legger

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  legger    (hulp, bestand)
• IPA: / ˈlɛɣər / (2 lettergrepen)

Woordafbreking

• leg·ger

Woordherkomst en -opbouw

• van Middelnederlands; op te vatten als afleiding van zowel  leggen ww  als  liggen ww  met het achtervoegsel -er

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	legger	leggers
verkleinwoord	-	-

Zelfstandig naamwoord

legger m

1. persoon die iets plaatst

   • Een andere meevaller was gisteren Görtzen, die tegen de Italianen weinig gelukkige momenten kende als passer en links- of rechtsbuiten, maar kennelijk toch als potentieel topspeler werd herkend door Arie Selinger. De legger van het fundament voor het moderne Nederlandse volleybal kwam tenminste informeren waar de sterke Limburger, voor dit seizoen door Alcom/Capelle overgenomen uit de boedel van VCG, speelt. 
   • De veiligheidsdienst van het concern zou de directie geadviseerd hebben de melding serieus te nemen. Een van de overwegingen bij die beslissing was dat tussen het tijdstip van melding en explosie iets meer dan een uur zat: de legger van de bom zou daarmee kunnen hebben aangegeven dat hij niet het winkelend publiek en het personeel als doel had, maar de vestiging zelf. 

2. vogel die eieren voortbrengt

   • De Groninger Meeuw, een "heel aardige legger", is verwant aan het Friese Pelhoender en de Oostfriese Meeuw. 

3. plank in een kast

   • Sommige onderkasten hebben slechts een enkele legger in het midden, plus de kastbodem als afzetruimte. 

4. voorwerp waar andere voorwerpen op kunnen rusten

   • De penlegger is van sierlijk gebogen kostbaar hout. De chroomstalen penhouder, die als gegoten in de hand ligt, volgt de curve van het hout, en de inktpot is als een kleinood ingelaten in de legger. De pen kan in de houder geschoven worden, die vervolgens als briefopener bruikbaar is. 

5. langwerpig voorwerp van hard stijf materiaal dat horizontaal blijft liggen, balk
   1. (bouwkunde) ondersteuning van een brugdek

      • Tijdens werkzaamheden bleek een van de zes hoofdliggers in het geheel doorgescheurd. De brug werd meteen gesloten voor het snelverkeer, omdat de legger een kritiek punt vormt in het brugdek. De breuk is nu provisorisch hersteld. Nader onderzoek moet uitwijzen of de brug meer gebreken vertoont. 

   2. (sport) (turnen) een van de twee steunen van de brug, een bepaald turntoestel

      • Het opmerkelijke is dat een brug met ongelijke liggers helemaal niet zo ongelijk is want de twee liggers zijn wat afstand betreft precies gelijk. Het ongelijke zit hem in het verschil in hoogte. De ene legger ligt hoger van de grond dan de ander. 

   3. (voetbal) lat, horizontale bovenkant van een doel

      • Afgezien van de twee arbitrale blunders zag Ajax drie grote kansen gestuit door de lat en het rechterbeen van Buyo. Eerst knalde Kluivert op de legger van het doel na een voorzet van Finidi, die later Kluivert alleen voor Buyo zette. 

   4. (scheepvaart) onderdeel van de scheepsbodem
6. (scheepvaart) soort vaartuig dat op een bepaalde plaats is afgemeerd als platform of opslagruimte
7. (molenaarsambacht) onderste maalsteen in een molen

   • De pas gelichte steen is een legger (ondersteen), die dunner is dan een loper of draaier (bovensteen), waar de brok uit de vaart waarschijnlijk een deel van is. De legger weegt duizend kilo, het brokstuk zon achthonderd. 

8. informatie die op een vaste plaats wordt bewaard
   1. dossier, verzamelmap binnen een archief

      • In totaal werden ongeveer 25 dossiers terugbezorgd, waaronder die van bekende drugshandelaars, maar ook de legger van kantonrechter H. 

   2. registratie die een basis voor verdere werkzaamheden vormt

      • Nicolas opent een geheime legger, die hij de naam "Herstel foutjes van medewerkers" geeft. Hierin boekt hij de corrigerende opdracht. 

   3. overzicht van vindplaatsen van woorden voor het maken van een woordenboek

      • De behandeling van de verzamelde woorden en de voorbeelden die de diverse gebruiksmogelijkheden konden bewijzen, zouden in verschillende portefeuilles worden opgeslagen; te zijner tijd moesten alle gegevens in het lemma worden verwerkt en daarom moest in de legger nauwkeurig worden aangetekend waar in welke portefeuille een bepaalde betekenisomschrijving met bijbehorend voorbeeld teruggevonden kon worden. 

   4. openbaar register

      • Tot voor enkele jaren was het gewoon, dat de dienstdoende ambtenaar een kadastrale kaart tevoorschijn haalde en samen met de bezoeker probeerde uit te vinden wat het kadastrale nummer van het omstreden perceel was. Vervolgens begaf hij zich naar het archief, om daar de legger te halen: een groot boek, waarin de gegevens over de percelen worden bijgeschreven. En zo kwam men er na verloop van tijd wel uit. 

9. bewaard origineel dat als basis dient voor kopieën
   1. (tekstkritiek) oorspronkelijke middeleeuwse tekst, die door overschrijven werd vermenigvuldigd

      • Het door Van Os onderzochte handschrift is daarom ook interessant omdat de laatste, vijftiende-eeuwse versie direct is overgeschreven van een veel eerdere versie uit het laatste deel van de dertiende eeuw. Tussen dit model, de legger, en de uiteindelijke laatste versie van de fabliau zijn geen andere handschriften geweest, iets dat zelden voorkomt. 

   2. (tekstkritiek) eerdere editie die wordt gebruikt als basis voor een nieuwe editie van een publicatie

      • De bibliotheek van het NBG bezit, naast de uitgave die als legger diende, nog twee andere exemplaren van de Statenvertaling uit 1637. 

   3. oorspronkelijke land- of zeekaart

      • De "legger" was de originele of basis-kaart, getekend door de hoofd-kaartenmaker, die vervolgens door zijn medewerkers naar behoeven kon worden nagetekend voor gebruik op de schepen. 

   4. (figuurlijk) stramien, voorbeeld

      • Helmers richt zich op de verbeelding van oorlog in één toneeltekst van Joost van den Vondel, waarin de dichter het contemporaine beeld van oorlog gebruikt als legger om de engelenstrijd in de hemel te verbeelden. 

10. (verouderd) groot vat voor drinkwater of wijn, dat gewoonlijk in het ruim van een schip bleef liggen
    1. als vloeistofmaat tussen de 400 en 920 liter (precieze waarde plaats- en tijdgebonden)

       • 14 Vraage. Hoe veel leggers Wyn men nu hier in een jaar van de wynoegst, mitsgaders van de koornoegst heeft.
         Antwoord. Dit jaar by opgawe waren 'er wynstokken, 2729300
         Waar van zouden komen leggers, 1190
         Anders rekent men 1 legger wyn van 1000 wynstokken. 

11. (verouderd) iemand die langere tijd in een vreemde plaatse verblijft om zaken te doen

    • Het woord daer UE van vermaent dat gevonden wort, inde laetste nieuwmaere ujt Parnas, gis ick te zijn "il menante", dat ick vertolkt heb, de legger; meenende daermede eenen persoon erghens leggende om koop oft anderen handel te drijven. 

Gangbaarheid

• Het woord legger staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "legger" herkend door:

89 %	van de Nederlanders;
88 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Noors

Uitspraak

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: / ˈlegəɾ /

Woordafbreking

• leg·ger

Woordherkomst en -opbouw

• Zelfstandig naamwoord: naamwoord van handeling van jobbe met het achtervoegsel -er

Naar frequentie	886

Werkwoord

legger

1. tegenwoordige tijd van legge

Afgeleide begrippen

• legger fram
• legger opp
• legger ut

Zelfstandig naamwoord

legger

1. legger

Afgeleide begrippen

asfaltutlegger avlegger belegger bileggeromn bileggerovn brolegger brulegger byplanlegge fliselegger = flislegger forlegger golvlegger grunnlegger gulvlegger handspålegger håndspålegger ilegger løypelegger = minelegger opplegger planlegger påleggerske rørlegger teppelegger ødelegger øydelegger

Nynorsk

Woordafbreking

• leg·ger

Zelfstandig naamwoord

legger, mv

1. onbepaalde vorm nominatief meervoud van legg

Schrijfwijzen

• leggar