Escòcia

Escòcia (Scotland en anglés e scòts; Alba en gaelic escocés; Escot en ancian occitan) es una nacion del nòrd-oèst d'Euròpa, al nòrd de l'illa de Grand Bretanha. Lo gentilici es escocés -esa. Es reconeguda coma una de las «nacions» que constituisson oficialament lo Reialme Unit: constituís una region autonòma segon lo sistèma de la «devolucion». La capitala, centre financièr e administratiu n'es Edimborg, mas la pus granda vila es Glasgow, qu'es istoricament la vila pus industriala del país. Las autras grandas vilas son Aberdeen e Dundee, seguidas per Stirling, Perth e Inverness.

Escòcia Escòcia
Bandièra Escut d'armas
Imne: In my defens God me defend
Devisa: « In My Defens God Me Defend » (en anglés: « Per ma defensa, que Deo me defenda »)
Localizacion
Capitala Edimborg 57° N, 5° O
Ciutat mai granda Glasgow
Lengas oficialas anglés,
• Lengas reconegudas lenga dels signes
Gentilici escocés -esa
Forma de govèrn Legislatura parlamentària descentralizada dins una monarquia constitucionala
Premièr Ministre Humza Yousaf
• Totala 78 772 km²
• Aiga 1,1 %
• Totala (2011) 5 295 000 ab.
PIB (2012) 166 miliards de GBP
Indicatiu telefonic 44
Fus orari (estiu +1)
Domeni internet .scot .uk
Nacion constitutiva del Reialme Unit

La religion pus espandida es lo cristianisme. Existís una granda diversitat de « denominacions religiosas », mas la Glèisa pus importanta es la Glèisa catolica d'Escòcia, una Glèisa reformada presbitariana, seguida per la Glèisa catolica ; nombre d'escoceses son atèus. Doas lengas son reconegudas : le gaelic escocés e lo scòts.

Istòria

L'istòria d'Escòcia comença fa aperaquí 10 000 ans, amb l'arribada de las primièras populacions umanas aprèp la fin de la Glaciacion de Würm. De vestigis nombroses de las Edats del Bronze e del Fèrre son estats trobats, mas pauc de traças d'escritura. L'istòria escrita d'Escòcia comença amb l'arribada dels romans en Grand Bretanha (Britània). Ocupan e administran los territòris d'Anglatèrra e del País de Galas actuals jol nom de Província de Britània. Los romans nomenan Caledònia la tèrra s'espandissent al nòrd de Britània, e lo pòble qu'i viu los Pictes.

La conquista de la Grand Bretanha per l'Empèri Roman comença en l'an 43. Aprèp una tièra de victòrias militaras dins lo sud de l'illa, las fòrças menadas per Juli Agricòla dintran en Escòcia en 79 ont encontran una resisténcia ferotja. En 82 o 83, Agricòla manda un barcarés de galèras a l'entorn de las còstas d'Escòcia e arriba a las Orcadas. En 83 los romans vençon las tribús caledonianas a la batalha del Mons Graupius. Los romans marcan la seuna frontièra per una seria de fortificacions defensivas, mai que mai de muralhas continuas. A l'entorn de 120, l'emperaire Adrian ordena la construccion d'una muralha fortificada anant de la ribièra Tyne a Solway Firth e sonada la Paret d'Adrian.

Geografia

Mapa d'Escòcia

Escòcia es situada al nòrd de l'illa de Grand Bretanha e ten una frontièra al sud amb Anglatèrra. La Mar del Nòrd la costeja a l'èst, l'Ocean Atlantic al nòrd e a l'oèst, lo Canal del Nòrd e la Mar d'Irlanda al sud-oèst. En mai de l'illa principala, Escòcia amassa 790 illas. Las aigas territorialas d'Escòcia que cobrisson un sector larg de l'Atlantic sud e de la Mar del Nòrd contenon las pus bèlas resèrvas de petròli de l'Union Europèa.

Edimborg, la capitala de la nacion e la segonda ciutat del país, es un dels mai bèls centres financièrs d'Euròpa. La ciutat pus importanta del país es Glasgow qu'amb sa banlèga amassa a pauc prèp 40% de la populacion d'Escòcia. Escòcia s'espandís sus un territòri de 78 772 km², çò que fa a pauc près 30 % del Reialme Unit tot. Las còstas de la partida non insulara d'Escòcia cobrisson 9911 km.

La geomorfologia d'Escòcia se formèt per l'accion de las placas tectonicas, puèi per l'erosion deguda a la glaciacion. La principala division d'Escòcia es la linha de falha dels Highlands que separa las Tèrras Nautas o Highlands al nòrd e a l'oèst, de las Tèrras Bassas o Lowlands al sud. Los Highlands son mai que mai montanhoses, e son las pus nautas tèrras del Reialme Unit : son separadas per lo Great Glen entre los Monts Grampian al sud-èst e los Highlands del Nòrd-oèst. Los Lowlands, eles, son partejats entre los Southern Uplands, una espandida de tèrras agricòlas valonadas cobèrtas de brugas, e las tèrras agricòlas de la Central Belt e de l'èst d'Escòcia.

Politica

Politicament, Escòcia a un fòrt movement independentiste. Après las eleccions legislativas de 2007, lo Partit Nacional Escocés (SNP) formèt lo primièr govèrn independentist (mas minoritari) de l'istòria d'Escòcia. A las eleccions del 5 de mai de 2011, lo SNP obtenguèt la majoritat absoluda dels sètges (69 de 129) e, lo 15 d'octobre de 2012, lo primièr ministre britanic David Cameron signèt un accòrd portant sus l'organizacion en 2014 d'un referendum sus l'independéncia d'Escòcia. Aqueste se debanèt lo 18 de setembre de 2014 amb una larga participacion e abotiguèt al rejecte de l'independéncia per 55,3 % dels electors.

Descopatge administratiu

Article detalhat: Subdivisions d'Escòcia.

Actual (dempuèi 1996)

CONTINENT	Superficia (miles²)	Superficia (km²)	Populacion (2001)	Densitat (per km²)
Aberdeen (ciutat)	70	182	212,125	1164
Aberdeenshire	2439	6317	226,871	36
Angus	843	2184	108,400	50
Argyll e Bute	2712	7023	91,306	13
Clackmannanshire	61	158	48,077	304
Dumfries e Galloway	2489	6446	147,765	23
Dundee City	21	55	145,663	2648
East Ayrshire	492	1275	120,235	94
East Dunbartonshire	68	176	108,243	617
East Lothian	257	666	90,088	135
East Renfrewshire	65	168	89,311	532
Vila d'Edinburgh	100	260	448,624	1725
Falkirk	113	293	145,191	496
Fife	517	1340	349,429	261
Glasgow City	68	175	577,869	3307
Highland	10,085	26,119	208,914	8
Inverclyde	64	167	84,203	503
Midlothian	135	350	80,941	231
Moray	864	2237	86,940	39
North Ayrshire	343	888	135,817	153
North Lanarkshire	184	476	321,067	674
Perth e Kinross	2083	5395	134,949	25
Renfrewshire	102	263	172,867	659
Scottish Borders	1825	4727	106,764	23
South Ayrshire	475	1230	112,097	93
South Lanarkshire	686	1778	302,216	170
Stirling	866	2243	86,212	38
West Dunbartonshire	68	176	93,378	531
West Lothian	165	427	158,714	372
TOTAU CONTINENT	28,260	73,193	4,994,276	68
ISLAS
Na h-Eileanan Siar	1185	3070	26,502	9
Islas Orcadas	396	1025	19,245	19
Islas Shetland	568	1471	21,988	15
TOTAU ISLAS	2149	5566	67,735	12
TOTAU ESCÒCIA	30,409	78,759	5,062,011	64

Regions d'Escòcia entre 1975 e 1996

Numerò	Region	Mapa
1	Strathclyde
2	Dumfries and Galloway
3	Scottish Borders
4	Lothian
5	Central Scotland
6	Fife
7	Tayside
8	Grampian
9	Highland
10	Western Isles
	Shetland
	Orkney

Economia

De veire: Economia d'Escòcia

Nòtas e referéncias