Granda sinagòga de Bordèu
La Granda Sinagòga de Bordèu es lo principal luòc de culte israelita de Bordèu. Sèti de la comunautat sefardita, es una de las mai vastas sinagògas d'Euròpa. Foguèt classada monument istoric en 1998.
  | |||
| Donadas | |||
|---|---|---|---|
| Tipe | Sinagòga | ||
| Arquitècte | Paul Abadie (ca)  | ||
| Construccion | 1882 | ||
| Caracteristicas | |||
| Estil | Estils neogotic e orientalista | ||
| Localizacion geografica | |||
| Establiment públic (ca) | Bordèu Metropòli | ||
| Comuna | Bordèu | ||
| Localizacion | 36 cours Pasteur | ||
 | |||
| monument istoric catalogat (1998) | |||
| Activitat | |||
| |||
La preséncia d'una comunautat josieva dins la metropòli gascona data de fòrça sègles enrè. Cresquèt d'un biais considerable après la promulgacion del Decret d'Alhambra (31 de març de 1492) pel qual los Reis Catolics decidiguèron de fòrabandir los josieus de la Peninsula Iberica. Fugissent las persecucions de l'Inquisicion, fòrça d'eles decidiguèron de s'installar mai enlà dels Pirenèus, constituissent una comunautat activa e prospèra en Occitània e en França. La comunautat josieva bordelesa floriguèt al cors dels sègles, en tot balhar mantun grand nom dins los domenis de la literatura, de las arts, del comèrci e de la politica (Gradis, Raba, Nunés Pereyra, Pereire, Mendès...).
A la creacion del Consistòri Central per Napoleon, se creèt un consistòri regional a Bordèu en 1808. Un an mai tard, se fondèt a son iniciativa una granda sinagòga dins la carrièra Cauçaroja. Dessenhada per l'arquitècte Arnaud Corcelle, s'inspirèt liurament de l'arquitectura orientala. Centre neuralgic del quartièr josieu, aquela bastissa monumentala foguèt victima d'un terrible incendi al cors de l'an 1873.
En seguida d'aqueste sinistre, los representants de la comunautat decidiguèron de bastir un santuari novèl, que sa realizacion foguèt confiada a l'arquitècte André Burguet, e puèi, après la mòrt d'aqueste darrièr, als arquitèctes Charles Durand e Paul Abadie filh. 1877 foguèt l'an del començament oficial dels trabalhs e 1882 lo de lor acabament. Lo 5 de setembre del meteis an, siá lo 21 d'Ellol de 5642 del calendièr ebrieu, la Granda Sinagòga de Bordèu foguèt inaugurada e dobèrta al culte.
Durant l'ocupacion alemanda, la sinagòga, pilhada, foguèt lo luòc d'embarrament dels josieus qu'avián pas capitat de s'enfugir a temps. Prèp de mila sièis cents familhas i foguèron empresonadas abans d'èsser deportadas vèrs los camps de Dachau e d'Auschwitz-Birkenau.
Uèi per uèi, se quilha dins una carriereta (carrièra del grand rabin Joseph Cohen) leugièrament vèrs la carrièra de Santa Catarina e demòra un dels paumons de la comunautat josieva bordelesa. Los servicis del matin e del ser s'i tenon cada jorn.
Arquitectura
L'estil atretzena l'estetica neogotica e las corrents orientalistas alavetz en vòga dins una partida d'Euròpa. Lo vaissèl pagèla trenta sièis mètres de longor e vint-e-sièis mètres de largor. La façada monumentala es cantonada de doas torres. Lo projècte inicial prevesiá que foguèsson perlongadas per dos bulbes de basa octogonala, mas aquò fasent pas l'unanimitat (certans membres de la comunautat i vesián una influéncia crestiana pro manifèsta), los fons destinats a lor acabament foguèron suprimits.
L'interior dispausa de plan basilical antic e se compausa d'un vaissèl principal separat dels collaterals per una seria de catòrze colomnas de Corint (sèt de cada costat). Al nivèl superior se tròban las tribunas (mekhitsa), espaci traditionalament reservat a las femnas.
Al fons del santuari, se situa l'Arca Santa (Heikhal), plaçada dins una granda arcada en arc ultrapassat. Una cortina de velós (Parokhet) de color granada li servís d'escrinh.
La partida centrala de la sinagòga es ocupada per una estrada (Tebah) ont ofícian los ministres del culte. Es precedida d'un monumental candelièr de sèt brancas (menorah) de prèp de quatre mètres e mièg de nautor.
La cobèrta de l'edifici es una estructura metallica en tòla rivetada (riblejada?), òbra dels talhièrs de Gustave Eiffel. Aquela palastra metallica es amagada per una vòlta de quèrba de panièr bordada de breçòls transversals e l'ensems s'eleva a mai de setze mètres. Aquesta disposicion permet un espaci interior de granda amplor qu'intensifica l'efièch de monumentalitat de l'edifici.
