Strzelce Krajeńskie: Różnice pomiędzy wersjami

|flaga = POL Strzelce Krajeńskie flag.svg{{!}}border

|rok = 3130.1206.20192022

|gęstość zaludnienia = 17891770,96<ref name="gus2022" />

|wikisłownik = Strzelce Krajeńskie

'''Strzelce Krajeńskie''' ({{w języku|deniem.|''Friedeberg in der Neumark''}}<ref name="r1"Fenrych>{{cytuj|autor=Wiktor Fenrych, ''|tytuł=Nowa Marchia w dziejach politycznych Polski w XIII i XIV wieku'', |wydawca=Wydawnictwo Poznańskie, |miejsce=Poznań |data=1959, |s. =6.}}</ref>) – [[miasto]] w [[Polska|Polsce]], w [[województwo lubuskie|województwie lubuskim]], siedziba [[powiat strzelecko-drezdenecki|powiatu strzelecko-drezdeneckiego]] i [[Strzelce Krajeńskie (gmina)|gminy miejsko-wiejskiej Strzelce Krajeńskie]].

Miasto położone jest w północno-wschodniej części [[Województwo lubuskie|województwa lubuskiego]], na prawobrzeżnej ziemi nadnoteckiej, nad jeziorami: [[Jezioro Klasztorne Górne|Klasztornym Górnym]], [[Dolne Jezioro (województwo lubuskie)|Dolnym Jeziorem]] oraz [[Jezioro Młyńskie (Strzelce Krajeńskie)|Młyńskim]], w pasie [[Pojezierze Południowopomorskie|Pojezierza Południowopomorskiego]] (w tym, w południowo-zachodniej części [[Pojezierze Dobiegniewskie|Pojezierza Dobiegniewskiego]])<ref>{{Cytuj książkę|nazwisko=Kondracki|imię=Jerzy|tytuł=Atlas Rzeczypospolitej Polskiej|wydawca=Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej|miejsce=Warszawa|data=1994|nazwisko2=Richling|imię2=Andrzej}}</ref>, przy [[Droga krajowa nr 22 (Polska)|drodze krajowej nr 22]], w odległości 26&nbsp;km na północny wschód od [[Gorzów Wielkopolski|Gorzowa Wielkopolskiego]].

Strzelce Krajeńskie leżą na obszarze historycznej [[Nowa Marchia|Nowej Marchii]]{{r|r1}}. Pierwotnie obszar, na którym położone jest miasto, należał do [[Wielkopolska|Wielkopolski]]<ref>{{cytuj|autor=Edward Rymar, ''|tytuł=Strzelce (Krajeńskie) i okolice na przestrzeni wieków (do 1945 roku)'', Drukarnia |wydawca=Sonar, |miejsce=Strzelce Krajeńskie |data=2011, {{ISBN|isbn=978-83-63189-14-3|s=43}}, s. 43.</ref> jako część [[kasztelania|kasztelanii]] [[Santok|santockiej]]<ref>{{cytuj|autor=Iwona Sandach, ''|tytuł=Kościół farny z XIII wieku w Strzelcach Krajeńskich'', [w:] „Materiały Zachodniopomorskie”,|czasopismo=Materiały Zachodniopomorskie|wolumin=t. 23, red. |redaktor=Władysław Filipowiak, |wydawca=Muzeum Narodowe w Szczecinie, Szczecin |data=1977, {{ISSN|0076–5236issn=0076-5236|s=197}}, s. 197.</ref>, po czym w drugiej połowie XIII wieku został opanowany przez [[Brandenburgia|Brandenburgię]] i włączony do Nowej Marchii, w granicach której leżał do 1945 roku, a w latach 1402–1454 miasto należało do [[zakon krzyżacki|zakonu krzyżackiego]]<ref>{{encyklopedia PWN|id=3980648|tytuł=Strzelce Krajeńskie|archiwum=https://archive.is/utw3j|data dostępu=2021-08-25}}</ref>. Przymiotnik ''Krajeńskie'' w nazwie dodano po II wojnie światowej dla odróżnienia od innych miejscowości o podobnych nazwach (jak np. [[Strzelce Opolskie]]), jednak nie ma podstaw historyczno-geograficznych, gdyż miasto nigdy nie było związane z [[Krajna|Krajną]]<ref>{{cytuj|autor=Edward Rymar, ''|tytuł=Strzelce (Krajeńskie) i okolice na przestrzeni wieków (do 1945 roku)'', Drukarnia |wydawca=Sonar, |miejsce=Strzelce Krajeńskie |data=2011, {{ISBN|isbn=978-83-63189-14-3|s=46}}, s. 46.</ref>.

WedługMiasto danychzajmuje z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiłapowierzchnię 4,94&nbsp;km² (1 stycznia 2011)<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.|wydawca=Główny Urząd Statystyczny|miejsce=Warszawa|data=2013-07-26|issn=1505-5507|url=https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2013-r-,7,10.html}}</ref>.

[[Plik:Friedeberg.jpg|thumb|240px|Strzelce Krajeńskie, ok. 1900 r.]]

Najstarsza wzmianka, która dotyczy miejscowości określanej jako: ''Strzelzi'', ''Strzelecz'', ''Strzelcze'', jest związana ze zniszczeniem w 1272 r. gródka margrabiego brandenburskiego [[Konrad (Brandenburgia)|Konrada]] I przez wielkopolskiego księcia [[Przemysł II|Przemysła II]]<ref name=":0"LMK>{{cytuj|czasopismo=Lubuskie Materiały Konserwatorskie |data=2020, |wolumin=tom 17, |wydawca=Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, ISSN: |issn=1733-0491, |s.=39}}</ref>. Po zniszczeniu tej fortyfikacji margrabiowie zdecydowali się w latach 1272–1286 lokować miasto, które postanowili nazwać ''Friedeberg''<ref>{{cytuj|autor=Kazimierz Jasiński: R''ecenzja|tytuł=Recenzja książki Stanisława Bobińskiego "Urbanistyka„Urbanistyka polskich miast przedlokacyjnych"przedlokacyjnych”, Warszawa 1975''; |czasopismo=Kwartalnik Historii Kultury Materialnej |wolumin=R. 25 (1977) z. 1}}</ref>. Wkrótce po lokacji miejskiej, podjęto prace fortyfikacyjne w wyniku których w latach 1272-12901272–1290, powstał wokół miasta mur kamienny, wał ziemny i podwójne fosy<ref name=":0">Lubuskie Materiały Konserwatorskie 2020, tom 17, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, ISSN: 1733-0491, s.39</ref>{{r|LMK}}. Potwierdza to wzmianka z 1290 &nbsp;r. dotycząca fundacji na rzecz zakonu augustianów-eremitów klasztoru obok murów miejskich<ref name=":0">Lubuskie Materiały Konserwatorskie 2020, tom 17, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, ISSN: 1733-0491, s.39</ref>{{r|LMK}}. W ramach fortyfikacji miejskich zbudowano Bramę Młyńską (Drezdenecką lub Wschodnią) i Gorzowską (Brzozowską) oraz 37 baszt łupinowych<ref name=":0">Lubuskie Materiały Konserwatorskie 2020, tom 17, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, ISSN: 1733-0491, s.39</ref>{{r|LMK}}. W trakcie [[Wojna polsko-krzyżacka (1431–1435)|wojny polsko-krzyżackiej]] pod miastem w 1433 r. stanęły wojska husyckie [[Jan Čapek z Sán|Jana Čapka]], które wspierały oddziały polskie dowodzone przez [[Piotr Szafraniec|Piotra Szafrańca]]<ref name=":0">Lubuskie Materiały Konserwatorskie 2020, tom 17, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, ISSN: 1733-0491, s.39</ref>. Po dwudniowym szturmie, atakujący dokonali podkopu i zdobyli w dniu 7 czerwca miasto, któreatakujący spalono<refprzez name=":0">Lubuskiepodkop Materiałyzdobyli Konserwatorskie 2020miasto, tomktóre 17, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, ISSN: 1733-0491, sspalili{{r|LMK}}.39</ref>.

W 1945 roku miejscowość włączono do Polski. Administracja polska używała początkowo nazwy ''Strzelce ''bez przymiotnika ''Krajeńskie''<ref>[httphttps://isap.sejm.gov.pl/DetailsServletisap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19450330196 Dz.U. 1945 nr 33 poz. 196]</ref>, który dodano w 1946<ref>Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. ({{Monitor Polski|1946|44|85}}).</ref>. W [[Podział administracyjny Polski (1975–1998)|W latach 1975–1998]] miasto administracyjnie należało dow [[województwo gorzowskie|woj. gorzowskiegogorzowskim]].

* Piramida wieku mieszkańców Strzelec Krajeńskich w 2014 roku<ref name="populacja2016">{{Polska w liczbach|id=Strzelce_Krajenskie|nazwa=Strzelce Krajeńskie w liczbach|data dostępu=9 stycznia 2016}}</ref>.

WedługDo wojewódzkiego rejestru [[Narodowy Instytut Dziedzictwa|Narodowego Instytutu Dziedzictwa]] na listę [[zabytek|zabytków]] wpisane są<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/LBS-rej.pdf|tytuł=Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r.|opublikowany=Narodowy Instytut Dziedzictwa|data dostępu=9.2.132013-02-09|strony=62-6362–63}}</ref>:

* kościół filialny pod wezwaniem [[Kościół Matki Bożej Różańcowej w Strzelcach Krajeńskich|Matki Bożej Różańcowej]]<ref name=autonazwa1szlak>{{Cytuj stronę |url=http://strzelce.pl/artykul/39.html |tytuł=Miejski szlak historyczny |data dostępu=2011-01-23.01.2011 |opublikowany=Strzelec Krajeńskie miasto i gmina |praca= |data= |język=pl |archiwum=https://web.archive.org/web/20110209135610/http://www.strzelce.pl/artykul/39.html |zarchiwizowano=2011-02-09 }}</ref>, mariacki z 1300 roku, z XV wieku, XIX wieku, lat 1957–1973

* mury miejskie obronne z 36 basztami, z XIII wieku. Zbudowane zostały z kamienia w latach 1272–1290. Długość: 1640 &nbsp;m, grubość: 1 &nbsp;m, wysokość: do 8 &nbsp;m. Mury otaczają teren Starego Miasta o pow. 24 &nbsp;ha. Niegdyś wfortyfikacje składskładały fortyfikacji miejskichsię wchodziłoz 38 czatowni, dwiedwóch bramy:bram Gorzowska– Gorzowskiej i MłyńskaMłyńskiej i– jednaoraz basztabaszty zwanazwanej Więzienną lub Czarownic. Do dnia dzisiejszego muryMury zachowały się prawie na całej swej długości, przetrwała także Brama Młyńska i Baszta Więzienna:

** brama Młyńska – Wschodnia, z XIV wieku, inna nazwa: Brama Drezdenkowska znajduje się, przy końcu ul. Młyńskiej. Została wzniesiona w stylu gotyckim, w XV w. Posiada cztery kondygnacje i zamknięty ostrym łukiem przejazd. Brama zwieńczona jest ażurowymi sterczynami. Obecnie mieści się tu Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia

* dom, ul. Mickiewicza 18, szachulcowy, z połowy XIX wieku, nie istniejezachował się

* domy, ul. Północna nr 36 szachulcowy, nr 38, z XVIII wiekuXVIII /[[XIX wiek|XIX]] XIX wieku

* [[spichlerz]] przy bramie Wschodniej, ul. Wojska Polskiego 1, murowano-szachulcowy, z 1764 roku, w 2020 został wyremontowany<ref>{{Cytuj |tytuł = Spichlerz idzie do remontu |data dostępu = 2021-02-09 |opublikowany = www.zachod.plZachód |url = https://www.zachod.pl/126098506575/spichlerz-idzie-do-remontu/ |język = pl-PL}}</ref>.

* [[Kościół św. Franciszka z Asyżu w Strzelcach Krajeńskich|kościół parafialny pw. św. Franciszka z Asyżu]] z 1929 r., z którego codziennie o godzinie 12 grany jest hejnał miasta<ref>{{Cytuj |autor = Naczelny |tytuł = Strzelce: Hejnał i dzwony zabrzmią z wieży kościoła |data dostępu = 2020-10-05 |opublikowany = www.estrzelce.pl e-Strzelce|url = https://www.estrzelce.pl/index.php/start/1513-strzelce-hejnal-i-dzwony-zabrzmia-z-wiezy-kosciola |język = pl}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Skomponował hejnał miasta w 15 minut |data = 2009-01-07 |data dostępu = 2020-10-05 |opublikowany = Gazeta Lubuska |url = https://gazetalubuska.pl/skomponowal-hejnal-miasta-w-15-minut/ar/7771517 |język = pl}}</ref><ref name=autonazwa1 />{{r|szlak}}

* [[Wieża ciśnień w Strzelcach Krajeńskich|Wieża ciśnień]] (zabytek z ewidencji zabytków)<ref>{{Cytuj |tytuł = komunalna wodociągowa wieża ciśnień - Zabytek.pl |data dostępu = 2022-02-14 |opublikowany = zabytek.pl Zabytek|url = https://zabytek.pl/pl/obiekty/komunalna-wodociagowa-wi-791951 |język = pl}}</ref>

<gallery mode=packed heights=144>

Strzelce Krajenskie church.jpg|Kościół Mariacki ''(XV w., XIX w., 1957–1973)''

Strzelce Krajeńskie, ul. Północna 36.jpg|Ul. Północna 36 – dom z przeł. XVIIIXVIII /XIX XIX w.

Strzelce Krajeńskie, spichrz przy Bramie Wschodniej (02).jpg|UlSpichrz z 1764 roku, ul. Wojska Polskiego 1 – spichrz z 1764 roku

Ratusz w Strzelcach Krajeńskich.jpg|Ratusz, Urząd Miasta i Gminy Strzelce Krajeńskie ''(1870–1872)''

* Specjalny Ośrodek Szkolno - Wychowawczy im. Janusza Korczaka (w tym: Szkoła Podstawowa Specjalna, Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy, Przedszkole Specjalne nr 3)

* Zespół Szkół Centrum Kształcenia Ustawicznego w Strzelcach Krajeńskich im. Stefana Biedrzyckiego – jeden z największych zespołów szkół na terenie miasta. Mieści się w zespole budynków przy al. Wolności 7. Budynek szkoły wzniesiony z czerwonej cegły, powstał na początku XX wieku. Organizowano w nim zajęcia, zakładając we Friedeberg początkowo Seminarium Nauczycielskie, a następnie gimnazjum niemieckie. Po II wojnie światowej, gdy Friedeberg stał się polskim miastem pod nazwą Strzelce Krajeńskie, w budynku zorganizowano szkołę średnią. Biorąc pod uwagę rolniczy charakter Strzelec utworzono szkołę kształcącą kadry dla rolnictwa. Placówka ta była wtedy jedną z nielicznych szkół kształcących pracowników obsługi technicznej dla [[Państwowe gospodarstwo rolne|Państwowych Gospodarstw Rolnych]]<ref>[{{Cytuj stronę | url = http://www.zsckustrzelce.neostrada.pl/ | tytuł = strona szkoły | opublikowany = zsckustrzelce.neostrada.pl | archiwum = https://web.archive.org/web/20090306063327/http://www.zsckustrzelce.neostrada.pl/ strona| szkoły]zarchiwizowano = 2009-03-06}}.</ref>.

Od 1945 w Strzelcach Krajeńskich działa klub piłkarski [[Łucznik Strzelce Krajeńskie|Miejski Klub Sportowy „Łucznik” Strzelce Krajeńskie]]. Zespół swoje domowe mecze rozgrywa na Stadionie Miejskim<ref>{{cytuj stronę| url =http://www.90minut.pl/skarb.php?id_klub=1211&id_sezon=79|tytuł= Miejski Klub Sportowy Łucznik Strzelce Krajeńskie |opublikowany= 90minut.pl90 Minut|język = pl|data dostępu =1 września 2011-09-01}}</ref>. W 2014 roku w leżących nieopodal Strzelcach Klasztornych powstał tor kartingowy, którego pomysłodawcą jest Fundacja [[Jarosław Wierczuk|Wierczuk]] Race Promotion, zajmująca się promocją młodych adeptów wyścigów samochodowych. W roku 2022 działalność toru została zakończona.

* [[Kościół łaciński|Kościół rzymskokatolicki]]: [[Parafia św. Franciszka z Asyżu w Strzelcach Krajeńskich|parafia św. Franciszka z Asyżu]],

Miasta i gminy partnerskie:<ref>{{Cytuj |tytuł = Współpraca zagraniczna |data dostępu = 2021-02-09 |opublikowany = Strzelce Krajeńskie -– Miasto i Gmina |url = https://strzelce.pl/nasze-strzelce/wspolpraca-zagraniczna/ |język = pl}}</ref>