Aleksander Kostka-Napierski: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja nieprzejrzana]

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Wersja z 11:11, 11 lut 2005 edytuj Berasategui (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 50 990 edycji mNie podano opisu zmian ← poprzednia edycja		Aktualna wersja na dzień 13:12, 7 cze 2024 edytuj anuluj edycję MarcinWie123 (dyskusja \| edycje) 10 811 edycji int.
(Nie pokazano 132 wersji utworzonych przez 80 użytkowników)
Linia 1: {{Żołnierz infobox '''Aleksander Leon Kostka-Napierski''' (ok. [[1620]]-[[1651]]), oficer polski, w okresie [[wojna trzydziestoletnia\|wojny trzydziestoletniej]] kapitan w służbie szwedzkiej, uczestnik walk w Niemczech. Po śmierci [[Władysław IV\|Władysława IV]] wrócił do Polski. Przywódca chłopów podhalańskich, kontaktował się z [[Bohdan Chmielnicki\|B. Chmielnickim]], chciał rozszerzyć powstanie na tereny polskie. \|imię i nazwisko = Aleksander Kostka-Napierski \|imię i nazwisko org = Aleksander Leon Kostka-Napierski \|pseudonim = Kostka-Napierski \|rodzaj wojsk = lądowe \|zwycięstwa = \|grafika = \|opis grafiki = \|stopień grafika = \|stopień = [[Kapitan (ranga)\|kapitan]] \|data urodzenia = 1617 \|miejsce urodzenia = [[Warszawa]] \|data śmierci = 18 lipca 1651 \|miejsce śmierci = [[Kraków]] \|lata służby = \|siły zbrojne = [[Armia koronna]]<br />[[Szwecja\|Armia szwedzka]] \|jednostki = \|stanowiska = \|wojny i bitwy = [[wojna trzydziestoletnia]],<br />[[Powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego\|powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego w 1651]] \|późniejsza praca = \|odznaczenia = \|commons = Category:Aleksander Kostka-Napierski }} {{wikiźródła\|Bunt Napierskiego}} '''Aleksander Kostka-Napierski''' (ur. [[1617]] w [[Warszawa\|Warszawie]]<ref>{{Cytuj stronę \|url = http://www.wilanow-palac.art.pl/aleksander_kostka_napierski.html \|tytuł = Aleksander Kostka-Napierski \|autor = Roman Marcinek \|opublikowany = Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie \|data dostępu = 2015-07-23}}</ref>, zm. [[18 lipca]] [[1651]] w [[Kraków\|Krakowie]]) – oficer [[Armia koronna\|wojsk koronnych]], uczestnik [[wojna trzydziestoletnia\|wojny trzydziestoletniej]] i przywódca [[Powstanie chłopskie pod wodzą Kostki-Napierskiego\|powstania chłopskiego na Podhalu w 1651]]. == Życiorys == Na początku [[1651]] zorganizował zaciąg wojsk na Podhalu (z udziałem M. Radockiego i S. Łętowskiego). Wydał uniwersały do chłopów w Polsce, wzywając ich do obalenia władzy panów. Jego odezwa nie spotkała się z większym odzewem. Pochodził ze [[Szlachta\|szlacheckiego]] rodu z [[Mazowsze\|Mazowsza]], był wszechstronnie wykształcony i znał języki obce (łacinę, niemiecki i szwedzki). Według jednej z hipotez był szóstym synem króla [[Zygmunt III Waza\|Zygmunta III Wazy]] i przyrodnim bratem [[Władysław IV Waza\|Władysława IV]], według innej hipotezy nazywał się p.s: „Wojciech Stanisław Bzowski”. Wychowywał się najprawdopodobniej u starosty [[Malbork\|malborskiego]] Rafała Kostki. Początkowo służył w rotach szlacheckich, a później w wojsku cudzoziemskim. W okresie [[wojna trzydziestoletnia\|wojny trzydziestoletniej]] służył w armii [[Szwecja\|szwedzkiej]] w stopniu [[Kapitan (ranga)\|kapitana]]. Uczestniczył w działaniach zbrojnych w Niemczech{{odn\|Mała Encyklopedia\|1970\|s=103}}. Przed 1648 wrócił do Polski, a w maju 1648 jako agent króla Władysława IV wyjechał do [[Anglia\|Anglii]], [[Francja\|Francji]], [[Hiszpania\|Hiszpanii]] i Szwecji w celu uzyskania pomocy i wsparcia dla wojny z [[Turcja\|Turcją]]. Po śmierci króla Polski Władysława IV herbu Waza z upoważnienia nowego króla [[Jan II Kazimierz Waza\|Jana II Kazimierza herbu Waza]] w 1650 zajmował się prawdopodobnie werbowaniem [[Chorągiew (wojsko)\|chorągwi]]{{odn\|Lepszy\|1968\|s=266}}. W czerwcu 1651 zajął zamek w [[Czorsztyn]]ie. Nie doczekał się pomocy ze strony księcia siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego, a Czorsztyn, po krótkim oporze, zdobyły wojska biskupa krakowskiego P. Gembickiego. Powstanie stłumiono; Kostka-Napierski wraz z dwoma przywódcami chłopskimi został stracony w Krakowie. Na początku 1651 zorganizował zaciąg wojsk na [[Podhale\|Podhalu]] i [[Beskid Żywiecki\|Beskidzie Żywieckim]] w Żywcu (z udziałem [[Marcin Radocki\|Marcina Radockiego]] i [[Stanisław Łętowski (sołtys)\|Stanisława Łętowskiego]]), posługując się rozkazami królewskimi wydanymi na nazwisko ps. „Napierski” lub ps. „Kostka” (przedtem był znany jako Aleksander Kostka ze Szternberku). Bohater powieści [[Władysław Orkan\|Władysława Orkana]] ''Kostka Napierski. Powieść z XVII wieku'' oraz filmu w reżyserii [[Jan Batory\|Jana Batorego]] ''Podhale w Ogniu''. Patron ulic m. in. w [[Szczecin]]ie, [[Łódź\|Łodzi]], [[Katowice\|Katowicach]], [[Gdynia\|Gdyni]]. W czerwcu 1651 na czele powstańców chłopskich zajął [[zamek w Czorsztynie]]. Tam 22 czerwca wydał [[uniwersał]]y skierowane do chłopów w Polsce, wzywając ich do powstania antyszlacheckiego<ref>Piotr Greiner, Ewa Gronkowska, Ryszard Kaczmarek, Kazimierz Miroszewski, Marek Paździora ''Słownik historii Polski i świata'', Katowice 2005, s. 125.</ref>. W odezwie zapewniał, że król Jan Kazimierz solidaryzuje się z powstańcami oraz że gwarantuje chłopom wolność<ref>Zbigniew Łotys, ''Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia'', Olsztyn 2001, s. 51.</ref>. Usiłował także zwerbować wojska na [[Śląsk]]u. Przypuszczalnie spodziewał się pomocy ze strony księcia siedmiogrodzkiego [[Jerzy II Rakoczy\|Jerzego II Rakoczego]], która jednak nie nadeszła. Czorsztyn po dwudniowym oblężeniu został zdobyty przez wojska biskupa krakowskiego [[Piotr Gembicki\|Piotra Gembickiego]], a przywódcy powstania, Aleksander Kostka-Napierski oraz [[Stanisław Łętowski (sołtys)\|Stanisław Łętowski]], zostali pojmani{{odn\|Lepszy\|1968\|s=267}}, a następnie przewiezieni do Krakowa. Tam Kostka-Napierski w czasie tortur wyznał jedynie, że jest biologicznym synem króla Władysława IV. Po torturach 18 lipca 1651 roku został [[Nabicie na pal\|nabity na pal]]. Następnie ciała (jego oraz Łętowskiego) powieszono na szubienicy<ref>[[Romuald Romański]], ''Najsłynniejsze bękarty w dziejach Polski. Losy pozamałżeńskich dzieci królów i książąt polskich'', Warszawa 2012, s. 69.</ref>. Po kilku dniach ciała zostały zabrane i pochowane w nieznanym miejscu<ref>[[Romuald Romański]], ''Najsłynniejsze bękarty w dziejach Polski. Losy pozamałżeńskich dzieci królów i książąt polskich'', Warszawa 2012, s. 70.</ref>. {{fakt\|data=2016-08\| Przy Kostce-Napierskim znaleziono m.in. uniwersał Chmielnickiego gwarantujący chłopom zwolnienie z pańszczyzny w zamian za przystąpienie do buntu}}. ~~{{stub}}~~ Zdaniem profesorów [[Paweł Wieczorkiewicz\|Pawła Wieczorkiewicza]] i [[Janusz Tazbir\|Janusza Tazbira]], Aleksander Kostka-Napierski miał kontakty z emisariuszami Bohdana Chmielnickiego. Jednakże inni historycy, jak [[Adam Kersten]], podchodzą ostrożnie do jego powiązań z królem szwedzkim, Bohdanem Chmielnickim czy dworem [[Rakoczowie\|Rakoczych]]. [[Kategoria:Postaci historii Polski\|Kostka-Napierski, Aleksander]]▼ == Postać Aleksandra Kostki-Napierskiego w kulturze == Bohater powieści [[Kazimierz Przerwa-Tetmajer\|Kazimierza Przerwy-Tetmajera]] ''Maryna z Hrubego,'' [[Władysław Orkan\|Władysława Orkana]] ''Kostka Napierski. Powieść z XVII wieku'', [[Jalu Kurek\|Jalu Kurka]] ''Nad Czorsztynem się błyska. O Kostce Napierskim opowieść prawdziwa'', dramatu [[Jan Kasprowicz\|Jana Kasprowicza]] ''Bunt Napierskiego'', ballady [[Lucjan Siemieński\|Lucjana Siemieńskiego]] [[Napierski (ballada)\|''Napierski'']] oraz filmu w reżyserii [[Jan Batory\|Jana Batorego]] ''[[Podhale w ogniu]]''. Patron ulic m.in. w Szczecinie, Łodzi, [[ulica Aleksandra Kostki-Napierskiego w Katowicach\|Katowicach]], Dąbrowie Górniczej, Gdyni i Warszawie. == Przypisy == {{Przypisy}} == Bibliografia == * Sława i niesława Kostki-Napierskiego – Janusz Tazbir, w: „Problemy” nr 3/1993 * Jerzy Antoni Kostka, ''Kostkowie herbu Dąbrowa. ''Wyd. Koszalin 2010, s. 119 * {{cytuj książkę \|autor = [[Kazimierz Lepszy]] \|tytuł = Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia \|wydawca = Wiedza Powszechna \|miejsce = Warszawa \|data = 1968 \|odn = {{odn/id\|Lepszy\|1968}}}} * {{cytuj \|tytuł = Mała Encyklopedia Wojskowa (K-Q) \|wydanie = 1 \|wydawca = Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej \|miejsce = Warszawa \|data = 1970 \|odn = {{odn/id\|Mała Encyklopedia\|1970}}}} {{Kontrola autorytatywna}} ▲~~[[Kategoria~~{{SORTUJ:~~Postaci historii Polski\|~~Kostka-Napierski, Aleksander]]}} [[Kategoria:Ludzie związani z Podhalem]] [[Kategoria:Ofiary tortur]] [[Kategoria:Powstańcy przeciw Rzeczypospolitej]] [[Kategoria:Polacy – wojskowi armii szwedzkiej]] [[Kategoria:Polacy w wojnie trzydziestoletniej]] [[Kategoria:Przywódcy powstań chłopskich]] [[Kategoria:Straceni w I Rzeczypospolitej]] [[Kategoria:Straceni przez nabicie na pal]] [[Kategoria:Urodzeni w 1617]] [[Kategoria:Wojskowi I Rzeczypospolitej]] [[Kategoria:Zmarli w 1651]] [[Kategoria:Ludzie urodzeni w Warszawie]]