Derywacja (językoznawstwo): Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Wersja z 19:05, 10 sty 2016 edytuj Tashi (dyskusja \| edycje) Redaktorzy 20 169 edycji poprawa przek. ← poprzednia edycja		Aktualna wersja na dzień 14:15, 27 kwi 2024 edytuj anuluj edycję Kicior99 (dyskusja \| edycje) Redaktorzy, Uprawnieni do logowania się z zablokowanych adresów IP 66 390 edycji m →Zobacz też: wikizacja
(Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 10 użytkowników)
Linia 1: {{inne znaczenia\|pojęcia z dziedziny językoznawstwa\|[[derywacja\|inne znaczenia słowa „derywacja”]]}} '''Derywacja''' ({{w języku\|la\|derivatio}}) – proces [[słowotwórstwo\|słowotwórczy]] polegający na utworzeniu nowego [[wyraz]]u ([[wyraz pochodny]]<ref name=":02">{{Cytuj \|tytuł = Słownik terminologiczny informacji naukowej \|data = 1979 \|inni = Maria Dembowska (red. nacz.) \|miejsce = Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk \|wydawca = Zakład Narodowy imienia Ossolińskich \|s = 37}}</ref>, [[Derywat (językoznawstwo)\|derywat]], formacja lub konstrukcja słowotwórcza) na podstawie innego ([[Podstawa słowotwórcza\|podstawy]] lub bazy słowotwórczej) poprzez zmianę jego budowy [[Morfologia (językoznawstwo)\|morfologicznej]]<ref name=":0">{{Cytuj \|autor=Renata Grzegorczykowa\|tytuł=Zarys słowotwórstwa polskiego: słowotwórstwo opisowe \|data=1984 \|isbn=8301001194 \|wydawca=Państwowe Wydawnictwo Naukowe \|s=21 \|oclc=613251850}}</ref>. == Rodzaje derywacji == Wyróżnia się następujące typy derywacji: * afiksalna (dodatnia): [[Przyrostek\|sufiksalna]] (''pis-arz''), [[Przedrostek\|prefiksalna]] (''do-jechać, przy-krótki''), prefiksalno-sufiksalna (''u-dostępn-ić''), z elementem międzytematycznym – [[Międzyrostek\|interfiksem]] (''gaz-o-mierz'')<ref name=":0" />; * paradygmatyczna (derywacja zerowa): funkcję [[Formant słowotwórczy\|formantu]] pełnią [[Końcówka fleksyjna\|końcówki fleksyjne]] (''dźwig'', ''obstawa'')<ref name=":0" />; * syntaktyczna (konwersja): derywat jest przekształconą w leksem formą fleksyjną podstawy (''uczony'')<ref name=":0" />; * wsteczna (ujemna): derywacja wsteczna (uszczuplenie bazy o morfem słowotwórczy: ''potańcówka – potańc''), mutylacja (ucięcie nierespektujące granic morfologicznych: ''gramatyka – grama'')<ref>{{Cytuj \|autor r=Stanisław Grabias \|redaktor=Jerzy Bartmiński \|rozdział=Typy derywacji i składnikowa analiza funkcji formantów \|tytuł=Pojęcie derywacji w lingwistyce\|data=1981 \|miejsce=Lublin \|wydawca=Wydawnictwo UMCS \|s=129–131}}</ref>; * alternacyjna: funkcję wykładnika derywacji mogą pełnić oboczności fonetyczne (''córka – córcia'')<ref name=":0" />; * prozodyczna: funkcję formantu pełni zmiana akcentu (''wiarygodny'')<ref name=":0" />. == Zobacz też == {{wikisłownik\|derywacja}} {{wikisłownik\|afiksacja}} * [[analiza słowotwórcza wyrazu]] '''Derywacja''' ([[łacina\|łac.]] ''derivatio'') – proces [[słowotwórstwo\|słowotwórczy]] polegający na tworzeniu wyrazów pochodnych poprzez dodawanie do [[Podstawa słowotwórcza\|podstawy słowotwórczej]] [[Przyrostek\|sufiksów]] albo [[Przedrostek\|prefiksów]]<ref>[http://sjp.pwn.pl/doroszewski/derywacja;5420435.html Derywacja – Wielki słownik W. Doroszewskiego PWN]</ref>. Określana jest niejednokrotnie jako afiksacja lub derywacja dodatnia, w opozycji do derywacji wstecznej, polegającej na odrzucaniu od wyrazu [[Formant (morfologia)\|afiksu]]. * [[pseudoanglicyzm]] * Przykłady afiksacji: ''uczyć → nauczyciel'', ''dom → zadomowić'' * Przykłady derywacji wstecznej: ''zwisać → zwis'', ''dryfować → dryf'' == Przypisy == {{Przypisy}} == Bibliografia == * Stanisław Grabias, ''Typy derywacji i składnikowa analiza formantów'', [w:] Jerzy Bartmiński (red.), ''Pojęcie derywacji w lingwistyce'', Lublin 1981. * Renata Grzegorczykowa, ''Zarys słowotwórstwa polskiego. Słowotwórstwo opisowe'', wyd. 3 poprawione, Warszawa 1979. {{Kontrola autorytatywna}} [[Kategoria:Morfologia]]