Individ: Skilnad mellom versjonar
s robot la til: fi, gl, lt, sk, tr |
s Attenderulla endringa gjord av 2A02:3036:263:D1C3:ECA2:615:238E:2C51 (diskusjon) til siste versjonen av Ranveig Merke: Attenderulling |
||
(30 mellomliggjande versjonar av 19 brukarar er ikkje viste) | |||
Line 1: | Line 1: | ||
[[Fil:BleudeBess Brisé volé (Tylli) CHA female EX1 CACS SC 2.jpg|mini|Eit individ, ein [[katt]].]] |
|||
Eit '''individ''' (frå [[latin]] ''individuum'' som tyder |
Eit '''individ''' (frå [[latin]] ''individuum'' som tyder 'udeleleg')<ref>{{kjelde www|forfattar=Tranøy, Knut Erik|dato=2018-02-20|tittel=Individ|verk=Store norske leksikon|henta= 16. august 2018 |url=https://snl.no/individ}}</ref> er ein enkelt [[person]] eller ei enkelt [[organisme]], dvs. ein unik og meir eller mindre [[autonomitet|autonom]] eining. |
||
I det [[biologi]]ske [[kompleksitet]]shierarkiet er individet eitt av dei viktigaste nivåa, som ligg mellom [[celle|cella]] og [[populasjon]]en. |
I det [[biologi]]ske [[kompleksitet]]shierarkiet er individet eitt av dei viktigaste nivåa, som ligg mellom [[celle|cella]] og [[populasjon]]en. |
||
(Hjå [[eincella organisme| |
(Hjå [[eincella organisme|eincella organismar]] er individet per definisjon det same som cella.) |
||
Det er ikkje alltid eintydig å avgrense eit individ. |
Det er ikkje alltid eintydig å avgrense eit individ. |
||
I [[dyrekoloni]]ar som hjå [[sosialitet|sosiale]] [[insekt]] (t.d. [[bie]]r, [[maur]]) kan enkeltorganismar ikkje overleve utan resten av samfunnet, men har likevel [[autark]] |
I [[dyrekoloni]]ar som hjå [[sosialitet|sosiale]] [[insekt]] (t.d. [[bie]]r, [[maur]]) kan enkeltorganismar ikkje overleve utan resten av samfunnet, men har likevel [[autark]] åtferd og vert difor rekna som enkelt individ. |
||
I andre koloniar, som hjå [[mosdyr]] eller [[polypp]]ar, kan enkeltorganismane i tillegg vere [[genetikk|genetisk]] identiske og oppretthalde [[celle|cellulære]] forbindingar mellom organismane, slik at dei utgjer [[fysiologi]]ske eininga saman med naboane. |
I andre koloniar, som hjå [[mosdyr]] eller [[polypp]]ar, kan enkeltorganismane i tillegg vere [[genetikk|genetisk]] identiske og oppretthalde [[celle|cellulære]] forbindingar mellom organismane, slik at dei utgjer [[fysiologi]]ske eininga saman med naboane. |
||
Her kan det vere nokså vilkårleg å avgrense enkelte individ. |
Her kan det vere nokså vilkårleg å avgrense enkelte individ. |
||
Nokre av desse koloniane kan med rette |
Nokre av desse koloniane kan med rette reknast som [[superorganisme|superorganismar]]. |
||
Det same gjeld for mange [[plantar]] som [[ |
Det same gjeld for mange [[plantar]] som [[formeiring|formeirer]] seg ved [[knoppskyting]]. |
||
Her |
Her nyttar ein ofte nemninga ''[[genet]]'' (for genetisk avgrensa individ) og [[ramet]] (for fysiologisk avgrensa individ) for å unngå misforståingar. |
||
Hjå dei fleste dyr, inkludert [[menneske]], oppstår det sjeldan slike vanskar. [[Einegga tvillingar]] er er genetisk identiske men heilt klart to ulike individ, fordi |
Hjå dei fleste dyr, inkludert [[menneske]], oppstår det sjeldan slike vanskar. [[Einegga tvillingar]] er er genetisk identiske men heilt klart to ulike individ, fordi dei blir utsette for ulike [[miljø i psykologien|miljøpåverkingar]] og kan handle uavhengig. |
||
Overgangen mellom [[siamesiske tvillingar]] og [[teratom]]ar (svulstaktige dobbeltdanningar av organ) er derimot flytande. |
Overgangen mellom [[siamesiske tvillingar]] og [[teratom]]ar (svulstaktige dobbeltdanningar av organ) er derimot flytande. |
||
Det er også umuleg å gje eit nøyaktig tidspunkt for når individualiteten byrjar ''i tid''. |
Det er også umuleg å gje eit nøyaktig tidspunkt for når individualiteten byrjar ''i tid''. |
||
Spesielt i [[ovipari| |
Spesielt i [[ovipari|ovipare]] (levandefødande) artar som menneske blir fosteret gradvis levedyktig, og blir ikkje helt uavhengig før (ev. lenge) etter fødselen. |
||
I [[filosofi]]en |
I [[filosofi]]en nyttar ein individomgrepet i ei mykje vidare tyding, sjå [[partikulare]]. |
||
==Kjelder== |
|||
[[Kategori:Biologi]] |
|||
{{referansar}} |
|||
{{Autoritetsdata}} |
|||
[[ |
[[Kategori:Biologi]] |
||
[[ |
[[Kategori:Filosofi]] |
||
[[ |
[[Kategori:Identitet]] |
||
[[Kategori:Latinske ord og uttrykk]] |
|||
[[de:Individuum]] |
|||
[[et:Indiviid]] |
|||
[[en:Individual]] |
|||
[[es:Individuo]] |
|||
[[eo:Individuo]] |
|||
[[fr:Individu]] |
|||
[[gl:Individuo]] |
|||
[[io:Individuo]] |
|||
[[lt:Individas]] |
|||
[[hu:Individuum]] |
|||
[[nl:Individu]] |
|||
[[ja:個人]] |
|||
[[pl:Indywiduum]] |
|||
[[pt:Indivíduo]] |
|||
[[ro:Individ]] |
|||
[[ru:Индивид]] |
|||
[[simple:Individual]] |
|||
[[sk:Individuálnosť (psychológia)]] |
|||
[[sr:Индивидуа]] |
|||
[[fi:Yksilö]] |
|||
[[tr:Birey]] |
|||
[[zh:个体]] |
Siste versjonen frå 23. desember 2023 kl. 07:48
Eit individ (frå latin individuum som tyder 'udeleleg')[1] er ein enkelt person eller ei enkelt organisme, dvs. ein unik og meir eller mindre autonom eining. I det biologiske kompleksitetshierarkiet er individet eitt av dei viktigaste nivåa, som ligg mellom cella og populasjonen. (Hjå eincella organismar er individet per definisjon det same som cella.)
Det er ikkje alltid eintydig å avgrense eit individ. I dyrekoloniar som hjå sosiale insekt (t.d. bier, maur) kan enkeltorganismar ikkje overleve utan resten av samfunnet, men har likevel autark åtferd og vert difor rekna som enkelt individ. I andre koloniar, som hjå mosdyr eller polyppar, kan enkeltorganismane i tillegg vere genetisk identiske og oppretthalde cellulære forbindingar mellom organismane, slik at dei utgjer fysiologiske eininga saman med naboane. Her kan det vere nokså vilkårleg å avgrense enkelte individ. Nokre av desse koloniane kan med rette reknast som superorganismar. Det same gjeld for mange plantar som formeirer seg ved knoppskyting. Her nyttar ein ofte nemninga genet (for genetisk avgrensa individ) og ramet (for fysiologisk avgrensa individ) for å unngå misforståingar.
Hjå dei fleste dyr, inkludert menneske, oppstår det sjeldan slike vanskar. Einegga tvillingar er er genetisk identiske men heilt klart to ulike individ, fordi dei blir utsette for ulike miljøpåverkingar og kan handle uavhengig. Overgangen mellom siamesiske tvillingar og teratomar (svulstaktige dobbeltdanningar av organ) er derimot flytande.
Det er også umuleg å gje eit nøyaktig tidspunkt for når individualiteten byrjar i tid. Spesielt i ovipare (levandefødande) artar som menneske blir fosteret gradvis levedyktig, og blir ikkje helt uavhengig før (ev. lenge) etter fødselen.
I filosofien nyttar ein individomgrepet i ei mykje vidare tyding, sjå partikulare.