Neuròna

Ua neuròna qu'ei ua cellula hèra ramificada deu teishut nerviós qui pòt arrecéver e mandar senhaus electrics aperats diferéncia de potenciau. Las neurònas que's brancan las uas suber las autas au meian d'ua zòna tanhenta aperada sinapsi.

La neuròna qu'ei considerada com l'element de basa deu sistèma nerviós. Totun, dens lo cervèth deus vertebrats non representa pas sonque detz per cent. La resta qu'ei compausada de cellulas glialas qui lo lor nom que testimonha de la penssada qui non servirén pas sonque de plear lo vuèit deishat per las neurònas. Peu moment, a maugrat qui la sciéncias non las coneish pas precisament cap aute ròtle, que's pensa que la loa foncion e poderé estar mau coneguda.

Estructura d'ua neurona

Ua neuròna que's compausa d'un còs cellular massís on lo nuclèu qu'ei de bon véder, e de ramificacions de duas menas : axòn e dendrita. L'axòn, a bèths còps hèra long, que pòt estar caperat e emparat per cellulas de Schwann qui forman la mielina (alavetz que's dit qu'ei mielinizat) o pas. La termièra enter duas cellulas de Schwann que s'apera lo nòd de Ranvier. L'endom deu nuclèu que pòt estar devut a la grana activitat de sintèsi de la neuròna, qui las soas sinapsis e foncionan mercés a la liberacion massiva de proteïnas aperadas neuromediators La preséncia importanta de reticulum endoplasmic (amb rediculum endoplasmis lis e reticulum endoplasmic granulós, aqueths darrèrs corpuscul de Nissl) que testimònia tanben d'aquesta activitat de sintèsi proteïca. Los cromosòmas que son desplegats en cromatina e que's ved un nucleòl (e, en çò de las cellulas hémias, un corpuscul de Barr qui ei en verat un cromosòma X replegat).

Classificacion de las neurònas

Per estructura

• Neuròna unipolar
• Neuròna bipolar
• Neuròna mutipolar

Per foncion

• Neuròna aferent
• Neuròna eferent
• Interneuròna

Per accion suber las autas neurònas

• Neuròna excitanta
• Neuròna inibenta
• Neuròna modulatòria

Briu nerviós

Diferéncia de potenciau a l'arrepaus enter lo mitan intracellular (negatiu) e lo mitan extracellular (positiu) mantiengut per la pompa actiu Na/K ATPsa, qui consoma ATP entà escambiar los ion a contra briu en mantiéner atau la diferéncia de propocion d'ion, e donc de cargas.

Quan la neuròna qu'ei arrepausada (quan cap briu nerviós trauca pas la neuròna) ua diferéncia de potenciau (qu'ei a díser ua diferéncia de cargas electricas) que s'estableish enter lo dehens de la cellula (lo mitan intracellular, e donc lo dehens de l'axòn) e lo dehòra (lo mitan extracellular) mercès a la proporcion d'ions Na²⁺ (ions sodium, acompanhats dab cargas negativas deus Cl^-, ions clorur) e K⁺ (ions potassium) qui ei mantienguda, a contra briu, per ua pompa actiu (aquò que vòu díser que consoma energia produsida per l'oxidacion de l'ATP). Un briu nerviós que's s'escorreish au long de l'axòn canaus ionics que s'obreishen en tot provocar ua entrada massiva d'ions que crea un potenciau d'accion.

Istòria

Santiago Ramón y Cajal

Neurònas dessenhadas per Santiago Ramón y Cajal : (A) cellulas de Purkinje (neurònas bipolaras), (B) cellulas granularas, amb escantilhs observats dens un cervèth de paloma colorat dab la coloracion argentica de Camillo Golgi

L'istòria de la debuta de l'estudi de las neurònas qu'ei mei que mei ligada au nom deu biologista aragonés Santiago Ramón y Cajal qui, mercés a la coloracion argentica desenvolopada peu son rival italian Camillo Golgi, e podó observar e representar ua grana quatitat de neurònas en las identificant com las vias de circulacion deu briu nerviós e en eméter l'ipotèsi de qu'èran ligadas enter elas e que comunicavan amassas, com la loa estructura ramificada e dab contactes mutuaus e podèva har pensar.