Binyre: Skilnad mellom versjonar

Sletta innhald Nytt innhald

På line

Versjonen frå 3. oktober 2014 kl. 23:21

Binyrene er eit par av endokrine (indresekretoriske) kjertlar hos pattedyr, som er lokalisert ved sida av nyrene. Kvar binyre er sett saman av to delar, ein ytre bark og ein indre merg. Dei to delane har forskjellig opphav, funksjon og oppbygging. Derfor er det naturleg å sjå på binyrene som to forskjellige endokrine organ. Dei skil ut binyrebarkhormon (glukokortikoid, mineralokortikoid og kjønnshormon) og katekolamin: adrenalin og noradrenalin. Binyrebarkcellene produserer meir enn 30 forskjellige hormon, binyremergcellene produserer adrenalin.

Anatomi

Binyrene er lokalisert bilateralt i retroperitoneum ovanfor og litt medial til nyrene. Hos mennesket er den høgre binyra trekantforma, mens venstre binyra er halvmåneforma. Kvar binyre har to forskjellige strukturar, den ytre binyrebarken (medula) og den indre binyremerga (cortex), som begge produserer hormon. Binyrebarken produserer kortisol, aldosteron og androgen, mens binyremerga hovudsakeleg produserer adrenalin og noradrenalin. I motsetning til den direkte handlinga til binyrebarken, er binyremerga regulert av nevroendokrine hormon utskilt frå hypofysen som er under kontroll av hypothalamus, så vel som av Renin-angiotensin-aldosteron-systemet som er svært viktig i blodtrykksreguleringa og for salt- og vassreguleringa i kroppen.

Fysiologi

Binyrene skil ut ei rekkje ulike hormon som vert metabolisert av enzym anten i binyrene eller i andre delar av kroppen.

Aldosteron og mineralkortikoid: Aldosteron fører til auka reabsorpsjon av natrium og auka utskiljing av både kalium og hydrogenion.
Kortisol og glukokortikoid: Kortisol er det viktigaste glukokortikoidet under normale forhold og mobiliserer feitt, protein og karbohydrat, men det aukar ikkje i forhold til svolt. I tillegg aukar kortisol aktiviteten av andre hormon inkludert glukagon og katekolamin.
Adrenalin og noradrenalin: Binyrene er ansvarleg for det meste av sirkulerande adrenalin i kroppen, men bere ei lita mengd av sirkulereande noradrenalin. Desse stoffa er laga i binyremerga. Adrenalin og noradrenalin har innvirkning på hjartefrekvens og utviding av blodårer.

Sjukdommar

Binyre svulstar kan resultere i over- eller underproduksjon av visse hormon i binyrene.
Hyperaldosteronisme: binyrene produserer for mykje aldosteron.
Feokromocytom: binyrene skil ut store mengder katekolaminar.
Endogen Cushings syndrom: binyrene produserer for mykje kortisol.
Binyreinsuffisiens: ei gruppe sjukdommar med underproduksjon av kortisol eller aldosteron. Problemet kan kome frå binyrene sjølve eller frå hypofysen.
- Addisons sjukdom er ei sjeldan liding der binyrene ikkje produserer nok glukokortikoid (hovudsakleg kortisol). Dette kan vere forårsaka av ein autoimmun reaksjon ved visse infeksjonar eller av nokre andre sjeldne årsaker.
- Medfødd adrenal hyperplasi er genetiske defektar av enzym involvert i kortisolproduksjonen og kan påverke kjønnskarakteristika hos individet.
- Waterhouse-Friderichsens syndrom er binyresvikt på grunn av blødningar i binyrene, forårsaka av alvårleg bakteriell infeksjon.
Isolert hypoaldosteronisme kan i sjeldne tilfelle oppstå på grunn av manglande syntese av aldosteron
Manglande binyrer: sjeldan medfødd tilstand

@@ Line 1: / Line 1: @@
 [[Fil:Gray1183.png|right|300px]]
-'''Binyrene''' er eit par av [[endokrin]]e (indresekretoriske) kjertlar hos [[pattedyr]], som er lokalisert ved sidan av [[nyren]]e. Kvar binyre er sett saman av to delar, ein ytre bark og ein indre merg. Dei to delane har forskjellig opphav, funksjon og oppbyging. Derfor er det naturleg å sjå på binyrene som to forskjellige endokrine organ. Dei skil ut [[kortikosteroid|binyrebarkhormon]] ([[Glukokortikoid|glukokortikoid]], [[Mineralokortikoid|mineralokortikoid]] og [[Kjønnshormon|kjønnshormon]]) og [[Katekolamin|katekolamin]]: [[adrenalin]] og [[noradrenalin]]. Binyrebarkcellene produserer meir enn 30 forskjellige hormon, binyremargcellene produserer adrenalin.
+'''Binyrene''' er eit par av [[endokrin]]e (indresekretoriske) kjertlar hos [[pattedyr]], som er lokalisert ved sida av [[nyren]]e. Kvar binyre er sett saman av to delar, ein ytre bark og ein indre merg. Dei to delane har forskjellig opphav, funksjon og oppbygging. Derfor er det naturleg å sjå på binyrene som to forskjellige endokrine organ. Dei skil ut [[kortikosteroid|binyrebarkhormon]] ([[Glukokortikoid|glukokortikoid]], [[Mineralokortikoid|mineralokortikoid]] og [[Kjønnshormon|kjønnshormon]]) og [[Katekolamin|katekolamin]]: [[adrenalin]] og [[noradrenalin]]. Binyrebarkcellene produserer meir enn 30 forskjellige hormon, binyremergcellene produserer adrenalin.
 == Anatomi ==
-Binyrene er lokalisert bilateralt i [[retroperitoneum]] ovanfor og litt medial til [[nyre]]ne. Hos mennesket er den høgre binyrene trekantforma, mens venstre binyrene er halvmåneforma. Kvar binyrene har to forskjellige strukturar, den ytre [[binyrebarken]] (medula) og den indre [[binyremergen]] (cortex), som begge produserer hormon. Binrebarken produserer [[kortisol]], [[aldosteron]] og [[androgen]], mens bintyrebarken hovudsakeleg produserer [[adrenalin]] og [[noradrenalin]]. I motsetning til den direkte handlingen til binyrebarken, er binyremergen regulert av [[nevroendokrin]]e hormone utskilt frå [[hypofysen]] som er under kontroll av [[hypothalamus]], så vel som av [[Renin-angiotensin-aldosteron-systemet]] som er svært viktig i blodtrykksreguleringen og for salt- og vassreguleringen i kroppen.
+Binyrene er lokalisert bilateralt i [[retroperitoneum]] ovanfor og litt medial til [[nyre]]ne. Hos mennesket er den høgre binyra trekantforma, mens venstre binyra er halvmåneforma. Kvar binyre har to forskjellige strukturar, den ytre [[binyrebarken]] (medula) og den indre [[binyremerga]] (cortex), som begge produserer hormon. Binyrebarken produserer [[kortisol]], [[aldosteron]] og [[androgen]], mens binyremerga hovudsakeleg produserer [[adrenalin]] og [[noradrenalin]]. I motsetning til den direkte handlinga til binyrebarken, er binyremerga regulert av [[nevroendokrin]]e hormon utskilt frå [[hypofysen]] som er under kontroll av [[hypothalamus]], så vel som av [[Renin-angiotensin-aldosteron-systemet]] som er svært viktig i blodtrykksreguleringa og for salt- og vassreguleringa i kroppen.
 == Fysiologi ==
-Binyrene skil ut ei rekje ulike hormon som vert metabolisert av [[enzym]] anten i binyrene eller i andre delar av kroppen.
+Binyrene skil ut ei rekkje ulike hormon som vert metabolisert av [[enzym]] anten i binyrene eller i andre delar av kroppen.
-*Aldosteron og mineralkortikoider: [[Aldosterone]]fører til auka reabsorpsjon av natrium og auka utkiljing av både kalium og hydrogenion.
+*Aldosteron og mineralkortikoid: [[Aldosteron]] fører til auka reabsorpsjon av natrium og auka utskiljing av både kalium og hydrogenion.
-*Kortisol og glukokortikoider: Kortisol er det viktigaste glukokortikoidet under normale forhold og mobiliserer feitt, protein og karbohydrat, men det aukar ikkje i forhold til svolt. I tillegg aukar kortisol aktiviteten av andre hormon inkludert glukagon og katekolamin.
+*Kortisol og glukokortikoid: Kortisol er det viktigaste glukokortikoidet under normale forhold og mobiliserer feitt, protein og karbohydrat, men det aukar ikkje i forhold til svolt. I tillegg aukar kortisol aktiviteten av andre hormon inkludert glukagon og katekolamin.
-*Adrenalin og noradrenalin: Binyrene er ansvarlig for de meste av sirkulerande [[adrenalin]] i kroppen, men bere ein liten mengde av sirkulereade [[noradrenalin]]. Desse stoffa er laga i binyremergen. Adrenalin og noradrenalin har innvirkning på hjertefrekvens og utviding av blodårer.
+*Adrenalin og noradrenalin: Binyrene er ansvarleg for det meste av sirkulerande [[adrenalin]] i kroppen, men bere ei lita mengd av sirkulereande [[noradrenalin]]. Desse stoffa er laga i binyremerga. Adrenalin og noradrenalin har innvirkning på hjartefrekvens og utviding av blodårer.
 == Sjukdommar ==
-* [[Binyre svulst]]ar kan resultere i over-eller underproduksjon av visse hormon i binyrene.
+* [[Binyre svulst]]ar kan resultere i over- eller underproduksjon av visse hormon i binyrene.
 * [[Hyperaldosteronisme]]: binyrene produserer for mykje aldosteron.
-* [[Feokromocytom]]: binyrene skil ut store mengder katekolaminer.
+* [[Feokromocytom]]: binyrene skil ut store mengder katekolaminar.
 *  Endogen [[Cushings syndrom]]: binyrene produserer for mykje kortisol.
-* [[Binyreinsuffisiens]]: ei gruppe sjuksommar med underproduksjon av kortisol eller aldosteron. Problet kan kome frå binyrene sjølve eller frå hypoftysen.
+* [[Binyreinsuffisiens]]: ei gruppe sjukdommar med underproduksjon av kortisol eller aldosteron. Problemet kan kome frå binyrene sjølve eller frå hypofysen.
-** [[Addisons sjukdom]] er en sjelden lidelse der binyrene ikke produserer nok [[glukokortikoid]] (hovudsakleg kortisol). Dette kan vera forårsaka av ein [[autoimmun reaksjon]] ved visse infeksjonar eller av nokre andre sjeldne årsakar.
+** [[Addisons sjukdom]] er ei sjeldan liding der binyrene ikkje produserer nok [[glukokortikoid]] (hovudsakleg kortisol). Dette kan vere forårsaka av ein [[autoimmun reaksjon]] ved visse infeksjonar eller av nokre andre sjeldne årsaker.
-** [[Medfødt adrenal hyperplasi]] er genetiske defektar av enzym involvert i kortisol produksjonen og kan påverke kjønnskarakteristika hos individet.
+** [[Medfødd adrenal hyperplasi]] er genetiske defektar av enzym involvert i kortisolproduksjonen og kan påverke kjønnskarakteristika hos individet.
 ** [[Waterhouse-Friderichsens syndrom]] er binyresvikt på grunn av blødningar i binyrene, forårsaka av alvårleg bakteriell infeksjon.
-* Isolert [[Hypoaldosteronisme]] kan i sjeldne tilfelle oppstå på grunn av manglande syntese av [[aldosteron]]
+* Isolert [[hypoaldosteronisme]] kan i sjeldne tilfelle oppstå på grunn av manglande syntese av [[aldosteron]]
-* [[Manglande binyrer]]: sjeldan medfødt tilstand
+* [[Manglande binyrer]]: sjeldan medfødd tilstand
 [[Kategori:Det endokrine systemet]]