| (Nie pokazano 20 wersji utworzonych przez 13 użytkowników) | |||
Linia 13:
|data założenia = 1578
|prawa miejskie = 1578
|stanowisko zarządzającego = Burmistrz
|zarządzający = Wojciech Adam Gleń<ref>{{Cytuj stronę |url = https://www.bilgoraj.pl/page/1069/burmistrz-miasta-wojciech-glen.html |tytuł = Burmistrz Miasta – Wojciech Gleń |praca = Urząd Miasta Biłgoraja |opublikowany = bilgoraj.pl}}</ref>
|powierzchnia = 21,1{{r|rocz22}}
|wysokość = 184–212
Linia 23:
|kod pocztowy = 23-400 do 23-403
|tablice rejestracyjne = LBL
|plan miasta =
|kod mapy = powiat biłgorajski
|współrzędne = 50°32′27″N 22°43′19″E
Linia 74 ⟶ 75:
=== Układ przestrzenny ===
Według danych z 2002<ref name="autonazwa1">{{cytuj stronę |url = http://www.regioset.pl/ |tytuł = Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset |opublikowany = regioset.pl |język = pl |data dostępu = 2010-09-14}}</ref> Biłgoraj ma obszar 20,85 km², z czego 55% stanowią użytki rolne, 9% użytki leśne, a 36% obszary pozostałe – w tym [[Urbanizacja|zurbanizowane]]. Miasto stanowi 1,24% powierzchni powiatu. Jego rozciągłość [[południk]]owa wynosi ok. 5,6 km, a [[równoleżnik]]owa ok. 5,3 km<ref name=":0" />.
Zabudowa miasta przestrzennie jest podzielona na dwie części. Dzieli je płynąca w kierunku południowo-zachodnim [[Łada (rzeka)|Biała Łada]] wraz z nadrzecznymi [[łąka]]mi<ref name=":0">Pomiar i podgląd w [http://geoportal.gov.pl Geoportalu] [dostęp 2019-03-22].</ref>. Na lewym (wschodnim) brzegu rzeki znajduje się właściwa, większa część Biłgoraja. Na prawym (zachodnim) brzegu zlokalizowanych jest kilka osiedli, z których największe to [[Różnówka]].
Linia 100 ⟶ 101:
Na 100 mężczyzn w Biłgoraju przypada 108 kobiet; na 100 osób w [[Wiek produkcyjny|wieku produkcyjnym]] 65 osób w wieku nieprodukcyjnym. [[Gęstość zaludnienia]] to 1256 osób na 1 km². Stopa [[Bezrobocie|bezrobocia rejestrowanego]] w 2016 wynosiła w Biłgoraju 4,8%, a więc jest znacznie niższa, niż średnia w województwie lubelskim (w analogicznym okresie wynosiła ona 10,3%<ref>Województwo lubelskie – Urząd Statystyczny w Lublinie, Bank Danych lokalnych na rok 2017.</ref>)<ref name=":7" />.
== Ludzie związani z Biłgorajem ==
{{Kategoria główna|Ludzie związani z Biłgorajem}}{{Kategoria główna|Ludzie urodzeni w Biłgoraju}}
== Samorząd, administracja, ustrój miasta ==
=== Samorząd ===
Biłgoraj jest [[Gmina miejska|gminą miejską]]. [[Rada gminy|Rada Miasta]] jako organ uchwałodawczy samorządu liczy 21 członków; organem wykonawczym jest [[burmistrz|burmistrz miasta]]. Funkcję tę od
Biłgoraj jest ponadto siedzibą [[Powiat (Polska)|powiatu]] oraz [[Gmina wiejska|gminy wiejskiej]] (tzn. obejmującej okoliczne miejscowości, nie posiadające statusu miasta). W związku z tym znajdują się w nim siedziby władz samorządowych tych jednostek: [[starostwo powiatowe]] i [[urząd gminy]].
Linia 172 ⟶ 176:
! Data podpisania umowy
|-
| [[Bílina (miasto)|Bílina]] || {{Państwo|CZE}} ||align=
|-
| [[Nowowołyńsk]] || {{Państwo|UKR}} ||align=
|-
| [[Kielmy (Litwa)|Kielmy]] || {{Państwo|LTU}} ||align=
|-
| [[Crailsheim]] || {{Państwo|DEU}} ||align=
|-
| [[Stropkov]] || {{Państwo|SVK}} ||align=
|-
| [[Afula]] || {{Państwo|ISR}} ||align=
|}
Linia 269 ⟶ 273:
Okres [[I wojna światowa|I wojny światowej (1914-1918)]] zaznaczył się w Biłgoraju tym, że w 1915 miasto zostało ostatecznie opuszczone przez Rosjan, którzy po ofensywach armii [[Austro-Węgry|austro-węgierskiej]] wycofali się na wschód. Za nimi ewakuowała się część mieszkańców, którzy przyłączyli się do [[Bieżeństwo|bieżeńców]]. Od tego czasu Biłgoraj znajdował się pod jurysdykcją władz austriackich, które prowadziły politykę rabunkową i mocno obciążającą mieszkańców<ref name="bilgoraj.pl" />. W latach wojny miasto zostało nawiedzone przez epidemie [[Cholera|cholery]] i [[Dur brzuszny|tyfusu]], według różnych źródeł pociągnęły one za sobą śmierć ok. 2,5 tys. ludzi<ref>[http://www.bilgorajska.pl/aktualnosc,5212,0,0,0,Zapomniany-bilgorajski-cmentarz.html ''Zapomniany biłgorajski cmentarz'', bilgorajska.pl].</ref>. Ogólnie z działań wojennych miasto wyszło z liczbą ludności uszczuploną o połowę.
Odzyskanie niepodległości w 1918 spotkało się z pozytywną reakcją mieszkańców, a stacjonujący w Biłgoraju żołnierze austriaccy zostali rozbrojeni przez członków miejskiego oddziału [[Polska Organizacja Wojskowa|Polskiej Organizacji Wojskowej]]<ref>[https://www.bilgoraj.pl/page/789/historia-miasta-4.html ''Historia miasta'', Balicki, bilgoraj.pl].</ref>. Podczas [[wojna polsko-bolszewicka|wojny polsko-bolszewickiej (1919-1921)]] Biłgoraj nie znalazł się bezpośrednio w strefie działań zbrojnych<ref group="uwaga">Najbliżej Biłgoraja – ok. 60km na wschód od miasta – front znajdował się w sierpniu 1920. W pobliżu [[Zamość|Zamościa]] rozegrała się wówczas kawaleryjska [[Bitwa pod Komarowem]].</ref>.
Nastroje mieszkańców miasta i okolic w okresie ofensywy bolszewickiej w lipcu 1920 roku opisywał meldunek miejscowego Komitetu Obrony Narodowej: "Na ogół ludność oczekuje przyjścia bolszewików i twierdzi że wówczas będzie miała ziemię i wolność, "bo się panom wszystko zabierze". (...) Nie ma ani jednej gminy, gdzie by się nie ukrywano przed poborem"<ref>Jan Szczepański „Władze i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej wobec bolszewickiego zagrożenia w 1920 roku“ Wydawnictwo Sejmowe 2022, ISBN 978-83-7666-720-1, s. 256</ref>.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Biłgoraj wciąż stanowił siedzibę powiatu, od tego momentu znajdującego się w [[Województwo lubelskie (II Rzeczpospolita)|województwie lubelskim]]. Miasto, z powodu kryzysu trwającego od połowy XIX w., było ośrodkiem ubogim i zaniedbanym. Polskie władze podjęły wysiłki inwestycyjne: m.in. w 1928 wybudowano nowy gmach Szpitala Powiatowego, w latach 1928–1930 dokonano [[Elektryfikacja|elektryfikacji]] miasta, wzniesiono też nowe placówki szkolne. Ze względu na zły stan dróg dojazdowych duże znaczenie miało uruchomienie w 1915 [[Kolej wąskotorowa Zwierzyniec – Biłgoraj|wąskotorowego połączenia kolejowego]].
Linia 302 ⟶ 308:
=== Czasy najnowsze ===
Zakończenie wojny na terenie Biłgoraja spowodowało konflikt o władzę. Spór trwał między komunistami przybyłymi z wojskami radzieckimi a polskimi partyzantami, lojalnymi wobec [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|rządu RP na uchodźstwie]]. W lipcu 1944 partyzanci [[Armia Krajowa|AK]] i [[Bataliony Chłopskie|BCh]] wkroczyli do Biłgoraja, zorganizowali [[Defilada|defiladę]], utworzyli [[Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie|Delegaturę Rządu w Londynie]] i własne służby porządkowe. Jednocześnie administrację zaczęły tworzyć władze sowieckie. Funkcję tymczasowego burmistrza pełnił [[Stanisław Bieniek]]. Po kilku dniach instytucje partyzanckie przestały istnieć, a Biłgoraj znalazł się pod jurysdykcją władz komunistycznych.
Po 1944 r. Biłgoraj był ośrodkiem działania [[Działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce|konspiracyjnych organizacji antykomunistycznych]]. Oddziały tzw. ''żołnierzy wyklętych'' m.in. dokonały zbrojnych ataków na komendę [[Milicja Obywatelska|Milicji Obywatelskiej]] w maju i czerwcu 1945.
Linia 381 ⟶ 387:
[[Plik:Biłgoraj - typ budownictwa - 1905.jpg|thumb|Drewniany dom z podcieniami – typowa architektura dawnego centrum Biłgoraja. Grafika Maksymiliana Bystydzieńskiego z 1905 r.]]
Inną cechą biłgorajskiej zabudowy było powiązanie części obiektów z wymogami, które narzucało im funkcjonowanie zakładów sitarskich. Duża liczba domów prywatnych była podzielona na dwie części: mieszkalną oraz warsztatową (z pomieszczeniami do pracy oraz magazynowymi). Wokół domów stawiano obiekty, które służyły potrzebom sitarzy (m.in. wozownie). Te drewniane zespoły budynków nazywano ''zagrodami sitarskimi''. Szereg takich zlokalizowany był m.in. wzdłuż ul. Nadstawnej<ref>[https://archive.ph/20120721083853/http://www.bilgoraj.lbl.pl/hist/dzieje/uklad.php ''Dzieje Biłgoraja'', rozdz. ''Układ przestrzenny miasta'', Markiewicz, Śladkowski, Szczygieł, Lublin 1985.]</ref>.
Drewniane domy w okolicach Rynku posiadały [[podcień]]. Jednak już na początku XX w. Rynek zabudowany był kamienicami murowanymi. Wzdłuż ulic stały także domy, które charakterem nawiązywały do etnicznego pochodzenia mieszkańców – na dawnych fotografiach widać m.in. drewniane domy [[Tatarzy|tatarskie]]. Niektóre z obiektów miały charakter miejskich dworków (np. tzw. ''dworek modrzewiowy'' przy ul. Tadeusza Kościuszki).
Linia 656 ⟶ 662:
Poetami, którzy tworzyli utwory liryczne związane z Biłgorajem, są [[Wacław Oszajca]] i [[Urszula Kozioł]]. Epizodycznie Biłgoraj pojawiał się też w utworach [[Konstanty Ildefons Gałczyński|Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego]] i [[Miron Białoszewski|Mirona Białoszewskiego]]. Ogólnie jednak nie stanowił ośrodka, z którym szeroko związani byli liczni literaci, wobec czego nawiązań do miasta w literaturze nie ma aż tak wiele<ref>M. Kurzyna, ''Przewodnik krajoznawczy po Biłgoraju (...)''.</ref>.
Niezbyt liczne są biłgorajskie nawiązania w innych dziedzinach sztuki i kultury popularnej. Wśród nich znany jest utwór [[Muzyka|muzyczny]] [[Grzegorz Ciechowski|Grzegorza Ciechowskiego]] ''Piejo kury, piejo'', wydany na płycie ''[[ojDADAna]]'' z 1996. [[Folklor]]ystyczny teledysk do utworu wyreżyserował [[Jan Jakub Kolski]], jednak elementy w nim się znajdujące nie reprezentują kultury ludowej ziemi biłgorajskiej<ref>[
Jeśli chodzi o [[Film|sztukę filmową]], to Biłgoraj jest głównym miejscem akcji oraz miejscem kręcenia zdjęć filmu ''[[Motór (film)|Motór]]'' w reżyserii Wiesława Palucha. Epizodycznie pojawiał się też w [[Serial telewizyjny|serialach telewizyjnych]] ''[[Polskie drogi (serial telewizyjny)|Polskie drogi]]'' i ''[[Dom (serial telewizyjny)|Dom]]''.
Linia 743 ⟶ 749:
<references>
<ref name="populacja2019">{{Cytuj |tytuł = Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny |data dostępu = 2020-07-18 |opublikowany = demografia.stat.gov.pl |url = http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx}}</ref>
</references>
Linia 785 ⟶ 791:
* [http://bilgoraj.wkraj.pl Galeria panoramicznych fotografii Biłgoraja] {{lang|pl}}
* {{Cytuj stronę |url = http://www.miastadawniej.pl/galeria-miast/lubelskie/lubelskie/bilgoraj |tytuł = Galeria historycznych fotografii Biłgoraja w serwisie ''Miasta Dawniej'' |opublikowany = miastadawniej.pl |archiwum = https://web.archive.org/web/20181022233049/http://www.miastadawniej.pl/galeria-miast/lubelskie/lubelskie/bilgoraj |zarchiwizowano = 2018-10-22 |język = pl}}
*
* [https://www.bilgoraj.pl Oficjalny serwis Urzędu Miasta w Biłgoraju] {{lang|pl}}
* [http://www.bilgoraj.lbl.pl Serwis internetowy ''Strona Miasta''] (witryna nieuaktualniana od 2005) {{lang|pl}}
Linia 793 ⟶ 799:
{{Powiat biłgorajski (dawny)}}
{{Miasta województwa lubelskiego}}
{{Kontrola autorytatywna}}
Linia 800 ⟶ 807:
[[Kategoria:Miasta w Polsce lokowane w XVI wieku]]
[[Kategoria:Miasta w województwie lubelskim]]
[[Kategoria:
[[Kategoria:Byłe Artykuły na Medal]]
| |||