Pámaglípat amánu

Ing pámaglípat amánu ya ing prosesu, kadalásang gradual, ning adopsion na ning metung a grúpu da ring táu ning aliwâng amánu.

King kawatásan

"Ing Capas, Kapampángan Ya" ing títulu ning metung karing poema king amánung Kapampángan ning talasúlat a Filipínung i Renato Alzadón tungkul king resistensia na ning balen ning Capas king Tarlac king sustitusiong lingguistiku.

King punta ning dalan Capas, milungenge ya ing Matua!
Ketang pampang a mabatu, misubsub ya ing lupa na.
Balamu dimdam na wari king ing gabun ginalgal ya,
a antimong kapakibat ning magagabak a banua!
Makanian man, pinilit neng inatna itang kanuan na...
Itang kanuan nang mesugat ketang batung digpanan na;
At kanian no abatyawan ding anak na ning Sabana
memirapal deng lepitan ban keta saupan de sana.

Kabud disnan de ing matua dela de king masalilung.
Mayap namu libis dalan atin dutung a malabung.
Ing Dutung atme kalapad, linadlad yang anting payung...
Sagisag ne ning amanung menialampak king kalabung!
At ketang panga-andik na ning matua king pun ning dutung
asilipan no ding ayup babo sanga pulung-pulung.
Balamu wari Watas lang king pantuk-dila mamialung
uling atin lang amanung palsintan ning balang metung!

Kabud sinubli ya diwa ing matuang mipalungenge
binie na ing pasalamat karing anak ning marangle.
At ngana pa:"King ikit kung malasakit yung dalise
panamdaman kung balamu kumaba pa ing kakung bie;
Pablasang nung agawa yung mamilagwang lapitan ye
ing matuang antimo akung ikit yung makalungenge,
ena ayamyam ning lub yung eko tikdo ban saupan ye
ing sarili yung salita nung akit yeng mamamate!"

"Eyu pagkasala , Apu", ing guinkas ning kayanakan,
"Nukarin ko ibat,Apu, nukarin ko munta kanyan?"
Nganang mekibat ning matua, "Aku ya Y Kapampangan
ing bale ku atyu babo na ning Bunduk ning Sinukuan;
Meguing panugali ku nang kalabas na ning kauran
ing tipa ku at dumalo karing kakung kayaduangan.
At king panipa kung iti apigampa kong puntalan
ding kapanalig ku Tarlac a sadya kung kayakuanan."

"Ding disnan ku Syudad Tarlac matabang no tanggap kaku
ena antimo kanitang pulut kung atmu kayumu;
At king pami-aduangan da menaliwa no amanu
maki-inglis at tagalug...kadalasan, Ilukanu;
inyang e'na ku mibata king sukal lub a masolu
ginulut ku at miglakad, e'ku memun agyang kenu,
king kanakung pamanlakad ing Capas yang kening lub ku
uling ken atin kung balung Watas a malugud kaku."

"Nanu ya pu lagyu, Apu?" alus m'yagnan a kitang da.
"Nung keni ya rin kekami, siguradung balu mi ya."
"Ing Watas a paintunan ku", nganang mekibat ning matua,
"ing Poeta Abner Zaldo, nung balu ye nukarin ya?'
Itang meka-matuang dili karing anak pipiling ya.
"Ala ne pu keti, Apu, ing bulalag a Poeta;
ing balita malambat neng meko, menaliwang bansa
karin ne pu manuknangan king labuad ning Amerika."

"Kabud kalako na, Apu, ning Watas yung panintunan
keti Capas melanat ya ing amanung kapampangan;
ala na pung mariposang lilimpad keng bulaklakan,
ala napung magpalakbang at luluruk keng bugtungan;
ala no pu ding pulosa at basultu keng umpukan
ala no pu ding poetang mangorona neng piestajan;
ding kasiping balen, Apu, subukan yulang puntalan
baka sakaling atin pang Watas Concepcion o Bamban."

Nganang miniabi ning matua , "nung Capas, ala nang Watas,
keti Tarlac malaso ya ing amanu ding Mardikas;
ding poetang Ilukanu magsane lang miamas-amas,
sasadya do king labanan ding pluma dang mangatalas;
nung keti, alang poetang maglualu at makilamas
lungub lang alang sumbagal king pasbul nang maliwalas;
at oini ing tandanan yo: nung miragsa ya ing Capas,
ing Bamban at ing Concepcion ilang tutuking malagas."

"Ing amanung kapampangan ban keti Capas e mate,
kailangan king atin tikdo Bayung Watas a magbante;
inia kukutnan dakayu, ikong anak ning marangle,
ninung kanakung itubud? King oras aini, tikdo ne.
Bakit tajimik kayu ngan? E wari pigmasakit ye
itang matua bebe dalan ikit yung makalungenge?
Ing kekayung kapampangan makanian yang maka-ungle!
Bat ngeni eyu ipalto ing masabal yung dalise?"

Ding anak na ning taldawa milalawayan nala mu,
at ketang era sasarian aganan-agnan miparuku.
"O dale", ngana ning matua, "lakuan danakayu pamu."
At tinikdo yang malale ban gumulut neng dumayu;
dapot itang anak dili... ing malating peka-bungsu,
ya ing tinikdo at ngana: "Akung itubud mu, Apu,
eke pabustan malaso ampon makalinguan namu
ing amanung kapampangan a sisuan king kakung indu."

At kanian no pesitikdo ding supling na ning Taldawa
"Itubud mu kami,Apu", nganing metung dang siwala,
"Kapampangan kami, Apu, king laman ampon king daya...
Kapampangan keng tinikdo....Kapampangan keng miragsa."
Ketang tula na ning matua memalisbis ing keyang lua,
at king gagalgal nang boses nganang mainan migsalita:
"Nung ding anggang Kapampangan makanian la pusu't diwa,
ing amanung kapampangan magluid ya king kabang-kaba."

At minuli ne ing matua king Bunduk na ning Sinukuan,
king marangle melakuan la ding anak na ning asikan;
dapot ngeni, panga-abak a maranun king pastulan
kapampangan la ding sunis, ding lawiwi, at kundiman;
uling dening Bayung Watas yang marilag dang taguimpan
ibangun de king kuta ra ing Kulturang mekalinguan.
Nung ding anak na ning Capas tikdo la sanang makanian,
ing Capas kapampangan ya ngeni, at king kapilan man.

Láwen mû rin

• Diskriminasiong lingguistiku

Ding suglung palual

• Language Change: Pinpointing the Culprit

Ing artíkulung ini metung yang súlî. Makasáup ka king Wikipedia kapamílatan ning pámandagdag kaniti.