Eddy van der Enden

Eddy van der Enden
	V.l.n.r.: Pim Jacobs, Bert Haanstra en Eddy van der Enden (1963)
Algemene informatie
Volledige naam	Eduard J.K. van der Enden
Geboren	5 september 1928; Den Haag
Overleden	26 april 2011; Laren (Noord-Holland)
Nationaliteit(en)	Nederlands
Beroep(en)	Cameraman

Eduard J.K. (Eddy) van der Enden (Den Haag, 5 september 1928 - Laren (Noord-Holland), 26 april 2011) was een Nederlandse cameraman en een van de filmpioniers van na de Tweede Wereldoorlog. Naast tal van speelfilms, documentaires en televisieseries, filmde Van der Enden ook commercials, zoals de Grolsch-serie Vakmanschap is meesterschap van Paul Huf.

Biografie

Eddy van der Enden was de enige zoon van een Haagse ambtenaar die was getrouwd met een Nederduits-gereformeerde vrouw.^[bron?] Na de lagere school ging hij naar de elektrotechnische school. In Den Haag beleefde hij als puber de oorlog, wat altijd een grote invloed op hem zou houden.

Van der Enden begon zijn carrière als loopjongen bij de Haagse filmfabriek Profilti. Toen de oorlog was afgelopen, moest hij in militaire dienst. In het leger kreeg hij een functie als cartograaf bij de filmdienst, maar al snel nam hij zelf de camera ter hand. Nadat hij was afgezwaaid, kon Van der Enden meedoen aan een uitwisseling met Italiaanse filmstudenten. Hij kreeg daarmee de kans een opleiding volgen aan het Centro Sperimentale di Cinematografia (CSC) in Rome. Daar kwam hij in aanraking met beroemde naoorlogse Italiaanse filmmakers van wie hij onder meer leerde om te gaan met het licht. Nadat hij in 1954 was teruggekeerd uit Italië ging hij werken bij de Cinetone Studio's in Duivendrecht, en vervolgens als freelance cinematograaf. Hij kreeg onder meer werk als assistent-cameraman bij de in Nederland gedraaide Amerikaanse tv-serie Secret File, U.S.A..

Rond 1950 was Van der Enden onderdeel van een groepje aankomende filmers in Amsterdam, waartoe onder meer Ytzen Brusse, Bert Haanstra, Piet van Moock, Peter Staugaard, Fred Tammes en Wim van der Velde behoorden. Vanaf 1955 zou Van der Enden samen gaan werken met Haanstra waarvoor hij in 1958 de met een Oscar bekroonde documentaire Glas draaide en de succesvolle speelfilm Fanfare. In datzelfde jaar fotografeerde Van der Enden Dorp aan de rivier, de eerste speelfilm van Fons Rademakers, die ook voor een Oscar werd genomineerd.

Naast de genoemde films zouden ook tal van andere producties waar Van der Enden aan meewerkte in de nationale en internationale prijzen vallen. Zo wonnen ook De lage landen (1960) van George Sluizer, Makkers, staakt uw wild geraas (1960) van Fons Rademakers en De werkelijkheid van Karel Appel (1962) van Jan Vrijman een Zilveren Beer in Berlijn. In 1971 draaide Van der Enden de film Trafic van Jacques Tati.

Van der Enden zou tot zijn 74ste jaar als cameraman blijven werken. Daarna gaf hij vooral adviezen. Ook bezocht hij in de laatste jaren zo vaak het kon zijn geliefde Italië, waar zijn cinematografische carrière was begonnen. Op 82-jarige leeftijd overleed hij in het Rosa Spier Huis te Laren aan de gevolgen van een hersentumor.

Van der Enden was erelid van de Nederlandse Beroepsvereniging van Film- en Televisiemakers (NBF) en benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Filmografie

Speelfilms met fotografie en camerawerk van Eddy van der Enden

Drie jongens en een hond (1954), regie Henk van der Linden
Dorp aan de rivier (1958), regie Fons Rademakers
Fanfare (1958), regie Bert Haanstra
Makkers, staakt uw wild geraas (1960), regie Fons Rademakers
Het mes (1960), regie Fons Rademakers
Rififi in Amsterdam (1962), regie John Korporaal
De vergeten medeminnaar (1963), regie John Korporaal
10.32 (1965), regie Arthur Dreifuss
Monsieur Hawarden (1967), régie Harry Kümel
Trafic (1969), regie Jacques Tati
Les lèvres rouges (1970), regie Harry Kümel
Mira (1970), regie Fons Rademakers
La pente douce (1971), regie Claude d'Anna
Louisa, een woord van liefde (1972), regie Paul Collet en Pierre Drouot
Niet voor de poezen (1972), regie Fons Rademakers
Le revolver aux cheveux rouges (1973), regie Frédéric Geilfus en Denise Geilfus
Op de Hollandse toer (1973), regie Harry Booth
Trompe-l'oeil (Le miroir éclate) (1974), regie Claude d'Anna
Lifespan (1974), regie Alexander Whitelaw
Flanagan (1975), regie Adriaan Ditvoorst
Dood van een non (1975), regie Paul Collet en Pierre Drouot
L'ordre et la sécurité du monde (1977), regie Claude d'Anna
Exit 7 (1978), regie Emile Degelin
Kort Amerikaans (1979), regie Guido Pieters
Seven Graves for Rogan/A Time to Die (1979, uitgekomen in 1982), regie Matt Cimber
Butterfly (1980), regie Matt Cimber
Het beest (1981), regie Paul Collet
Fake Out (1981), regie Matt Cimber
De zwarte ruiter (1983), regie Wim Verstappen
In Search of a Golden Sky -Children of the North Woods (1983), regie Charles E. Sellier Jr. en Jefferson Richard
De grens (1984), regie Leon de Winter
Grunt! The Wrestling Movie (1985), regie Allan Holzman
In de schaduw van de overwinning (1985), regie Ate de Jong
Rigged (1985), regie Claudio Cutry
Caught (1987), regie James F. Collie
Eline Vere (1990), regie Harry Kümel
Gettysburg (1992), regie Ronald F. Maxwell
De vlinder tilt de kat op (1993), regie Willeke van Ammelrooy
Shadow Run (1997), regie Geoffrey Reeve

Documentaires en korte films met fotografie en camerawerk van Eddy van der Enden

Runder-TBC Halt! (1952), regie Walter Smith
Caltex Rotterdam, regie Akos Farkas
6 daagse (1954), regie Peter Staugaard
...en de zee was niet meer (1955), regie Bert Haanstra
Song of the Clouds (1956), regis John Armstrong
Tros (1957), regie Wim van der Velde
Salvage Suez Canal (1957)
De Gouden Ilsy (1957), regie Charles Huguenot van der Linden
Over glas gesproken (1957), regie Bert Haanstra
Glas (1958), regie Bert Haanstra
Paleontologie, schakel met het verleden (1959), regie Han van Gelder
Dokbouw aan de Nieuwe Maas (1959), regie Ytzen Brusse
Harmonie in industrie (1959), regie Piet van Moock
Coop meelfabriek, regie Koos Kortekaas
Grand Prix Spa, regie Alan Fabian
Wil om te winnen (1960), regie Wim van der Velde
De lage landen (1961), regie George Sluizer
Made to Measure. The Story of New Zealand Lamb (1961), regie Byron Lloyd
De werkelijkheid van Karel Appel (1961), regie Jan Vrijman
Het huis (1961), regie Louis van Gasteren
Rotterdam - Metro (1961), regie Peter Staugaard
Poort van Europa (1962), regie Ytzen Brusse
Rotterdam (1962), regie Eimert Kruidhof
Bestemming toekomst (1962), regie Jan Schefer
P/De perfectionist (1964), regie Jan Keja
The Growing Flame (1965), regie Michael Heckford
Oktobervaart - Een impressie van de Nederlandse binnenvaart (1965), regie Charles Huguenot van der Linden
Rotterdam-Europoort (1965), regie Joris Ivens
Bananen wel (1966), regie Jan Keja
Toets/Touch (1967), regie Tom Tholen
Gelijkenis (1967), regie Micha Frenkel
Spelen in het donker - De dichter Pierre Kemp (1967), regie Corinne du Mée-van Moorselaar
Niet genoeg (1968), regie Wim van der Velde
Een wand (1968), regie Wim van der Velde
Bruggen in Holland (1968), regie Rolf Orthel
In den beginne...tenslotte (1969), regie Frans Weisz
Downstream (1970), regie John Armstrong
Voorbij het verleden (1973), regie Wim van der Velde
Sea Area Forties (1975), regie John Armstrong
Pipeline Alaska (1977), regie John Armstrong
A.P.O. of the Primitivi (1977), regie Henk Meulman
Dutch Museums - 1978 (1978), regie Paul Huf
De krans (1978), regie Jan Koelinga
Crolus (1979), regie Willy Breebaart
Draadvariaties (1980), regie Harry Kümel
It's in the Cards (1980), regie Albert Tromp
Het laatste weiland (1984), regie Luk Blancquaert
Het gaat om de beweging (1985), regie Luk Blancquaert
Stoeprand (1985), regie Luk Blancquaert
Philips - Pushing the Limits (1989), regie Henk van Mierlo
Light & Life (1989), regie Jeff Blyth
KLM - Royal Teamwork (1991), regie Sune Lund Sørensen
In een Japanse stroomversnelling (2001), regie Louis van Gasteren

Werk voor televisie

Secret File, U.S.A. (1954), regie Arthur Dreifuss
Ruimte voor miljoenen, regie Wim van der Velde
Morituri te salutant (1968), regie Henk Meulman
De komst van Joachim Stiller (1974), regie Harry Kümel
Scrim (1976), regie Jacob Bijl
Hollands Glorie (1976), regie Walter van der Kamp
La maison vide (1991), regie Denys Granier-Deferre
Maigret et la nuit du carrefour (1992), regie Alain Tasma en Bertrand Van Effenterre
Lie Down with Lions (1993), regie Jim Goddard
The Way to Dusty Death (1995), regie Geoffrey Reeve
On Dangerous Ground (1995), regie Lawrence Gordon Clark

Bronnen, noten en/of referenties

André Waardenburg, De man die het onstuimige schilderen van Appel liet zien, in: NRC Handelsblad, 28 april 2011
Peter de Waard, Eddy van der Enden 1928-2011, in de Volkskrant, 17 mei 2011
J.W. Schoots, Bert Haanstra : filmer van Nederland (2009), p. 65-77