Ryżyn: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m Przywrócono przedostatnią wersję, jej autor to Adas bot. Autor wycofanej edycji to 83.23.66.52. |
drobne redakcyjne |
||
| (Nie pokazano 40 wersji utworzonych przez 20 użytkowników) | |||
Linia 1:
{{
|
|rodzaj miejscowości = wieś
|zdjęcie =
|opis zdjęcia =
|alt zdjęcia =
|województwo = wielkopolskie
|powiat = [[Powiat międzychodzki|międzychodzki]]
|gmina = [[Chrzypsko Wielkie (gmina)|Chrzypsko Wielkie]]
|sołectwo =
|miejscowość podstawowa =
|wysokość = 57,5 - 71
|liczba ludności = 172
|rok = 2010
|strefa numeracyjna = 61
|kod pocztowy = 64-412<ref>{{Poczta Polska|2022-10|s=1130}}</ref>
|tablice rejestracyjne = PMI
|SIMC = 0581304
|kod mapy = Chrzypsko Wielkie (gmina)
|współrzędne = 52°38'22"N 16°10'36"E<ref name="prng">{{PRNG Miejscowości|119499|data=2023-11-05}}</ref>
|commons =
|www =
}}
'''Ryżyn''' (pol. hist. „Rzyżyno”{{odn|Gąsiorowski|2003|s=267-268}}) – [[wieś]] [[sołectwo|sołecka]] w [[Polska|Polsce]] położona w [[województwo wielkopolskie|województwie wielkopolskim]], w [[powiat międzychodzki|powiecie międzychodzkim]], w [[Chrzypsko Wielkie (gmina)|gminie Chrzypsko Wielkie]], przy [[Drogi wojewódzkie w Polsce|drodze wojewódzkiej]] nr {{AS-droga|W|133}}.
== Historia ==
Wieś pierwotnie związana była z [[Wielkopolska|Wielkopolską]]. Ma metrykę [[Średniowiecze|średniowieczną]] i istnieje co najmniej od początku XV wieku. Wymieniona pierwszy raz w [[Łacina|łacińskim]] dokumencie z 1404 jako „ Zirzewo”, 1419 odnotowano odmiejscowe nazwisko „Szyrzynsky”, 1420 „Szirzino”, 1435 „Szyrzyno”, 1447 „Szyrzino”, 1457 odmiejscowe nazwisko „Zyrzinsky”, 1464 „Zirzino”, 1466 „Zyrzyno”, 1499 „Rzyzino”, 1508 „Zyrzino”, 1563 „Rzessino”, 1564 „Rzezyno”, 1577 „Zerzino”, 1602 „Ryzyno”, 1603 „Rzizino”{{odn|Gąsiorowski|2003|s=267-268}}.
Tereny, na których powstała miejscowość były zasiedlone jednak wcześniej niż odnotowały to archiwalne, historyczne zapisy. Odkryto w okolicy dobrze zachowane [[Grodzisko (archeologia)|grodzisko wklęsłe]], otoczone wałem pierścieniowatym, datowane na VIII-IX wiek, które położone jest na [[Półwysep|cyplu]] znajdującym się na południowym brzegu [[Struga (hydrologia)|strugi]], biegnącej na północ od jeziora znajdującego się pomiędzy Ryżynem, a Charcicami. Obok grodziska archeolodzy odkryli również pozostałości dwóch osad{{odn|Gąsiorowski|2003|s=267-268}}.
Miejscowość była początkowo wsią szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej z rodu Szyrzyńskich lub Rzyżyńskich, którzy od nazwy wsi przyjęli swoje [[-ski (nazwisko)|odmiejscowe nazwisko]], a później także do Jabłonowskich, Górków, Rożnowskich, Rokossowskich. W 1450 miejscowość leżała w powiecie poznańskim [[Korona Królestwa Polskiego|Korony Królestwa Polskiego]]. W 1508 leżała w parafii [[Chrzypsko Wielkie]]{{odn|Gąsiorowski|2003|s=267-268}}.
Pierwsza wzmianka w archiwalnych dokumentach pochodzi z 1404 kiedy Mikołaj z Bielejewa wraz z bratem Tomaszem pozwali Jakusza z Niemierzewa o podział dziedzin Rzyżyno, Oporowo koło Ostroroga oraz Bielejewo. W 1419 Mikołaj Rzyżyński (w zapisie Szyrzyński) został odnotowany jako świadek na dokumencie [[Starosta generalny|starosty generalnego]] wielkopolskiego [[Sędziwój Ostroróg (zm. 1441)|Sędziwoja Ostroroga]]. W 1420 Mikołaj oraz Rachwał z Rzyżyna zgłosili [[prawo bliższości]] do wsi Kłodzisko. W 1435 Jan z Ryżyna sprzedał Piotrowi Stokowi z Niemierzewa połowę Niemierzewa za 200 [[Grzywna (jednostka miar)|grzywien]]{{odn|Gąsiorowski|2003|s=267-268}}.
W 1440 rodzeństwo z Ryżyna Piotr i Katarzyna oraz Jan i Dobrogost toczyli spór z Przybysławem z Lubosiny. W 1447 Jan i Dobrogost byli w sporze z Baszem Przyborowskim i Jakubem Charcickim z powodu spiętrzenia wody na „Rzyżyńskim Młynie” i zalania okolicy. W 1450 Jan i Dobrogost sprzedali Marcinowi z Kaczlina swoje części Ryzyna. W 1465 żona Dobrogosta Małgorzata została pozwana przez Marka z Palędzia Małego i Golęczewa o 30 grzywien{{odn|Gąsiorowski|2003|s=267-268}}.
W 1466 Jan z Ryżyna zapisał żonie Katarzynie po 70 grzywien [[posag]]u oraz [[Wiano (majątek)|wiana]] na połowie wsi. W 1466 Szyman syn Piotra z Ryżyna, w towarzystwie stryja Jana Bielejewskiego oraz wuja Dobiesława z Rozbitka, sprzedał Janowi Jabłonowskiemu 1/3 wsi za 100 grzywien. W 1476 Jan z Ryżyna zapisał żonie Jadwidze po 100 grzywien posagu i wiana na połowie wsi. W 1493 wójt z Obornik Ludgerz zapisał Mikołajowi Rzyżyńskiemu synowi Mroczka 26 grzywien długu. W 1525 Mikołaj oraz Maciej Rzyżyńscy sprzedali Maciejowi Krzyżanowskiemu wieś Ryżyn za 300 grzywien{{odn|Gąsiorowski|2003|s=267-268}}.
W 1508 miejscowość została odnotowana jako opuszczona. W 1509 nie zostały wypełnione formularze podatkowe. W 1563 wieś odnotowana została jako opuszczona,. Miał tylko miejsce pobór podatków z [[Młyn zbożowy|młyna]] dorocznego o jednym [[Koło wodne|kole wodnym]] zwanym „Rzyżyńskim Młynem”. W 1577 miejscowość należała do [[kasztelan]]a śremskiego, [[Podskarbi wielki koronny|podskarbiego wielkiego koronnego]] [[Jakub Rokossowski|Jakuba Rokossowskiego]]. W 1580 zapłacił on pobór podatkowy od 2 [[zagrodnik]]ów, od jednego najemnego robotnika zwanego ratajem, który pracował na dwóch [[pług]]ach oraz od roli [[Karczma|karczmarskiej]]. W 1583 pobór z Ryżyna zapłacił Jan Rokossowski{{odn|Gąsiorowski|2003|s=267-268}}.
W wyniku [[rozbiory Polski|II rozbioru Rzeczypospolitej]] w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie [[Królestwo Prus|Prus]] i jak cała Wielkopolska znalazła się w [[Zabór pruski|zaborze pruskim]]. W okresie [[Wielkie Księstwo Poznańskie|Wielkiego Księstwa Poznańskiego]] (1815-1848) miejscowość należała do wsi większych w ówczesnym pruskim [[Powiat Międzyrzecz|powiecie Międzyrzecz]] w [[Rejencja poznańska (1815–1920)|rejencji poznańskiej]]{{r|Plater}}. Ryżyn należał do okręgu sierakowskiego tego powiatu i stanowił część majątku [[Sieraków]], którego właścicielem był wówczas rząd pruski w Berlinie{{r|Plater}}. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 176 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 23 dymy (domostwa)<ref name="Plater">{{Cytuj książkę |imię=Leon | nazwisko = Plater | tytuł = Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego | wydawca = Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère) [[Jan Nepomucen Bobrowicz|Jana Nepomucena Bobrowica]] | miejsce = [[Lipsk]] | data = [[1846]] | strony = 255 | url = https://books.google.com/books/about/Opisanie_historyczno_statystyczne_Wielki.html?id=1r4aAAAAYAAJ}}</ref>.
[[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miejscowość administracyjnie należała do [[Województwo poznańskie (1975–1998)|województwa poznańskiego]].
== Demografia ==
Według danych Urzędu Gminy w Chrzypsku Wielkim, na koniec 2010 roku Ryżyn liczył '''172 mieszkańców'''.
Powierzchnia wsi wynosi '''4,11 km²''' (dokładnie 411,1045 [[Hektar|ha]]<ref>{{cytuj stronę
| url =http://www.chrzypsko.pl/zalaczniki/Ryzyn.pdf
| tytuł = Plan Odnowy Miejscowości Ryżyn 2011-2018
| data dostępu = 2011-07-20
| autor = Business Mobility International Spółka z o.o.
| data =
| rok = 2011
| miesiąc = kwiecień
| praca =
| opublikowany =
| oznaczenie =
| strony = 8
| język = pl
| id =
| cytat =
}}</ref>), co daje średnią gęstość zaludnienia rzędu '''41,8 osób na km²''' w 2010 r.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:right"
|+ Ludność Ryżyna<ref>{{cytuj stronę
| url =http://www.chrzypsko.pl/zalaczniki/Ryzyn.pdf
| tytuł = Plan Odnowy Miejscowości Ryżyn 2011-2018; 2.2.4. Struktura wieku
| data dostępu = 2011-07-20
| autor = Business Mobility International Spółka z o.o.
| data =
| rok = 2011
| miesiąc = kwiecień
| praca =
| opublikowany =
| oznaczenie =
| strony = 10-11
| język = pl
| id =
| cytat =
}}</ref>
! rok
! 2004
! 2005
! 2006
! 2007
! 2008
! 2009
! 2010
|-
| '''ludność'''
| 148
| 151
| 157
| 163
| 166
| 169
| 172
|-
|}
</center>
Analizując liczebność ludności w latach 2004 – 2010 zaobserwować można stopniowe zwiększanie się liczby ludności w poszczególnych latach.
== Turystyka ==
* Przez centrum [[wieś|wsi]] przebiega czarny szlak rowerowy R-8 {{Szlak rowerowy|czarny}} Wojewódzkiej Trasy "Szlaku Stu Jezior".
== Zabytki ==
[[Plik:Obiekt zabytkowy.svg|15px]] Wiadukt Kolejowy
== Urodzeni w Ryżynie ==
* Na budynku dawnej szkoły znajduje się tablica pamiątkowa zakopiańskiego poety [[Henryk Szulczyński|Henryka Szulczyńskiego]] (ur. 24 grudnia 1924, zm. 2 listopada 1993) urodzonego w Ryżynie.
== Przypisy ==
{{Przypisy}}
== Bibliografia ==
* {{Cytuj książkę |nazwisko = Gąsiorowski |imię = Antoni |tytuł = Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. IV (R – S), zeszyt 2, hasło „Rzyżyno” |url = http://www.slownik.ihpan.edu.pl/search.php?id=22733 |wydawca = Wydawnictwo PTPN |miejsce = Poznań |rok = 2003|isbn = |strony = 267-268|odn = tak}}
== Linki zewnętrzne ==
* {{Szps|22733|Rzyżyno}}
{{Gmina Chrzypsko Wielkie}}
[[Kategoria:Ryżyn| ]]
| |||