Tur leśny: Różnice pomiędzy wersjami

U obu płci wyraźne były następujące „dzikie” znaczenia: rozjaśnione (zgodnie z ogólną tonacją maści podstawowej) wewnętrzna strona nóg, podbrzusze oraz okolice między pośladkami. Na przednich nogach na stawie koronowym, [[pęcina|pęcinowym]] i napiąstku od przedniej strony znajdowały się przyciemnione plamy, przy czym plamy na pęcinie i napiąstku łączyła tej samej barwy przyciemniona pręga przebiegająca wzdłuż przedniej krawędzi nadpęcia.

 

[[Plik:Abbildzüchtung des Auerochsen Wildpark Rheingönheim.JPG|mały|250px|Niektóre cechy umaszczenia tura odtworzone u bydła Hecka]]

Tej samej barwy sierść we wnętrzu ucha, ostro kontrastująca z ciemną barwą jego zewnętrznej strony. Takie samo rozjaśnienie umiejscowione było na nogach, wzdłuż szpary międzyracicznej, na stawie koronowym. Dłuższe włosy na końcu ogona czarne. [[Cielę]]ta rodziły się jasno-rdzawo rude, o wiele jaśniejsze niż ich matki. Przy tak jasnej maści opisane wyżej „dzikie znamiona” maści były prawie niewidoczne. Zachowało się w źródłach pisanych określenie „rude jak turzątko”. Barwę dorosłych krów cielęta przybierały przed pierwszą zimą wraz z pierwszą wymianą dziecinnej sierści.

=== Rogi ===

Tury posiadały bardzo charakterystycznie gięte [[Róg (biologia)|rogi]]. Rosły one na boki i do góry, a następnie wyginały się do przodu biegnąc na pewnym odcinku równolegle, po czym zakręcały się do środka a później do góry. Takie ukształtowanie powodowało, że rogi tura stojącego w normalnej pozycji, oglądanego z przodu, tworzyły bardzo charakterystyczną, poziomą elipsę otwartą od góry. Rogi oglądane u tura stojącego bokiem kierowały się do góry, a następnie wyginały do przodu i biegły wygięte do góry pod kątem około 65-80° w stosunku do linii czoła i pyska. U byków rogi były bardziej masywne niż u krów (grubsze w stosunku do swojej długości). Osiągały mierzone po krzywiźnie, zarówno u krów jak i byków, 70-80 cm. Rogi miały barwę [[kość słoniowa|kości słoniowej]] z ciemniejącymi w kolorze szarym końcówkami przechodzącymi w czarne groty.

 

== Tryb życia i rozwój ==

== Wyginięcie ==

[[Plik:Jaktorow pomnik tura.jpg|mały|200px|Pomnik tura w [[Jaktorów|Jaktorowie]]]]

 

=== Ostoja turów na Mazowszu ===

Świadome próby czynnej [[Ochrona przyrody|ochrony]] tura jako gatunku zagrożonego, pomimo braku sukcesu, były pierwszymi w świecie. Potrzebę takiej ochrony widział król [[Władysław II Jagiełło|Jagiełło]] i była ona kontynuowana przez wszystkich następców z dynastii [[Jagiellonowie|Jagiellonów]], a później także i [[Wazowie|Wazów]]. Już w drugiej połowie [[XVI wiek]]u we wsi [[Stare Kozłowice|Kozłowice]] na skraju Puszczy Jaktorowskiej osadzono szesnastu leśników z rodzinami, których wyłącznym obowiązkiem była opieka nad turami i ich obrona przed [[kłusownictwo|kłusownikami]]. Jako przywilej królewski otrzymali ziemię pod uprawę, wolną od jakichkolwiek świadczeń. Za to mieli „turów doglądać, siana z Jaktorowa od poddanych odbierać, a tym sianem w zimie tury opatrywać, liczbę turów znać i panu staroście co kwartał oznajmiać”. W 1597 roku z kancelarii [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]] wyszło pismo do starosty [[sochaczew]]skiego, w którym znajduje się fragment: „Skazujemy i znajdujemy, aby poddani wsi pomienionej, gdzie turowie bywają i pastwiska swoje albo stanowiska mają, bydła swego nie ganiali i trawy na pożytek swój nie kosili, gdyż ta wieś nie tak dalece dla dobytków ich, jako dla turów i takiego zwierza wczasów jest posadzona i wolnościami opatrzona. Starosta ma tego przestrzegać, aby puszcza nasza, gdzie tur przebywa, od poddanych przyrzeczonych pustoszona nie była; żeby turowie, zwierz nasz, mieli swe dawne stanowiska”<ref>[http://www.ekoswiat.com.pl/ekologia/pdf/2005-02-06.pdf Ekoświat nr 2/2005]</ref>.

 

 

[[Plik:Hunting horn of Sigismund III of Poland.jpg|mały|230px|lewo|Róg myśliwski Zygmunta III Wazy]]

Od 1931 roku dyrektor [[Berlin|berlińskiego]] zoo [[Lutz Heck]] oraz jego brat Heinz Heck, dyrektor zoo w [[Monachium]], podjęli prace „hodowlane” nad odtworzeniem dzikiego tura. Zakładali oni, że z jednej strony domowe bydło pochodzi bezpośrednio od tura, jak również, że prymitywne rasy domowego bydła (jak np. wspomniana wcześniej rasa z węgierskiej [[puszta|puszty]] lub rasa z francuskiego [[Camargue]]) zachowały atawistyczne cechy swojego dzikiego przodka, choć poszczególne rasy zachowały je w różnym stopniu. Heckowie chcieli otrzymać, na drodze [[Krzyżowanie|krzyżowania]] i [[Selekcja (zootechnika)|selekcji]], zwierzę posiadające sumę możliwie wszystkich pierwotnych cech typowych dla tura. Grupa zwierząt posiadających możliwie wszystkie wyselekcjonowane cechy tura miała być zrekonstruowanym [[fenotyp]]owo wizerunkiem dzikiego gatunku (także pod względem dzikiego behawioru)<ref name=heck/>.

[[Plik:GroteGrazers.JPG|mały|250px|lewo|Krowa Hecka i [[konik polski|koniki polskie]] w rezerwacie Oostvaardersplassen w Holandii]]

 

13 października 2006 roku zainaugurowała swoją działalność ''[[Polska Fundacja Odtworzenia Tura]]'', której prezesem został dr hab. n. med. [[Mirosław Ryba]]. Obecnie nad odtworzeniem tura w oparciu o [[materiał genetyczny]] pobrany z kopalnych szczątków, pracują naukowcy z Katedry Biochemii i Biotechnologii [[Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu|Uniwersytetu Przyrodniczego]] w [[Poznań|Poznaniu]] oraz Instytutu Genetyki Człowieka [[Polska Akademia Nauk|PAN]]<ref>[http://www.turystyka.wp.pl/artykul.html?wid=9400669&katn=3:0 Polscy genetycy odtworzą wymarłego tura]</ref>. Polscy uczeni postanowili zająć się jego analizą, gdy dowiedzieli się, że podobne przedsięwzięcie planują [[laboratorium|laboratoria]] zagraniczne. Okazało się, że materiału badawczego – rogów, kości, zębów – jest nawet więcej niż się spodziewali. Ekipa prof. [[Ryszard Słomski|Ryszarda Słomskiego]] z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu zsekwencjonowała już dość dużo odcinków [[Kwas deoksyrybonukleinowy|DNA]], w tym tego pochodzącego z [[Jądro komórkowe|jąder komórkowych]], a to rzadko się zdarza w przypadku wymarłych organizmów. Na razie odtwarzanie tura odbywać się będzie wyłącznie na poziomie molekularnym. Badacze chcą ustalić, czy tur faktycznie był przodkiem bydła domowego, a jeśli tak, to których jego odmian, bo krowie „drzewo genealogiczne” do dziś jest zagadką. Jeśli jakieś fragmenty analizowanego DNA okażą się wyjątkowe, można będzie wyhodować krowę ze „starożytnymi” genami.

 

Od wyrazu ''tur'' pochodzi nazwa miasta [[Turek]], oznaczająca pierwotnie „miejsce, gdzie przebywają tury”<ref>{{Cytuj książkę | autor = [[Jan Grzenia]] | tytuł = Słownik nazw geograficznych z odmianą i wyrazami pochodnymi | wydawca = PWN | miejsce = Warszawa | data = 2008 | strony = 300 | isbn = 978-83-01-15609-1}}</ref><ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Rymut | imię = Kazimierz | tytuł = Nazwy miast Polski | wydawca = Zakład Narodowy im. Ossolińskich | miejsce = Wrocław / Warszawa / Kraków / Gdańsk / Łódź | data = 1987 | strony = 250 | isbn = 83-04-02436-5}}</ref>.

 

== Zobacz też ==

* [[Ssaki Polski]]

* [[turoń]]

 

== Przypisy ==

# <ref name="Cichocki&inni">Nazwy zwyczajowe za: {{Cytuj książkę | autor = W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata | wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | rok = 2015 | isbn = 978-83-88147-15-9| strony = 180| język = pl en}}</ref>

{{Wikiźródła|Encyklopedia staropolska/Tur|hasło ''Tur'' w Encyklopedii staropolskiej|tekst=nie}}